دوازده فاطمه از تبار عترت

بررسى و شرح زندگى بانوى بزرگ اسلام حضرت صدیقه طاهره (علیها السلام) موضوعى است که فقط از عهده اولیای خاصّ خداوند بر مى آید؛ زیرا او بانوى گرانقدرى است که به گفته امام راحل قدس سره: «از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود است، زنى که در حجره اى کوچک و محقر، انسانهایى تربیت کرد که نورشان از بسیط خاکى تا آن سوى افلاک و از عالم مُلْک تا ملکوت اعلى مى درخشد.»(۱) و محیط آن روزگار شایستگی او را نداشته است. تاکنون کتابهاى زیادى در شأن، منزلت و تاریخ زندگى وى نوشته شده است. لحظه، لحظه هاى زندگانى سیده زنان عالم، عظمت دارد. تمامى انسانها بر عظمت او، به چشم تحیر می نگرند؛ حتى نامهاى آن عزیز بزرگوار به اندازه عظمت همه دنیا عظمت دارد؛ خاندان قریش و همه اهل بیت (علیهم السلام )نام او را براى دختران خود برمى گزیدند. در این نوشتار مختصر به نامهاى فاطمه در میان اهل بیت (علیهم السلام) گذری کوتاه شده است.

فواطم منسوب به اهل بیت (علیهم السلام)

۱. مادر جدّ اعلاى حضرت محمد(صلى الله علیه وآله وسلم)، او همسر کلاب، جدّ پنجم حضرت محمد(صلى الله علیه وآله وسلم) است و داراى دو فرزند به نامهاى زهره و قصى بود.(۲)

۲. مادر بزرگ حضرت محمد(صلى الله علیه وآله وسلم )و همسر حضرت عبدالمطلب.

او دختر عمرو المخزومیه و داراى دو فرزند به نامهاى عبدالله و ابوطالب، بوده است.(۳)

۳. مادر حضرت على (علیه السلام)؛ فاطمه بنت اسد.

حضرت محمد(صلى الله علیه وآله وسلم) او را مادر خطاب مى کرد. او پشت و پناه و حامى مهمّ پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) بود. وى اوّلین و آخرین زنی است که در کعبه، فرزندش را به دنیا آورد و دومین زنى است که اسلام آورد. او مادر امام على علیه السلام و از اوّلین زنان مهاجر به مدینه است. این بانوى ارزشمند آن قدر به رسول گرامی اسلام صلى الله علیه وآله وسلم خدمت کرد که آن حضرت موقع وفاتش کنار قبر او ایستاد و گفت:

مادرم! خدا تورا رحمت کند! تو نسبت به من مادری مهربان بودی!(۴)

خدایا! اى کسى که زندگى و مرگ به دست تو است و هرگز نمى میری! مادرم، فاطمه را بیامرز. خدایا! حجتش را به او تلقین کن و خانه آخرتش را وسعت ببخش، به حقّ پیامبر، محمد و سایر پیامبران! چرا که تو ارحم الراحمینی.(۵) درود و رحمت خدا بر او باد!

ابوذر گفت: او اوّلین زن هاشمى است که در بنی هاشم به دنیا آمد.(۶)

۴. دختر رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم).

او یگانه بانوى زنان عالم، و همسر حضرت علی علیه السلام است. او کوثر است. آن حضرت منشأ خیرها و نیکی ها است و ارزش و عظمت او تمام عظمتها را تحت الشعاع قرار مى دهد. آیات مبارکه تطهیر، مباهله و… در شأن آن حضرت نازل شد و رسول گرامى اسلام در باره اش فرمود:

«انّ الله یرضى لرضا فاطمه و یغضب لغضب فاطمه»؛ رضایت خداوند در گرو رضایت اوست و خشم خداوند در گرو خشم اوست.»

اوّلین و آخرین بانوى ارزشمندی است که در شأن او گفته شد: «لولا فاطمه ما خلقتُکما».(۷)

او فاطمه نامیده شد، «لانّ الخلق فطموا عن معرفتها». به فرموده امام صادق علیه السلام (۸) کسى را یاری شناخت اوج مقام حضرتش نیست.

امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) را فرزندان فواطم مى گفتند؛ زیرا نام مادر، مادر پدر و مادر جدّه آنها (حضرت خدیجه) و مادر پدر رسول اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم)، فاطمه بود.

