- زمان مطالعه : 5 دقیقه
- توسط : حمید الله رفیعی
- 0 نظر
انسان برای اینکه از خواب غفلت بیدار شود و به درک حقایق نزدیک گردد، نیازمند موعظه است. موعظه امام باقر (علیه السلام) یکی از مواعظی است که به شیعیان غافل خود خطاب کرده و به آنان هشدار داده است که از خواب غفلت بیدار شوند تا گرفتار عواقب دردناک نشوند. این موعظه امام باقر (علیه السلام) حاوی مطالب بسیار ارزنده است که هر شنونده را از خواب غفلت بیدار می کند.
موعظه امام باقر (علیه السلام) برای جمعی از شیعیان
وَ حَضَرَهُ ذَاتَ یوْمٍ جَمَاعَهٌ مِنَ الشِّیعَهِ فَوَعَظَهُمْ وَ حَذَّرَهُمْ وَ هُمْ سَاهُونَ لَاهُونَ فَأَغَاظَهُ ذَلِکَ فَأَطْرَقَ مَلِیاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَیهِمْ فَقَالَ:
إِنَّ کَلَامِی لَوْ وَقَعَ طَرَفٌ مِنْهُ فِی قَلْبِ أَحَدِکُمْ لَصَارَ مَیتاً أَلَا یا أَشْبَاحاً بِلَا أَرْوَاحٍ وَ ذُبَاباً بِلَا مِصْبَاحٍ کَأَنَّکُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَهٌ وَ أَصْنَامٌ مَرِیدَهُ أَ لَا تَأْخُذُونَ الذَّهَبَ مِنَ الْحَجَرِ أَ لَا تَقْتَبِسُونَ الضِّیاءَ مِنَ النُّورِ الْأَزْهَرِ أَ لَا تَأْخُذُونَ اللُّؤْلُؤَ مِنَ الْبَحْرِ خُذُوا الْکَلِمَهَ الطَّیبَهَ مِمَّنْ قَالَهَا وَ إِنْ لَمْ یعْمَلْ بِهَا فَإِنَّ اللَّهَ یقُولُ: الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللَّهُ.
وَیحَکَ یا مَغْرُورُ أَ لَا تَحْمَدُ مَنْ تُعْطِیهِ فَانِیاً وَ یعْطِیکَ بَاقِیاً دِرْهَمٌ یفْنَى بِعَشَرَهٍ تَبْقَى إِلَى سَبْعِمِائَهِ ضِعْفٍ مُضَاعَفَهٍ مِنْ جَوَادٍ کَرِیمٍ آتَاکَ اللَّهُ عِنْدَ مُکَافَأَهٍ.
هُوَ مُطْعِمُکَ وَ سَاقِیکَ وَ کَاسِیکَ وَ مُعَافِیکَ وَ کَافِیکَ وَ سَاتِرُکَ مِمَّنْ یرَاعِیکَ مَنْ حَفِظَکَ فِی لَیلِکَ وَ نَهَارِکَ وَ أَجَابَکَ عِنْدَ اضْطِرَارِکَ وَ عَزَمَ لَکَ عَلَى الرُّشْدِ فِی اخْتِبَارِکَ کَأَنَّکَ قَدْ نَسِیتَ لَیالِی أَوْجَاعِکَ وَ خَوْفِکَ دَعَوْتَهُ فَاسْتَجَابَ لَکَ فَاسْتَوْجَبَ بِجَمِیلِ صَنِیعِهِ الشُّکْرَ فَنَسِیتَهُ فِیمَنْ ذَکَرَ وَ خَالَفْتَهُ فِیمَا أَمَرَ.
وَیلَکَ إِنَّمَا أَنْتَ لِصٌّ مِنْ لُصُوصِ الذُّنُوبِ کُلَّمَا عَرَضَتْ لَکَ شَهْوَهٌ أَوِ ارْتِکَابُ ذَنْبٍ سَارَعْتَ إِلَیهِ وَ أَقْدَمْتَ بِجَهْلِکَ عَلَیهِ فَارْتَکَبْتَهُ کَأَنَّکَ لَسْتَ بِعَینِ اللَّهِ أَوْ کَأَنَّ اللَّهَ لَیسَ لَکَ بِالْمِرْصَادِ یا طَالِبَ الْجَنَّهِ مَا أَطْوَلَ نَوْمَکَ وَ أَکَلَّ مَطِیتَکَ وَ أَوْهَى هِمَّتَکَ.
