على بن بابویه قمى(ره)

ابـوالـحـسـن على بن الحسین بن موسى بن بابویه ، یکى از فقهاى نامدار و یکى ازاصحاب فتوى و اجـتـهـاد، و در عصر خویش رئیس فقها و محدثین و پیشواى مردم قم بوده است شیعیان در امور دینى به او مراجعاتى داشته اند و فتوایش نزد همگان نافذ ومحترم بوده است.

در بـیـان عـظـمت علمى و منزلت قدس و تقواى او، همین بس است که فقهاى مادر مواردى که حـدیـثى از اهل بیت عصمت و طهارت (ع ) نرسیده باشد، و از او فتوایى در آن زمینه وجود داشته بـاشـد، فـتاواى او را به علت نزدیک بودن به عهد امامت وعصر معصوم (ع )، به منزله حدیث تلقى مـى کـردنـد و فـتواى او را نشانى از وجودحدیث در آن زمینه قلمداد مى نمودند چنانکه شهید اول در کتاب ذکرى با این تعبیربیان فرموده اند.

اصـحـاب مـا، دستورالعمل خود را از رساله على بن بابویه مى گرفتند، هنگامى که دسترسى به نص روایت نداشتند، چون اعتماد و اطمینان کاملى به او داشتند.

مورد عنایت و توجه

او مورد عنایت خاصه حضرت امام زمان (عجل اللّه تعالى فرجه الشریف )واقع شده است و نامه اى از سـوى آن بـزرگوار توسط حسین بن روح نوبختى به اورسیده است که متن آن در رجال نجاشى این گونه آمده است: ابـوالحسن على بن الحسین بن موسى بن بابویه قمى ، شیخ بزرگ و پیشواى قمى ها در روزگار خـویـش ، فقیه و مورد وثوق آنان ، او به عراق آمد و با ابوالقاسم حسین بن روح (رحمه اللّه ) ملاقات نـمود و از او مسائلى را پرسید سپس با او مکاتبه نمود و این مکاتبات توسط على بن جعفر بن اسود انـجـام مـى پذیرفت در یکى از این مکاتبات از او مى طلبد که نامه اى را به محضر صاحب امر (عج ) بـرسـاند که در آن نامه درخواست دعائى درباره فرزند صورت گرفته بود، پس در پاسخ او چنین آمـد که ما ازخداوند متعال درخواست نمودیم که فرزندى به تو عنایت فرماید و به زودى دوفرزند ذکور نیکوکار و خیر نصیب تو خواهد شد.

پـس از آن مـکاتبه بود که ابوجعفر و ابوعبداللّه از یک همسر ام ولدى متولدگردیدند از ابوعبداللّه حـسـین بن عبیداللّه آمده است که مى گفت : از اباجعفر مى شنیدم که بارها مى گفت : من با دعاى صاحب امر و امام زمان (عج ) به دنیا آمده ام و به این عنایت افتخار مى نمود.

گفتاربزرگان

شیخ الطایفه محمد بـن حسـن طوسى متوفى به سال ۴۶۰ هـ. ق، که با یک واسطه، شاگرد شیخ صـدوق بـود، از ایشان به ایـن گـونه یاد مى کند: ابو جعفر محمد بن على بن حسین بـن بابویه قمى، دانشمندى جلیل القدر، بزرگوار، حافظ احادیث بوده و در حفظ و کثرت علـم و حـدیث در میان علماى قـم همانندى براى او دیده نشـده است و قریب به سیصد جلد کتاب دارد.

نـابغه بزرگ و فقیه سنت شکـن، مشهور به محمـد بـن ادریـس حلـى متـوفـى به سـال ۵۹۸ هـ. ق، در کتـاب گـرانقـدر «سـرایـر» مـى فرماید: «دانشمند مـوثق بزرگـوار، متخصص اخبار، ناقد آثار، عالم به رجال، حافظ بزرگ حدیث، استاد و پیشواى ما شیخ محمد بـن بابویه است.

ابـن شهر آشـوب او را مبـارز قمـى نـامیـده است.

