سید محمد مهدى درچه ای(ره)

ولادت

وى آخرین فرزند سید مرتضى درچه اى بود که در سال ۱۲۷۸ هـ . ق در قریه درچه متولد شد. سید محمد مهدى تحصیلات خود را نزد پدر فرزانه اش تا ده سالگى فرا گرفت. در همین سنین بود که غبار یتیمی بر سر و رویش نشست و پدر و استادش را از دست داد.
آیت الله سید محمد مهدى درچه ای، برادر کوچک تر آقا سید محمد باقر در علم، تقوا، امانت و صداقت، زبانزد خاص و عام بود.
سید مهدى درچه اى از مجتهدین و مدرسین حوزه  اصفهان بود. او در حوزه علمیه اصفهان و حوزه علمیه نجف تحصیل نمود و در مدرسه نیم آور اصفهان به تدریس پرداخت. بعد از فوت علامه درچه ای، امامت مسجد و تدریس در مسجد نو اصفهان به وی واگذار شد.[۱]
در این جا لازم است به اختصار، بخش هایى از زندگى آیت الله سید مهدى درچه اى اشاره شود:

هجرت به اصفهان

سید محمد مهدى پس از فقدان پدر، به اتفاق برادرش سید محمد صادق، به اصفهان هجرت کرد و در حوزه علمیه اصفهان، در نهایت تنگدستى و کمال قناعت، با جدیت به تحصیلات علوم دینى ادامه داد.

استادان

از جمله استادان وى در فقه و اصول، آیت الله آقا حاج میرزا بدیع موسوى (متوفا: ۱۳۱۸ هـ . ق) آیت الله شیخ محمد حسن نجفى (متوفا: ۱۳۱۷ هـ . ق) .حاج میرزا ابوالمعالى کرباسى (متوفا: ۱۳۱۵ هـ . ق) و آیت الله حاج شیخ محمد باقر بن شیخ محمد تقى صاحب حاشیه (نوه مرحوم آیت الله شیخ جعفر کاشف الغطا کبیر) (متوفا: ۱۳۰۱ هـ . ق) است. او علوم عقلى را نزد آخوند ملا محمد کاشى فرا گرفت.

هجرت به نجف اشرف

آیت الله سید محمد مهدی درچه اى در سال ۱۳۱۰ هـ . ق به نجف مهاجرت کرد و مدت ۷ سال در جوار تربت پاک امام على ـ علیه السلام ـ با جدیت کامل به تحصیل اشتغال ورزید.[۲]

استادان

وی از استادان خود در نجف چنین نام می برد:
۱. آخوند ملا محمد کاظم خراسانی.
۲. آیت الله شیخ هادی تهرانی.
۳. آیت الله آقا شیخ محمد حسن مامقانی.[۳]

زندگی در نجف اشرف

آیت الله سید محمد مهدى درچه اى در طول هفت سال اقامت در نجف، خاطراتى دارد؛ او در این باره می گوید:
«شبی پس از نماز و مشاغل درسى به مدرسه آمدم و داخل حجره شدم. دیدم هیچ چیزى حتى وسیله روشنایى و خوراکى در حجره نیست و اتفاقاً شب عید بود. بیرون آمدم و استخاره کردم یک سوره «اذا وقعه الواقعه» (را) قدم زنان اطراف صحن مدرسه بخوانم، خوب آمد. خواندم. استخاره کردم تکرار کنم، خوب آمد و این عمل چند مرتبه تکرار شد. سپس استخاره کردم بروم داخل حجره. بنشینم خوب آمد،  همان کردم. دیدم کسى آمد پشت درب و آن را کوبید و صدا زد؛ درب را باز کردم. دیدم یکى از شخصیت هاى نجف است، مرا دعوت کرد براى مهمانى (که) آن شب به خانه اش بروم. قبول کردم و رفتم. براى خواب هم مرا نگه داشت. فردا مرا به حمام برد؛ پس از بیرون شدن از حمام؛ دیدم وسائل حمام تازه و لباس نو و بسیار خوب از قبیل عبا، عمامه، قبا و پیراهن و غیره را تماماً گذارده تا بپوشم. بعداً که به مدرسه آمدم؛ دیدم مقدارى پول طلا هم در جیب قبا براى مخارج بعدى گذارده بود.»[۴]

حوزه علمیه اصفهان

آیت الله سید محمد مهدى درچه اى در سال ۱۳۱۷ هـ . ق ،از نجف به اصفهان بازگشت. وسایل بازگشت وى را یکى از حاجیان درچه که به نجف رفته بود، فراهم کرده بود.
پس از بازگشت به اصفهان، حوزه درسى ایشان مانند گذشته از درسهاى پرجمعیت بوده (است) و یک دوره قوانین براى جمعیت انبوهی از فضلا تدریس نموده و بعد از آن آنچه از ایشان تقاضاى درس قوانین می کنند قبول نکرده تا آن که یکى از فرزندانشان مریض می شود، براى شفاى او نذر می کند؛ تقاضاى طلاب را اجابت نماید و لذا یک دوره دیگر نیز می گویند و سپس مکاسب، رسائل، کفایه و درس خارج فقهاً و اصولاً در دوره هایى و شاگردان زیادى پرورش دادند و مجلس درس را در مسجد نوبازار (اصفهان) قرار داده؛ در ایوان قبله تدریس می فرمودند و سپس به مدرسه نیم آور می آمدند و ساعاتى را در حجره اشتغال به مطالعه داشتند و در ضمن مراجعات مردم به ایشان، قسمتى آن جا انجام می گرفت.

