شیوه های برقراری نظم در کودکان

 اگر ما بتوانیم دلیل واقعى نظم و تربیت کودکان را بفهمیم آنگاه همه مشکلات آسان مى شود. منضبط بودن تنها انجام قوانین نیست. کودکى که همیشه دستورات پدر و مادر را انجام مى دهد و ظاهرا کودک آرامى است و هرگز خلاف خواسته پدر و مادر انجام نمى دهد، آیا در آینده مى تواند با تغییرات و مسائلى که در زندگیش به وجود مى آید کنار بیاید؟

هدف انضباط آن است که به بچه ها توانایى اداره کردن خود و زندگى شان داده شود. انضباط، آنها را قادر مى سازد که با محیط هاى جدید کنار آمده، تفکر منطقى داشته و به خوبى با مسائل خود کنار آیند. و به این طریق توانایى انتخاب هاى صحیح را در جاهاى مورد نیاز پیدا مى کنند. راهنمایى براى اطمینان از اینکه کودکانتان با انضباط هستند.

آیا هرگز به فکرتان خطور کرده است که کودکان به دلیل داشتن سن کم و چشم و گوش بسته نیازى به آن ندارند که موارد انضباطى به آنها یادآورى گردد؟ آیا تصور مى کنید که اگر چه شما این موارد را به آنها گوشزد مى نمایید ولى آنها از درک آن عاجز هستند و به این دلیل شما به عنوان پدر یا مادر ناچار به تحمل این وضعیت هستید؟

بچه ها اغلب شیطان بوده و اسباب بازى هاى خود را پراکنده مى کنند و شما به عنوان پدر و مادر این وضعیت را تحمل کرده و آنها را جمع آورى مى کنید. کودک شما رفتار بدى دارد و شما اگر چه از این مسئله رنج مى برید ولى به دنبال یافتن دلائلى مانند کم سن بودن، معصوم بودن و نظایر آن هستید، تا او را تبرئه نمایید و حتى به خاطر رفتار او عذرخواهى نیز مى نمایید هنگامى که فرزند شما به سن نوجوانى یا حتى بلوغ مى رسد آیا متوجه رفتار بد خود مى شود؟ و نصایح شما او را ناراحت خواهد ساخت؟

براى اطمینان از اینکه کودکان انضباط را رعایت مى کنند سن آنها نقش مهمى دارد ولى دلیل آن نمى شود که در این مورد کوتاهى کنید و کوتاه بیایید. والدین مى توانند در سنین مختلف فرزندان، روش هاى انضباطى مختلفى را تجربه کنند.

همان طور که مى دانیم کودکان با تقلید از دیگران مى آموزند. بهترین و نزدیکترین مدل براى آنها پدر و مادر هستند. بنابراین پدر و مادر باید ابتدا انضباط را از خود، شروع کنند. پدر و مادر مى خواهند فرزندانشان نسبت به دیگران مؤدب باشند.

بنابراین نشان دادن مثال بسیار مهم است. به محض اینکه قانونى در خانواده به اجرا در مى آید تمام افراد خانواده باید آن را انجام داده و هیچ تغییرى در آنچه مقرر شده است در آن زمان انجام نشود. با کمک کردن به کودک براى درک آن قانون و انجام آن، کودک انضباط شخصى را فرا گرفته و این اولین هدف منضبط بودن مى باشد.

علاوه براین به اجرا در آوردن یک قانون خاص باید عملى بوده و غیر ممکن نباشد. مثلاً پدر و مادر نمى توانند از کودکى یکساله انتظار داشته باشند که آرام به تنهایى بنشیند و صبحانه خود را تمام کند.

