- زمان مطالعه : 6 دقیقه
- توسط : رحمت الله ضیایی
- 0 نظر
حوا همسر حضرت آدم (علیه السلام) است، او مادر هابیل و قابیل و بلکه مادر نسل بشر است. او از بدن آدم و یا به طور مستقل آفریده شد. در کتاب های تورات و انجیل یعنی کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان از حوا نام برده شده است ولی در قرآن کریم نامی از حوا ذکر نشده و تنها با عنوان همسر حضرت آدم (علیه السلام) به او اشاره شده است. اما در منابع تاریخی، روایی و تفسیری مسلمانان مکرر نام حوا آمده است.
حوا در قرآن
در سه جاى قرآن آمده است که خدا، انسان ها را از نفسى واحد، و همسرش را از وى پدید آورد: «خَلَقَکمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَهٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها». [۱]
مفسران در چگونگى آفرینش حوا، دو راى دارند: برخى آفرینش وى را از پهلوى چپ آدم دانسته، با استناد به روایاتى از ابن عباس و ابن مسعود مى گویند: آدم در بهشت تنها بود.
خداوند خوابى را بر او چیره کرد و حوا را از پهلوى چپش آفرید و آدم (علیه السلام) او را حوا نامید؛ چون از موجود حى آفریده شده بود.[۲]
بیش تر مفسران ضمن مردود دانستن راى پیشین، بر این نظرند که حوا از جنس آدم آفریده شده تا با او انس گیرد؛ چون انس با همجنس بهتر حاصل مى شود. این گروه درباره معناى «خَلَقَ مِنْها زَوْجَها» با توجه به آیه «خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْواجاً لِتَسْکنُوا إِلَیْها»[۳] مى گویند:
منظور، آفرینش حوا از جنس آدم یا از باقى مانده گلى است که آدم از آن پدید آمده بود.[۴] در روایاتى به آفرینش حوا از بدن آدم، اشاره نشده و آمده است که حوا از باقى مانده گِل آدم آفریده شد.[۵] به گفته مجلسى، اخبارى که بیان گر خلقت حوا از بدن آدم است، باید بر تقیه یا بر آفرینش او از خاک دنده آدم حمل شود.[۶] مراغى این روایت ها را از اسرائیلیات برشمرده است.[۷] در قرآن به نام همسر آدم تصریح نشده؛ ولى در روایات او را حوا خوانده اند. تورات نیز ضمن تصریح به نامش، آفرینش وى را از دنده آدم مى داند.[۸]
خلقت حضرت آدم و حوا و نسل آنان
آنچه به طور صریح از آیات قرآن مجید و معارف حقه اهل بیت (علیهم السلام) و کتاب هاى علمى مورد اعتماد در زمینه خلقت آدم و حوا استفاده مى شود، این است که خداوند، با اراده، قدرت، علم و حکمت بى نهایتش از خاک زمین پیکرى را صورتگرى کرد، و به او شکل لازم را مرحمت فرمود و با نفخه الهى اش در آن پیکر؛ روح دمید.
و از همان خاک همسرش را به وجود آورد و مرد و زنى به نام آدم و حوا با خلقتى آراسته و متعادل و ظاهر و باطنى در گردونه احسن تقویم در این جهان هستى در روى زمین ظهور کردند و هر دو مبدا و منشا همه مردان و زنان تا قیامت شدند و این مسئله هیچ اعجابى در کنار قدرت حضرت حق ندارد، زیرا هر نوعى از موجودات زنده و هر نوعى از گیاهان به همین صورت منشا و مبدا اولیه اى از یک نر و ماده داشتند که به دست قدرت حق آفریده شدند و موجب تکثیر نوع خود در خیمه حیات شدند.
پس از به وجود آمدن نر و ماده اولیه که بدون سابقه نر و ماده دیگر بودند و مستقیما به قدرت حق به وجود آمدند نسلشان بعد از ازدواج آن دو، با نطفه یا تخمگذارى یا رسیدن گرده ماده به نر ادامه پیدا کرده و صحنه شگفت انگیز انواع موجودات را تشکیل دادند.[۹]
تکثیر نسل حضرت آدم و اولاد وى
در آیه نخست سوره نساء «وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالًا کثِیراً وَ نِساءً» و نیز «وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ»[۱۰] و «ذُرِّیَّهً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ»[۱۱] سخن از فرزندان آدم و حوا و نسل آن ها به میان آمده است. مفسران درباره چگونگى تکثیر نسل آن دو و اینکه ازدواج فرزندان آن ها در طبقه اول با حوریان بهشتى، جنیان، افراد ذکور و اناث از نوع انسان هاى پیشین و یا با یک دیگر انجام گرفته، به تبع روایات، احتمال هایى داده اند.[۱۲]
به گفته علامه طباطبایى، آیه «وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالًا کثِیراً وَ نِساءً»[۱۳] صراحت دارد که فرزندان آدم و حوا با یک دیگر ازدواج کرده اند؛ زیرا اگر واسطه اى در کار بود، باید به گونه اى دیگر تعبیر مى شد.
