ولادت و تحصیلات
آیت‌الله سید محسن خرازى در سال ۱۳۱۶ هجرى شمسى در تهران در خانواده‌اى مذهبى و مورد علاقه مردم متدین و علماى بزرگ تهران به دنیا آمد، پدرش حاج سید مهدى خرازى نام داشت و اصل و نسب آنها اصفهانى است که به تهران مهاجرت کرده‌اند و از سادات گرامى اصفهان و تهران بوده‌اند و نسب آنها به امام سجاد(ع) و امام حسن مجتبی(ع) می‌رسیده است.
آیت‌الله سید محسن خرازى دروس دوران ابتدایى را در تهران در مجتمع فرهنگى برهان فرا گرفت و سپس تحت تربیت و آموزش آقا شیخ محمد حسین زاهد قرار گرفت. او که در مسجد امین الدوله تهران ونیز در مسجد جامع تهران نماز می‌گزارد، به تربیت نوجوانان می‌پرداخت و تأثیر عمیقى در دل آنان می‌نهاد. با درگذشت او، استاد خرازى به بازار تهران رفت و مدتى به کسب و کار پرداخت، امّا به زودى بازار را رها کرد و به حوزه درسى آیت‌الله مجتهدى پاى نهاد و بسیار مورد عنایت و علاقه او قرار گرفت.
اساتید
با فراگیرى دروس مقدماتى، عزم سفر به حوزه علمیه قم کرد تا در محضر استادان مبرّز و برجسته آن حوزه، تحصیلات خود را تکمیل کند البته در این باره نباید نقش سفارشهاى آیت‌الله رفیعی(ره) را نادیده انگاشت. این گونه بود که به همراه آیت‌الله رضا استادى در سال ۱۳۳۶ به قم آمد و با او در یک جا سکونت گزید و به تحصیل پرداخت.
در قم باقیمانده دروس ادبیات را به پایان رسانید و سپس به فراگیرى دروس دوره سطح در زمینه‌هاى فقه و اصول، فلسفه و کلام پرداخت و از سال ۱۳۴۱ به بعد، به درس خارج بزرگان و آیات عظام مشرف شد. در طى این سالها از دروس اخلاق استادان مهذّب و باتقواى حوزه نیز بهره‌هاى فراوان می‌برد.
آیت‌الله خرازى در سالیان تحصیل خود، محضر استادان و علماى فراوانى را درک کرد او که در تهران تحت عنایت آقا شیخ محمدحسین زاهد قرار داشت، پس از ارتحال او به نزد آیت‌الله مجتهدى رفت و همواره مورد محبت او قرار می‌گرفت.
در قم نیز باقیمانده دروس مقدمات را نزد آیت‌الله فشارکى آموخت و در درس شرح لمعه آیت‌الله شیخ محمد تقى ستوده شرکت می‌کرد. رسائل را نزد آیت‌الله شیخ مصطفى اعتمادى و آیت الله حاج شیخ محمد شاه آبادى و مکاسب را نزد آیت الله میرزا على مشکینی(ره) و کفایه الاصول را نزد آقایان آیت‌الله حاج سید محمد باقر سلطانى و حاج شیخ محمد شاه‌آبادى و حاج شیخ على تنکابنى فلسفى فرا گرفت. همچنین براى آموختن فلسفه، کلام و عقاید به نزد آیت‌الله شیخ محمد شاه‌آبادى می‌رفت و استفاده فراوانى برد.
او از سال ۱۳۴۱ به بعد در درس خارج عالمانى چون آیت‌الله العظمى سید محمدرضا گلپایگانی(ره)، آیت‌الله العظمى سید محمد محقق داماد(ره)، آیت‌الله العظمى سید حسن فرید اراکی(ره) شرکت کرد و در درس خارج آیت‌الله العظمى شیخ محمد على اراکی(ره) تا اواخر عمر ایشان حضور داشت.
آیت‌الله خرازى در سالهاى فراگیرى سطوح با حضرات آیات و حجج اسلام محمد حسن ممدوحى، غلامحسین حقانى، سید مجتبى زنجانى، سید جمال الدین دین پرور مصاحبت و مباحثه داشت و در حال فراگیرى دروس خارج با حضرات آیات آقایان استادى و مصلحى و غلامرضا سلطانى مباحثه می‌نمود و با حضرات آیات مظاهرى، مصباح و سید محمد خامنه‌اى رابطه دوستى داشت، امّا دوستى که از آغاز تاکنون در کنار او بوده آیت‌الله رضا استادى است.
فعالیتهاى سیاسى
آیت‌الله سید محسن خرازى در پیش و پس از انقلاب اسلامى حامى انقلاب بوده و همواره بر رهبرى امام خمینی(ره) و پس از او مقام معظم رهبرى، حضرت آیت‌الله خامنه‌اى تأکید دارد. شرکت در پاره‌اى از تظاهرات و تماس با برخى از مراجع تقلید آن زمان براى آزادى گروهى از زندانیان که جانشان در خطر بود از فعالیتهاى مهم ایشان در سالهاى پیش از انقلاب است.