۵. دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام).

این بانوى بزرگوار همسر امام سجاد(علیه السلام)، مادر امام محمد باقر(علیه السلام) و کنیه اش امّ عبدالله بود؛ لذا امام باقر(علیه السلام) از دو طرف (پدر و مادر) هاشمی، علوى و فاطمى بود؛ امام صادق (علیه السلام) در باره اش فرمود: «او از زنهای با ایمان، پرهیزگار و نیکوکار بود.»(۹)

۶. دختر امام حسین (علیه السلام) و مادر انقلابیون مبارز.

فاطمه صغرى دختر بزرگ امام حسین (علیه السلام) است و بعد از جدّه اش حضرت زهرا(علیها السلام)، عابدترین زنها بود. امام حسین (علیه السلام) در باره او فرمود: «دین داری فاطمه چنان بود که شبها را با نماز به سر مى برد، روزها را روزه می داشت و امانت دار امامت بود.»

مرحوم کلینى از ابى جارود آورده است: امام باقر(علیه السلام) فرمود: چون هنگام شهادت امام حسین (علیه السلام) فرا رسید، وصیتش را که در کتابى پیچیده بود، در حضور مردم به فاطمه داد. پس چون امر شهادت حسین (علیه السلام )بدانجا که مقدّر بود، رسید؛ فاطمه آن وصیت را به على بن حسین (علیهما السلام) داد…(۱۰)

او در کربلا، کوفه و شام در کاروان اهل بیت(علیهم السلام) حضور داشت و در مراحل مختلف، پیام رسان کربلا بود. او مادر محمد نفس زکیه و ابراهیم بن عبدالله و سایر مبارزانى است که علیه بنى امیه و بنى عباس قیام کردند.(۱۱)

۷. یکى از دختران امام چهارم (علیه السلام)،

فاطمه نام داشت که مادرش امّ ولد بوده است.(۱۲)

۸. مادر گرامى امام صادق (علیه السلام)، معروف به «امّ فروه».

وى دختر قاسم بن محمد بن ابى بکر که از پرهیزگارترین زنان عصر خود بود. او از امام سجاد(علیه السلام) احادیثى هم نقل فرموده است.

۹. همسر امام صادق (علیه السلام) و دختر حسین بن على بن حسین (علیهم السلام)

ثمره ازدواج امام (علیه السلام) با او، سه فرزند به نامهاى اسماعیل، عبدالله و امّ فروه بود. سلاطین فاطمیه که در دیار مغرب سلطنت داشتند، از اولاد اسماعیل هستند. اسماعیل قبل از امام صادق (علیه السلام) از دنیا رفت.(۱۳)

۱۰. دختر امام صادق (علیه السلام).

نام مادر، همسر و دختر امام ششم (علیه السلام) فاطمه بود و این، گواه بر اهمیت نام فاطمه است.

۱۱. دختر امام رضا(علیه السلام).

وى جزو راویان احادیث است. یک نمونه از احادیثى که از او رسیده است: «عن فاطمه بنت الرضا عن ابیها عن جعفر بن محمد عن ابیه و عمه زید بن على بن ابیطالب عن ابیه و عمه على بن ابیطالب عن النبى (علیهم السلام) قال من کف غضبه کف الله عنه عذابه و من حسن خلقه بلغه الله درجه الصائم القائم.(۱۴)

۱۲. دختران امام کاظم (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام) چهار دختر به نام فاطمه داشت که به نامهاى فاطمه کبری، فاطمه صغری، فاطمه وسطى و فاطمه اُخرى مشهور بودند. فاطمه معصومه (علیها السلام ) بزرگ ترین آنها یعنى فاطمه کبراست.(۱۵)

این بانوى بزرگوار، کریمه اهل بیت و دختر گرامى امام موسى بن جعفرعلیه السلام و خواهر بزرگوار هشتمین امام شیعیان، حضرت على بن موسى الرضاعلیه السلام است و امروز مرقد مطهرش مرکز آمال و آرزوهاى شیعیان جهان است. آن حضرت در اوّل ذیقعده سال ۱۸۳ ه .ق. در مدینه متولد شد و به خانه پر نور امام هفتم (علیه السلام) نورانیت دیگرى بخشید. هفده سال در منزل پدر، راه کمال و پیشرفت را پیمود به حدّى که در زهد و تقوا و عبادت و عصمت در میان فرزندان دخترى امام بی همتا و بى نظیر بود. او علاقه شدیدى به برادر گرامی خود، امام هشتم علیه السلام داشت. لذا یک سال که از دورى برادر گذشت، به قصد دیدار آن حضرت حرکت کرد و با تحمل مشقّات زیاد، سفر را آغاز نمود.