فَلِلَّهِ أَنْتَ مِنْ طَالِبٍ وَ مَطْلُوبٍ وَ یا هَارِباً مِنَ النَّارِ مَا أَحَثَّ مَطِیتَکَ إِلَیهَا وَ مَا أَکْسَبَکَ لِمَا یوقِعُکَ فِیهَا انْظُرُوا إِلَى هَذِهِ الْقُبُورِ سُطُوراً بِأَفْنَاءِ الدُّورِ تَدَانَوْا فِی خِطَطِهِمْ وَ قَرُبُوا فِی مَزَارِهِمْ وَ بَعُدُوا فِی لِقَائِهِمْ.
عَمَرُوا فَخُرِبُوا وَ آنَسُوا فَأَوْحَشُوا وَ سَکَنُوا فَأُزْعِجُوا وَ قَطَنُوا فَرَحَلُوا فَمَنْ سَمِعَ بِدَانٍ بَعِیدٍ وَ شَاحِطٍ قَرِیبٍ وَ عَامِرٍ مَخْرُوبٍ وَ آنِسٍ مُوحِشٍ وَ سَاکِنٍ مُزْعَجٍ وَ قَاطِنٍ مُرْحَلٍ غَیرِ أَهْلِ الْقُبُورِ.
یا ابْنَ الْأَیامِ الثَّلَاثِ یوْمِکَ الَّذِی وُلِدْتَ فِیهِ وَ یوْمِکَ الَّذِی تَنْزِلُ فِیهِ قَبْرَکَ وَ یوْمِکَ الَّذِی تَخْرُجُ فِیهِ إِلَى رَبِّکَ فَیا لَهُ مِنْ یوْمٍ عَظِیمٍ یا ذَوِی الْهَیئَهِ الْمُعْجِبَهِ وَ الْهِیمِ الْمُعْطَنَهِ مَا لِی أَرَى أَجْسَامَکُمْ عَامِرَهً وَ قُلُوبَکُمْ دَامِرَهً.
أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَاینْتُمْ مَا أَنْتُمْ مُلَاقُوهُ وَ مَا أَنْتُمْ إِلَیهِ صَائِرُونَ لَقُلْتُمْ «یا لَیتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکَذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ» قَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ: «بَلْ بَدا لَهُمْ ما کانُوا یخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ»؛[۱]
ترجمه موعظه امام باقر (علیه السلام)
روزى گروهى از شیعیان در حضور امام باقر (علیه السلام) بودند و حضرت آنان را اندرز مى داد و (از معاصى) بر حذر مى داشت، ولى آنان بى اعتنا و سرگرم کار خود بودند. این وضع حضرتش را به خشم آورد، پس لختى سر به زیر افکند و سپس سر برداشت و رو به آن ها کرد و فرمود:
موعظه امام باقر (علیه السلام) درباره شنیدن سخن ناب
اگر گوشه اى از سخن من بر دل یکى از شما نشسته بود، به راستى از بیم مرده بود. هان اى سایه هاى بی جان و اى مگس هاى سرگردان در تاریکى، گویا شما چوب هاى واداشته بر دیوار و بت هاى تراشیده از چوبید. آیا زر ناب را از سنگ به دست نمى آرید؟ آیا از نور فروزان پرتو نمى گیرید؟ آیا مروارید از دریا بر نمى آرید؟ پاکیزه سخن را از هر که گوید، هر چند خود بدان عمل نکند، بپذیرید. زیرا خداوند مى فرماید:
«الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللَّهُ؛ همان کسانى که سخن را بشنوند و نیکوترش را پیروى کنند، اینانند که خداوند هدایتشان کرده است …».
موعظه امام باقر (علیه السلام) به فریب خوردگان دنیا
واى بر تو، اى فریب خورده! آیا آن کس را که (دنیاى) فانى را به او مى دهى و او به تو (سراى) باقى را مى دهد، ستایش نمى کنى؟ یک درهم نابود مى شود و در برابرش ده تا هفتصد (درهم که) چندین برابر آن است از گشاده دستى کریم باقى گرفته مى شود، خدا به گاه پاداش تو را مى دهد.