او در سال ۱۳۵۹ به دعوت اعضاء جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عضویت آن نهاد درآمد و تاکنون در پیشرفت حوزه علمیه، نقش بسزایى را ایفا کرده است. همچنین با پیشنهاد جامعه مدرسین به نمایندگى مجلس خبرگان رهبرى در دوره دوم و سوم از استان تهران درآمد.
آیت‌الله سید محسن خرازى هم اکنون در قم حضور دارد و به تدریس و تربیت طلاب مستعد و جوان می‌پردازد.
فعالیتهاى علمى و فرهنگى
آیت‌الله محسن خرازى در عرصه‌هاى علمى و فرهنگى، خدمات بسیارى را به انجام رسانده است. از مهم‌ترین خدمات او در این عرصه، تأسیسس «مؤسسه در راه حق» بود. در آن روزگار مسیحیت توانسته بود با ابزارهاى موجود با محصلان دبیرستانى مسلمان ارتباط برقرار کند و آنان را به مسیر گمراهى و ضلالت بکشاند. رژیم پهلوى نیز خود به گونه‌اى از تشکیلات مسیحیت حمایت می‌کرد و نسبت به موضع‌گیریهاى حوزه علمیه، حساسیت خاصى نشان می‌داد.
در سال ۱۳۴۳ هجرى شمسى آیت‌الله خرازى با توجه به اهمیت مبارزه با افکار انحرافى مسیحى و نیز نظر به ضرورت ایجاد تشکیلات منسجمى براى مبارزه همیشگى با افکار التقاطى مؤسسه در راه حق را بنیان نهاد. این مؤسسه ضمن برقرارى ارتباط با جوانان، به حل شبهات و مشکلات آنان می‌پرداخت و اصول اعتقادى را با سبک نوین مطرح کرده آنان را با مبانى و مبادى علوم اسلامى و اصول تشیع آشنا می‌ساخت. در ثمردهى این مؤسسه تلاش با اخلاص و بى چشمداشتِ مادى بزرگانى همچون آیت‌الله استادى، آیت‌الله مصباح یزدى، آیت‌الله مظاهرى و آیت‌الله سلطانى را نباید از یاد برد.
این مؤسسه بعدها در چند قالب مشغول به کار شد که مسؤولیت بخش آموزش به عهده آیت‌الله مصباح یزدى، مسؤولیت بخش پژوهش به عهده حضرات آیات مظاهرى، استادى، مصلحى و سلطانى و نیز مسؤولیت بخش معارف به عهده برخى از فضلا و استادان حوزه نهاده شد. این موسسه در آن زمان مورد علاقه و عنایت امام خمینی(ره) و دیگر مراجع و هم اکنون نیز مورد عنایت و حمایت مقام معظم رهبرى و دیگر مراجع تقلید است و با جدّیت تمام به راه خود که شناساندن اسلام واقعى به جوانان و مبارزه با تحریف و التقاط و انحراف است می‌پردازد.
از دیگر فعالیتهاى آیت‌الله خرازى در این عرصه، همکارى با مجمع فقهى اهل بیت، درباره مسائل جدید فقهى است که این همکارى تا هم اکنون نیز ادامه دارد.
آیت‌الله خرازى از سالهاى تحصیل دوره سطح به تدریس نیز می‌پرداخته و از حدود ۲۰ سال پیش تاکنون به تدریس خارج فقه و اصول براى طلاب نیز اشتغال داشته است.
تألیفات
آیت‌الله خرازى تاکنون کتابها و رساله‌هاى گوناگونى نگاشته که برخى از آنها به شرح زیر است:
۱ ـ احیاء الموات
۲ ـ الامر بالمعروف و النهى عن المنکر
۳ ـ بدایه المعارف الالهیه
۴ ـ عمده الاصول
۵ ـ قیامت
۶ ـ کلمه حول حدیث ثقلین
۷ ـ فى رحاب التقوى
۸ ـ کلمه حول توسل
۹ ـ معالم لیله القدر
۱۰ ـ ارث الزوجه
۱۱ ـ تحدید الکر
۱۲ ـ بحوث هامه
۱۳ ـ اشکال و انواع دفاع مقدس
۱۴ ـ تعلیقه بر مکاسب
۱۵ ـ روزنه‌هایى از عالم‌غیب
۱۶ ـ کتاب الجهاد
۱۷ ـ طهارت در قرآن
۱۸ ـ من لایحضره التفصیل.
ایشان در سال ۱۳۵۹ به دعوت اعضاء جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عضویت آن نهاد درآمد و تاکنون در پیشرفت حوزه علمیه قم نقش بسزایى را ایفا کرده است. همچنین با پیشنهاد جامعه مدرسین به نمایندگى مجلس خبرگان رهبرى در دوره دوم و سوم از استان تهران درآمد.
آیت‌الله خرازى هم اکنون در قم حضور دارد و به تدریس و تربیت طلاب مستعد می‌پردازند.