علامه حلـى از وى مانند نجاشى یاد مـى کند که نجاشـى وى را وجه الطایفه نامیده است.

فخر المحققیـن فرزند برومند علامه حلـى از وى به شیخ امام نام مى برد.

در میـان فقهاى بزرگ به ذکـر گفتـار علامه بحـر العلـوم اکتفا مى کنیم که مى نویسد:

ابو جعفر محمـد بن علـى بن حسیـن بن مـوسـى بـن بابـویه قمـى پیشوایى از پیشـوایان شیعه و ستونـى از استـوانه هاى شریعت است. او رئیـس محدثین و در آنچه از ائمه صادقیـن نقل کرده راستگوست. وى با دعاى امام زمان علیه‌السلام متـولد شـد و از ایـن راه به فضیلت و افتخارى بزرگ نایل گشت».

گفتار ابن ندیم

ابن ندیم ، کتابشناس و مورخ معروف در فهرست خود مى نویسد:

ابـن بـابـویـه ، عـلى بن موسى قمى ، یکى از فقها و یکى از موثقین شیعه مى باشد باخط پسرش ابـوجـعـفر محمد بن على پشت کتابى خواندم که به یکى اجازه داده بودکتابهاى پدرش را روایت کـنـد و تـعـداد آنها حدود ۲۰۰ جلد مى باشد، ولى او تصریح نموده بود که تالیفات خودم ۱۸ کتاب مى باشد.

اساتید

۱ـ شیخ ابراهیم بن عبدوس همدانی.

۲ـ حسن بن علی بن حسن علوی.

۳ـ حبیب بن حسین کوفی تغلبی.

۴ـ شیخ علی بن حسین سعد آبادی.

۵ـ شیخ عبد له بن حسن مؤدب.

۶ـ شیخ عبد له بن جعفر حمیری.

۷ـ شیخ احمد بن ادریس اشعری.

۸ـ شیخ قاسم بن محمّد نهاوندی.

۹ـ شیخ سعد بن عبد له اشعری.

۱۰ـ حسن بن احمد قمّی اسکیف.

۱۱ـ شیخ علی بن موسى کمیدانی.

۱۲ـ شیخ حسن بن احمد مکی.

۱۳ـ شیخ علی بن حسین کوفی.

۱۴ـ شیخ حسن بن علی عاقولی.

۱۵ـ شیخ احمد بن علی تفلیسی.

۱۶ـ شیخ علی بن ابراهیم قمّی.

شاگردان

۱ـ پسرش ، شیخ حسین بن علی قمّی.

۲ـ شیخ هارون بن موسى تلعکبری.

۳ـ پسرش ، شیخ محمّد بن علی قمّی.

۴ـ شیخ سلامه بن محمّد ارزنی.

۵ـ شیخ عباس بن عمر کلوذانی.

۶ـ شیخ جعفر بن قولویه قمّی.

تالیفات

۱ـ الإمامه والتبصره من الحیره.

۲ـ نوادر کتاب المنطق.

۳ـ رساله الکرّ والفرّ.

۴ـ کتاب المواریث.

۵ـ النساء والولدان.

۶ـ کتاب الشرائع.

۷ـ کتاب الإخوان.

۸ـ کتاب المعراج.

۹ـ کتاب التوحید.

۱۰ـ کتاب الصلاه.

۱۱ـ کتاب الجنائز.

۱۲ـ کتاب الإملاء.

۱۳ـ کتاب النکاح.

۱۴ـ مناسک الحجّ.

۱۵ـ قرب الإسناد.

۱۶ـ کتاب التسلیم.

۱۷ـ کتاب تفسیر.

۱۸ـ کتاب الطبّ.

۱۹ـ فقه الرضا.

وفات

عـلـى بـن بـابـویـه در سـال ۳۲۹ هـ ق در همان سال رحلت ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینى درگذشت ، و در قم ، نزدیک صحن مطهر حضرت معصومه (ع) مدفون گردید و هم اکنون مورد زیارت و عنایت مردم مى باشد.