احسان خداوند در موعظه امام باقر (علیه السلام)
اوست که به تو مى خوراند و مى نوشاند و تو را مى پوشاند و تندرستى مى بخشد و کفایتت مى کند و تو را از رقیبان مراقب، پوشیده مى دارد، آنکه تو را به شب و روز حفظ مى کند و به گاه بیچارگیت پاسخت مى گوید و در آزمون تو قصد رشد و رهیابیت را دارد. گویا تو شب هاى گرسنگی ها و بیمناکت را فراموش کردى که او را خواندى و پاسخت گفت و با احسانى که به تو فرمود سپاسش را واجب ساخت و تو او را در زمره کسانى که باید شکرشان کرد، از یاد بردى و در آنچه فرمود مخالفت ورزیدى.
مبادرت به گناه در موعظه امام باقر (علیه السلام)
واى بر تو که دزدى از دزدان گناهى. هر چه شهوت یا ارتکاب گناهى به تو پیشنهاد شود بدان شتابى و با نادانى خویش بدان مبادرت کنى و مرتکبش شوى. گویا تو در برابر دیده خدا نیستى، یا آنکه خداوند در کمین تو نیست. اى آرزوخواه بهشت! چه قدر خوابت دراز و مرکبت کند و همتت سست است.
بار الها (شگفتا) از این خواستار با آن درخواست! اى دوزخ گریز، چه تند مرکبت را به سوى آن مى تازانى و چه زود خود را در آن مى افکنى. به این گورها بنگرید که چون سطرهایى در پناه خانه ها رقم خورده (و صف بسته اند)، نشانه گذارى (صاحبان) آن ها به هم نزدیک و آرامگاهشان در کنار یک دیگر است ولى دیدارشان بسى دور است.
آباد کردند و ویران ساختند، خو گرفتند و جدا شدند، جا گزیدند و پریشان گشتند و نومید شدند و کوچیدند. که شنیده است آواره اى دور، نزدیک و نزدیکى دور؟ و آبادى، ویران و آرامى در هراس و ساکنى پریشان و نومیدى کوچنده؟ جز همان خفتگان گور؟
هشدار از حقایق قیامت در موعظه امام باقر (علیه السلام)
اى که فرزند سه روز! روزى که در آن زادى و روزى که به گورت درون روى و روزى که از آن به جانب پروردگارت برون آیى، واى چه بزرگ روزى است! اى خوش پیکران و اى اشتران زانو زده گرد چشمه ساران، از چیست که من پیکرتان را شاداب و آبادان و دلتان را افسرده و ویران مى بینم؟
هان به خدا اگر آنچه را باید دیدار کنید به چشم ببینید، بی گمان مى گویید: «یا لَیتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکَذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛ کاش ما را (به دنیا) باز مى گرداندند و دیگر آیات پروردگارمان را انکار نمى کردیم و از مومنان مى شدیم».[۳] و آن شکوهمند گوینده فرمود: «بَلْ بَدا لَهُمْ ما کانُوا یخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ؛[۴] آرى آنچه در گذشته پنهان مى داشتند بر آنان آشکار شد و اگر باز گردانده مى شدند، بیشک به همانچه از آن نهى شده بودند بر مى گشتند و آنان دروغگو هستند»[۵]
جمع بندی موعظه امام باقر (علیه السلام)
انسان اگر در معرض موعظه بزرگان دین قرار نگیرد خود را فراموش کرده و در نتیجه از خدا و عواقب کار خود غافل می شود. انسان نباید از شنیدن سخنانی که به نفع اوست اجتناب کند. شنیدن سخن و پذیرش بهترین های آن باعث کمال انسان می گردد و انسان را از گمراهی و غفلت نجات می دهد. این موعظه امام باقر (علیه السلام) سرمشق همه شیعیان بلکه همه انسان ها است تا از غرق شدن در منجلاب خواست های دنیایی نجات یافته و از مقصد اصلی باز نمانند.
پی نوشت ها
[۱] . تحف العقول، ص ۲۹۱ – ۲۹۲.
[۲] . سوره زمر، آیه ۱۸.
[۳] . سوره انعام، آیه ۲۷.
[۴] . سوره انعام، آیه ۲۸.
[۵] . ترجمه تحف العقول، ص ۲۹۷ – ۲۹۹.
منابع
- قرآن کریم.
- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، قم، جامعه مدرسین، چ۲، ۱۴۱۴ق.
- ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ترجمه تحف العقول، مترجم: اتابکى، پرویز، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز، چ۱، ۱۳۷۶ش.
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی