علامه احمد بن فهد حلی اسدی(ره)

جـمـال السالکین ابوالعباس، احمد بن فهد حلی اسدی در سال ۷۵۷ متولد شده و درسال ۸۴۱ وفـات یـافـتـه است در طبقه شاگردان شهید اول و فخر المحققین است مشایخ ‌حدیث او فاضل مـقـداد سـابـق الذکر، و شیخ علی بن الخازن فقیه و شیخ بها الدین علی بن عبدالکریم است علی الـظاهر اساتید فقهی او نیز همینها هستند ابن فهد تالیفات فقهی معتبری دارد، از قبیل المهذب الـبارع که شرح المختصر النافع محقق حلی است و شرح ارشاد علا مه به نام المقتصر و شرح الفیه شـهـیـد اول شـهـرت بیشتر او در اخلاق،دعا و سیر و سلوک است کتاب مشهور او در این زمینه، عده الداعی است.[۱]

او از تربیت یافتگان مکتب فقهی شهید اول، و از اکابر فقها و علمای امامیه درقرن نهم هجری است کـه در فـقـه و سـیـر و سلوک و زهد و تقوی و عبادت مقام شامخ ووالایی دارد او حاوی کمالات ظـاهـری و بـاطـنـی و جـامع علم و عمل و حاوی معارف عقلی و نقلی بوده است بهترین معرف مـقـامـات بـاطـنی او، آثار و تالیفات باقی مانده ازاوست که حکایت از مقامات باطنی و معنوی او می نماید، که برخی از آنها به ترتیب زیر است

۱ ـ آداب الداعی.
۲ ـ الادعیه و الختوم.
۳ ـ استخراج الحوادث و بعض الوقایع المستقبله من کلام امیر المؤمنین (ع) فیما انشاه فی صفین بـعد شهاده عمار بن یاسر در این کتاب برخی از اسرار علوم غریبه مانند خروج چنگیز و پدید آمدن اسماعیل صفوی را از کلمات معجزه آمیز علی (ع) که در صفین بعد از شهادت عمار فرموده است، استنباط و استخراج نموده است.
۴ ـ اسرار الصلوه.
۵ ـ تاریخ الائمه (ع).
۶ ـ التحریر در فقه.
۷ ـ التحصین فی صفات العارفین من العزله و الخمول بالاسانید المتلقاه عن آل الرسول (ع).
۸ ـ ترجمه الصلوه در بیان معانی، اقوال و افعال و فوائد نماز.
۹ ـ تعیین ساعات اللیل و تشخیصها بمنازل القمر.
۱۰ ـ جامع الدقائق و کاشف الحقائق.
۱۱ ـ الدر النضید فی فقه الصلوه.
۱۲ ـ عده الداعی و نجاح الساعی در ایران چاپ شده و سه نسخه خطی آن تحت شماره های ۲۱۳۷ ـ ۳۸ ـ ۴۰ در کتابخانه مدرسه شهید مطهری (سپهسالار) موجود است.
۱۳ ـ المسائل الشامیات.
۱۴ ـ مصباح المبتدی و هدایه المهتدی.
۱۵ ـ المتقصر فی شرح ارشاد الاذهان.
۱۶ ـ الموجز الهادی.
۱۷ ـ المهذب البارع فی شرح المختصر النافع.
۱۸ ـ الموجز الحاوی.[۲]
و تعدادی دیگر از رساله ها و مجموعه ها که در ریحانه الادب آمده است.

صاحب روضات الجنات در شرح زندگی او می نویسد.

عالم عارف پر از اسرار، کاشف اسرار فضائل، جمال الدین ابوالعباس احمدبن شمس الدین محمد بن فهد اسدی حلی، در اثر شهرت و اعتبار، بی نیاز از توصیف و تعریف می باشد وی جامع معقول و مـنـقـول، فـروع و اصـول ظـاهـری و باطنی و علم وعمل است او از شاگردان شهید اول و فخر محققان است، و از شیخ مقداد سیوری وعلی بن خازن حائری و ابن متوج بحرانی، و از سید جلیل نـقیب، بها الدین ابوالقاسم علی بن عبدالحمید نیلی صاحب کتاب الانوار الالهیه اجازه روایتی دارد و پـیـش مـااجـازه نامه ای موجود است که به خط فرزند شهید ثانی، یا پسرش محمد است (و ازاین دو کنار نیست) و مضمون آن چنین است.
احمد بن محمد بن فهد، از رجال متاخر عصر ما و یکی از مدرسین زینبیه درحله سیفیه، و یکی از رجـال علم، خیر، صلاح و بذل و بخشش و جود می باشد او ازمن کسب اجازه نمود، پس به او در مورد تالیفات و روایات خویش اجازه دادم.
او تـعدادی مصنفات و تالیفات دارد که از آن میان، عده الداعی و نجاح الساعی است که دارای فوائد متعددی است و کتاب کفایه المحتاج الی معرفه مسائل الحاج، و کتاب الهدایه فی فقه الصلوه و کتاب التحصین فی صفات العارفین و جزاینها تالیفات دیگری نیز دارد.[۳]

او در مـنـاظـره و مباحثه، تبحر و توانایی کامل داشته است و با برخی از پیروان فقه اهل سنت، در عـصـر حکومت میرزا اسبند ترکمان حاکم عراق، مباحثاتی داشت،به ویژه در مورد مساله امامت و رهـبـری گفتگوهایی انجام داد و بر جمع کثیری ازعلما مذاهب اهل سنت غلبه یافت میرزا تحت تـاثـیـر آن جـلسه قرار گرفت و مذهب خویش را تغییر داد و خطبه ای به نام امیر المؤمنین (ع) و اولاد پاک و معصوم او انشانمود.[۴]

او شاگردان متعددی را در مکتب تربیتی خویش پرورانده است
۱- شیخ علی بن هلال جزائری.
۲ ـ شـیـخ بزرگوار فقیه نامی عز الدین حسن بن احمد بن یوسف، معروف به ابن العشره الکروانی العاملی.
۳ ـ شیخ علی بن عبدالعالی کرکی.
۴ ـ شیخ عبدالسمیع بن فیاض اسدی حلی صاحب کتاب تحفه الطالبین فی اصول الدین.
۵ ـ سید محمد بن فلا ح موسوی از نیاکان سید خلف.
۶ ـ شیخ ابوالقاسم علی بن جمال الدین محمد بن طی عاملی مؤلف کتاب مسائل ابن طی (متوفی ۸۵۵ ه ق) و جز این افراد شاگردان دیگری نیز داشته است که در کتابهای تراجم و رجال، تفصیلا آمده است.

او پـس از یـک عـمر تلاش و مجاهده در راه فقه و فقاهت و سیر و سیاحت روحی، به سال ۸۴۱ در هـشـتـاد و پـنـج سالگی در کربلای معلی به رحمت ایزدی پیوست و قبر شریفش کنار خیمه گاه مـعـروف واقع شده و کراماتی هم از او نقل گردیده است که هم اکنون نیز مورد تکریم و تجلیل و تبرک اهل تقوی و دین قرار دارد

[۱] . آشنایی با علوم اسلامی، ص ۳۰۱ .
[۲] . ریحانه الادب، ج ۸، ص ۱۴۵ و ۱۴۶ .
[۳] . روضات الجنات، ج ۱، ص ۷۲ و ۷۳ .
[۴] . روضات الجنات، ج ۱، ص ۷۳ .