موقعى که به ساوه رسید، بیمار شد و لذا از قم سؤال کرد. (قم در همان زمان نیز مرکز تشیع بود و محلّ توجه ائمه (علیهم السلام). گفتند: قم در ده فرسخى است. دستور داد با همان وضع او را به قم برسانند. قبیله اى در قم بود به نام «خزرج» که همه از دوستان و پیروان اهل بیت (علیهم السلام)بودند. آنها به محض اطلاع، به استقبال حضرتش شتافتند و با شکوه فراوانى او را به قم آوردند. آن حضرت ۱۷ روز میهمان مردم قم بود و به علت بیماری، در همان جا از دنیا رفت و در زمینى که متعلق به میزبان بود، به خاک سپرده شد؛ یعنى همین مکانى که الآن مرقد شریفش قرار داد….(۱۶)

فضیلت و مقام آن حضرت

اگرچه قم اوّلین پایگاه تشیع در ایران بوده است؛ ولى با حضور این بانوى گرامى ارزش بیشتری یافت و اعتبار و امتیاز فوق العاده اى کسب نمود. به یمْن قدوم آن حضرت، قم مرکز اهل بیت (علیهم السلام) و پایگاه علم و فضیلت و تقوا گردید و شهرت جهانى امروز آن، تا حدّ زیادى مرهون این مرقد نورانى و شریف است.

۱. امام هشتم (علیه السلام) به شخصى به نام سعد اشعرى فرمود: قبرى از ما پیش شماست. عرض کرد: فدایت شوم، قبر فاطمه دختر موسى (علیه السلام) است؟ فرمود: آری! هرکس او را زیارت کند در حالى که به حقّ او آشنا باشد، براى او بهشت است.(۱۷)

۲. امام رضا(علیه السلام) مى فرماید: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی؛ هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مثل این است که مرا زیارت کرده است.»(۱۸)

همه از فاطمه زهرایند

نام فاطمه در میان بنى هاشم از یک منزلت خاصى برخوردار بوده است. امامان معصوم علیهم السلام و منسوبین به آن بزرگواران سعى داشتند نام گرامى آن حضرت را همیشه زنده نگه دارند و این شاید نمونه اى از خیر کثیر عنایت شده الهى باشد که حتى نام مبارکش این چنین تجلّی دارد و همه جا نامش مى درخشد و شیعه نیز افتخارش این است که از دوستداران فاطمه (علیها السلام) است.

پی نوشت:

۱. جلوه هاى رفتارى حضرت زهرا(س)،مقدمه کتاب.

۲. فروغ ابدیت، ج ۱، ص ۸۴.

۳. ریاحین الشریعه، ج ۵، ص ۱۳.

۴ و ۵. زنان قهرمان، احمد بهشتی، ج ۱، ص ۳۶.

۶. سیره ابن هشام، ج ۲، ص ۱۵۲.

۷. مجله کوثر، شماره ۴۲، شهریور ۷۹، ص ۹.

۸. پیشواى پنجم امام محمدباقر(ع)، ص ۳، انتشارات در راه حق.

۹. اصول کافی، ج ۲، ص ۷۶.

۱۰. فاطمه دختر امام حسین(ع)، على محمد على دخیل، ترجمه آیینه وند، ص ۷۱.

۱۱. منتهى الآمال، ج ۲، ص ۴۴.

۱۲. ریاحین الشریعه، ج ۵، ص ۲۹.

۱۳ و ۱۴. ریاحین الشریعه، ج ۸، ص ۳۰.

۱۵. زندگانى امام هفتم، عقیقی بخشایشی، ص ۱۴۳.

۱۶. زنان قهرمان، ج ۲، ص ۱۲۰.

۱۷. حضرت معصومه فاطمه دوم، محمدمهدى اشتهاردی، ص ۱۴۱.

۱۸. همان، ص ۱۴۵.

منبع :فرهنگ کوثر شماره ۵۳.

خلیل صنعتگر