چگونه رفتار خوب را در کودک نهادینه کنیم؟ چگونه مطمئن شویم که فرزندمان مؤدب و با انضباط است؟ بعضى مواقع ما به عنوان پدر و مادر باید بگذاریم کودک در فرآیند یادگیرى از اشتباهات خود بیاموزد این اشتباهات نباید باعث شوند که به او برچسب «بد» یا «شیطان» زده شود. آنچه مهم است آن است که پدر و مادر باید فرزند خود را راهنمایى کنند که این اشتباهات را دوباره تکرار نکرده و در عوض رفتار خوب انجام دهد.

چند نکته که باید مورد توجه قرار گیرد:

* توانایى هاى کودک خود را به او یادآورى نمایید نه ضعف و ناتوانى هاى او را.

* وقتى با موقعیت هایى موافق هستید، به او حق انتخاب بدهید.

* تغییر محیط به معناى تغییر رفتار نیست.

* به یاد داشته باشید که کودک شما قوانین خاصى را متوجه مى شود بنابراین او را تشویق به انجام آنها نمایید.

* دستورات قطعى بدهید مثل «وقت خواب است مامان تختت را آماده کرده بیا بخواب».

* براى بازداشتن او از رفتار نامناسب توضیحات مثبت بدهید مثلاً «قطعات لگو (Lego) براى ساختن چیزى است نه پرتاب کردن به این طرف و آن طرف» «بیا با هم یک قصر بسازیم».

* کنجکاوى کودک را به حساب رفتار منفى او نگذارید.

* وقتى کودک رفتار خوب از خود نشان مى دهد، او را تحسین کنید.

انضباط یاد دادن به بچه هاى کوچک

پدران و مادران باید بدانند که رفتار و حرکات کنجکاوانه در میان کودکان خردسال و نوپا بسیار دیده مى شود. تنها هدف آنها کشف دنیاى اطراف شان مى باشد با این اکتشافات آنها اطلاعاتى در مورد پیرامون خود به دست مى آورند. والدین در مقابل این کاشفین کوچک چه عکس العملى نشان مى دهند؟ آیا به آنها اجازه مى دهیم به قیمت به هم ریختن خانه این اطلاعات را به دست آورند؟ آیا آنها را به خاطر اشتباهاتى که قسمتى از فرآیند کشفیات آنهاست سرزنش مى کنیم؟

مواقعى که کودک نمى خواهد به توصیه ها گوش فرا دهد

در فرآیند آموزش انضباط به کودک، مواردى هست که کودک شروع به بدخلقى مى نماید. در این مواقع والدین باید صبر و حوصله بیشترى نشان دهند. آنچه توسط پدر و مادر گفته مى شود ممکن است مورد قبول بچه شما نباشد. در این حالت مى توانید:

* خم شده یا زانو بزنید و در یک سطح با کودک قرار گیرید.

* وقتى تقاضاى چیزى دارد دست یا شانه او را نگهدارید.

* هنگام صحبت چشم در چشم او بدوزید.

* با لحن آرام و ملایمى با او صحبت کنید.

* با او صمیمى باشید.

* هنگام صحبت با او مطمئن شوید که کاملاً به شما گوش مى کند شما نیز نسبت به او همان گونه باشید.

* عکس العمل هاى او را درک کنید نظرها و افکار او را مورد توجه قرار دهید.

* حق انتخاب به او بدهید.

* درباره مطالب مختلف با او بحث کنید.

* افکار مثبت او را بپذیرید.

* امیدهاى واهى به او ندهید.

* توانایى هاى او را به چشم تحقیر ننگرید.

* بى رحمانه او را تنبیه نکنید.

تربیت کودک باید حول دو محور متفاوت و در عین حال متجانس شکل گیرد: یکى سهل گیرى و واگذارى و دیگرى سختگیرى و کنترل، ضمن رعایت حد اعتدال در این دو شیوه متضاد. رمز بزرگ و هنر ظریف تربیت متعادل براى پرورش شخصیت متعالى کودک توسعه یافتگى این دو محور متضاد است.

منبع: مجله پیام زن؛ شهریور ۱۳۸۸؛ شماره ۲۱۰