علّامه ابوعلى فضل بن حسن طَبرسى (ره)

 ولادت‏

او به سال ۴۶۸ (یا۴۶۹ ق.) دیده به جهان گشود و حسن بن فضل طبرسى پدر آن عزیز، او را «فضل» نامید. اصل و منشأ «فضل بن‏ حسن» طبرسی «تفرش» بوده و به همین سبب به «طَبْرسی» معروف و مشهور گشته است .

تحصیلات‏

فضل بن حسن دوران کودکى و تحصیل خود را در جوار بارگاه ملکوتى امام هشتم(ع) گذراند و پس از چند سال حضور در مکتب، و فراگیرى خواندن و نوشتن و یادگیرى قرائت قرآن، خود را به منظور تحصیل علوم اسلامى و شرکت در جلسه درس بزرگان دین آماده ساخت. او در فراگیرى علومى چون ادبیات عرب، قرائت، تفسیر، حدیث، فقه، اصول و کلام فوق‏العاده تلاش کرد، بدان حد که در هریک از آن رشته‏ ها صاحبنظر گردید. با وجودى که در مدارس آن عصر، علومی چون حساب، جبر و مقابله رایج نبود و کسى برای فراگیرى آن رغبت نمی‏ورزید، او به سوى آن علوم شتافت و از صاحبنظران آن فن به شمار می‏آمد.

هجرت به مشهد مقدس

امین الاسلام طبرسى حدود ۵۴ سال در مشهد مقدس سکونت داشت و سپس بنا بر دعوت بزرگان سبزوار، و با توجه به امکانات بسیارى که در آن شهر موجود بود و زمینه تدریس، تألیف و ترویج دین را براى او فراهم می‏ساخت، در سال ۵۲۳ ق. راهى آن دیار گردید. سادات آل زباره – که طبرسى با آنان نسبت فامیلى داشت – میزبان او بودند و از کمک و همکارى با آن عالم وارسته دریغ ننمودند

نخستین اقدام شیخ، پذیرش مسؤولیت «مدرسه دروازه عراق» بود[۱۷] که با سرپرستى و راهنمایى او، مدرسه به حوزه علمیه وسیع و با اهمیتى مبدّل گشت غناى فرهنگى و علمى این مکان، سبب جذب محصلان بسیارى از دورافتاده‏ترین نقاط ایران گردید و طلبه ‏هاى جوان به عشق رسیدن به کمال و خدمت به مکتب در آن مدرسه مشغول تحصیل شدند و علوم مختلفى چون فقه و تفسیر را از محضر طبرسى فرا گرفتند.

اساتید

۱. ابوعلی طوسى (فرزندشیخ طوسی)

۲. جعفر بن محمددوریستی

۳. عبدالجبار مقرى نیشابوری

۴. امام موفق‏الدین حسین واعظ بکرآبادى جرجانی

۵. سید محمد قصبى جرجانی

۶. عبداللَّه قشیری

۷. ابوالحسن عبیداللَّه محمد بیهقی

۸. سید مهدى حسینى قاینی

۹. شمس الاسلام حسن بن بابویه قمى رازی

۱۰.موفق عارف نوقانى

۱۱. تاج القراء کرمانی

شاگردان

۱. رضی الدین حسن طبرسی( فرزند طبرسی)

۲. قطب الدین راوندی

۳. محمد بن على بن شهر آشوب

۴. ضیاءالدین فضل‏ اللَّه حسنى راوندی

۵. شیخ منتجب‏ الدین قمی

۶. شاذان بن جبرئیل‏ قمی

۷. عبداللَّه بن جعفر دوریستی

۸. سید شرف‏شاه حسینى افطسى نیشابورى

۹. برهان الدین قزوینى همدانی.

تالیفات

۱.الآداب‏ الدینیه للخزانه ‏المعینیه

۲.اسرارالامامه

۳.اعلام‏ الوری باعلام ‏الهدی‏

۴.تاج ‏الموالید

۵.جوامع ‏الجامع

۶.الجواهر (جواهرالجمل)

۷.حقائق الامور

۸.عدهالسفر و عمدهالحضر

۹.العمده فی اصول الدین والفرائض ‏النوافل

۱۰.غنیه العابد ومنیهالزاهد

۱۱.الفائق

۱۲.الکافی‏ الشافی

۱۳.کنوزالنجاح

۱۴.مجمع ‏البیان

۱۵.مشکوه الانوار فى الاخبار

۱۶.معارج ‏السؤال

۱۷.المؤتلف من‏ المختلف بین ائمه السلف

۱۸.نثراللآلی

۱۹.النورالمبین

۲۰.روایت صحیفهالرضا(ع)

وفات

امین الاسلام طبرسى پس از هفتاد و نه سال زندگى با برکت و سراسر خدمت به اسلام و مردم، شبانگاه روز نهم ذیحجه سال ۵۴۸ ق. در شب عید قربان در شهر سبزوار به دیار حق شتافت و جهان اسلام را در سوگ نشاند.

پس از وفات، پیکر او به مشهد انتقال یافت و در محلی نزدیک حرم رضوی که آن زمان به نام قتلگاه شناخته می‌شد به خاک سپرده شد.