شاگردان

برخی از شاگردان آیت الله سید محمد مهدى درچه اى به شرح ذیل است:
۱. آیت الله حاج سید مرتضى پسندیده (برادر امام خمینی)
۲. علامه حاج سید مرتضى موحد ابطحی.
۳. آیت الله حاج شیخ عباسعلى ادیب حبیب آبادی.
۴. آیت الله حاج شیخ عبدالجواد جبل عاملى سده ای.
۵. آیت الله حاج سید عبدالحسین طیب.
۶. آیت الله شهید حاج میرزا عطاء الله اشرفى اصفهانی.
۷. حاج شیخ على مشکوه خوزانى (سده ی).
۸. آیت الله حاج شیخ محمد رضا جرقویه ای.
۹. آیت الله حاج سید یوسف خراسانی.
۱۰. آیت الله حاج میرزا رضا کلباسی.
۱۱. آیت الله سید علی نجف آبادی.
۱۲. آیت الله سید محمد نجف آبادی….[۵]

تألیفات

از آیت الله سید محمد مهدى درچه اى آثار ذیل به جاى مانده است:
۱. یک دوره اصول از اول مباحث الفاظ تا آخر تعادل و تراجیح.
۲. کتاب الطهاره.
۳. کتاب الصلوه.
۴. رساله اى درباره صوم به صورت مختصر.
۵. رساله اى درباره رضاع.
۶. حواشى بر رساله عملیه مرحوم آیت الله حاجى کلباسی.
که قبلاً محشى به حاشیه مرحوم آیت الله شیخ انصارى و حاشیه مرحوم آیت الله آقا سید محمد باقر درچه اى شده بود.[۶]

هجرت به مشهد مقدس

آیت الله سید محمد مهدى درچه اى در سال آخر عمر تصمیم گرفت که به مشهد مقدس برود و در آن جا ساکن شود. سرانجام همراه بعضى از اعضای خانواده، در جوار ثامن الحجج ـ علیه السلام ـ سکونت گزید. علما، مراجع و شخصیت هاى مقیم مشهد، به دیدن ایشان رفتند و با اصرار از ایشان خواستند که ظهر زیر گنبد و شبها در ایوان مسجد گوهرشاد، اقامه جماعت کند. وى درخواست آنها را قبول کرد و در ۵ ـ ۶ ماهى که در آنجا بود زائران حرم رضوى به ایشان اقتدا می کردند؛ تا این که در اثر سکته اى که چند سال قبل از هجرت ایشان به مشهد مقدس عارض شده بود و ماندن در کنار تربت پاک امام رضا ـ علیه السلام ـ برایش مشکل بود، در اواخر زمستان سال ۱۳۶۳ هـ . ق به اصفهان بازگشت.[۷]

فرجام نیک

وی پس از سالها مجاهدت در راه احیاى دین محمدى (ص) و پرورش شاگردان بسیارى در سال ۱۳۶۴ هـ . ق به ملکوت اعلى پیوست.پیکر ایشان را پس از غسل دادن و کفن کردن، به مسجد جامع اصفهان بردند و فرداى آن روز، آیت الله حاج آقا رحیم ارباب (ره) برایشان نماز خواند و از آن جا با تشییع جنازه باشکوهى به تخت فولاد بردند و در بقعه وسط تکیه کازرونی به خاک سپردند.[۸]

رؤیای صادق

آیت الله سید محمد مهدی درچه اى دو روز قبل از فوت، خوابى دیده بود که با فوت ایشان تعبیرشد. ایشان قبل از رحلت گفتند: «در خواب دیدم مرحوم اخوى آقا سید محمد باقرو مرحوم آخوند ملاعبدالکریم جزى (که در زمان حیات آنها این سه نفر با هم رفیق و معاشر بودند) آمدند دیدن من و مقرر شد با هم جایى برویم و هنگام خروج از اتاق آن دو مرا پیش انداختند.» و اتفاقاً بدون پیش بینى قبلى در تکیه کازرونى در بقعه تکیه بین قبر آن دو بزرگوار مدفون شدند.
نیز گفتند: خواب دیدم «جمعیت زیادى آمدند مرا به مسجد جامع براى اقامه نماز جمعه ببرند، با این که من فتوى به وجوب آن نمی دهم.» و اتفاقاً جمعیت بسیارى ظهر جمعه آمدند و جنازه ایشان را پس از غسل دادن و کفن کردن به مسجد جامع اصفهان بردند و پس از نماز میت و مراسم دفن، به عزادارى پرداختند و چند روز ختم براى ایشان برقرار بود.

پی نوشت:

[۱] . مدرس، تاریخ و سیاست، ص ۶۹.
[۲] . از مکتوبات حجه الاسلام سید تقى درچه ای.
[۳] . همان.
[۴] . همان.
[۵] . مصاحبه با حجت الاسلام حاج سید تقى درچه ای.
[۶] . همان.
[۷] . از تحقیقات و مکتوبات حجه الاسلام سید تقى درچه ای.
[۸] . همان.

سید عباس رفیعى پور علوى