وى در پاسخ به شبهه تحریم ازدواج محارم مى گوید: این حکم تشریعى و تابع مفاسد و مصالح است، نه یک حکم تکوینى و غیر قابل تغییر و زمام آن به دست خدا است و در آن دوران، مانعى براى آن وجود نداشته؛ بلکه مصالح و ضرورت آن را اقتضا مى کرده است.[۱۴] در قرآن به نام فرزندان آدم (علیه السلام) تصریح نشده؛ ولى بر اساس روایات، نام یکى هابیل و دیگرى قابیل است. به گفته میبدى، حوا براى آدم در بیست بار، چهل فرزند به دنیا آورد؛ در هر بار یک پسر و یک دختر، مگر شیث که تنها بود و همراهى نداشت.
فرزند اول او قابیل و همراه وى اقلیما، فرزند دوم، هابیل و همراه وى لوذا بود و …. فرزند آخر آدم و حوا عبد المغیث به همراه امه المغیث بود. حضرت رب العالمین نسل آدم را با برکت و تعداد آنان را فراوان کرد و به او عمر طولانى داد تا این که چهل هزار نفر از فرزندان خویش را دید.[۱۵]
زمخشرى مى گوید: چون آدم و حوا اصل بشرند و بقیه متفرع بر آنانند، در آیه «قالَ اهْبِطا مِنْها جَمِیعاً بَعْضُکمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ»[۱۶] خطاب به آن دو تثنیه (اهبطا) و با توجه به ذریه آن ها، جمع (بعضکم) آمده است.[۱۷] هم چنین گفته اند: مقصود از «ذُرِّیَّهً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ» در آیه ۳۴ آل عمران این است که فرزندان آدم از آدم زاده شده و مراد از ذریه، افراد دیگر غیر از آدمند.[۱۸] به گفته ابو مسلم اصفهانى نیز در آیه ۱۲۳ سوره مبارکه طه، مقصود از «اهطبا» آدم و فرزندان او، و شیطان و فرزندان اویند.[۱۹] در تورات نام یکى از فرزندان آدم، قاین و دیگرى هابیل است.[۲۰]
قبر حوا
در اینکه حضرت حوا، ام البشر در کجا دفن شده و قبر وی در کدام سرزمین است، اتفاق نظر وجود ندارد و در این باره اختلاف است، برخی بر این باورند که شهر جده محل فرود آمدن و مدفن حوا است.[۲۱] و بنا به قولی به همین سبب جده نامیده شده است.
به احتمال قوی اولین «مقبره حوا» را ایرانیان ساخته باشند.[۲۲] متاسفانه حکومت آل سعود این مقبره تاریخی را ویران کرده است. از بعضی گزارش های تاریخی به دست می آید که حوا در غاری واقع در کوه ابوقبیس در مکه و کنار حضرت آدم مدفون است.[۲۳]
نتیجه گیری
حوا همسر گرامی حضرت آدم (علیه السلام) و مادر کل بشر است، در چگونگی آفرینش حوا اختلاف وجود دارد، برخی بر این باورند که حوا از قسمتی از بدن آدم آفریده شده است و برخی این گونه روایات را قبول ندارد و آن ها را اسرائیلی می دانند و معتقدند که حوا به طور مستقل آفریده شد.
پی نوشت ها
[۱] . (نساء/ ۴، ۱)، نیز اعراف/ ۷، ۱۸۹ و زمر/ ۳۹، ۶.
[۲] . التفسیر الکبیر، ج ۹، ص ۱۶۱
[۳] . (روم/ ۳۰، ۲۱) و نیز نحل/ ۱۶، ۷۲ و شورى/ ۴۲، ۱۱
[۴] . عیاشى، ج ۱، ص ۲۱۶؛ البرهان، ج ۲، ص ۱۱؛ من لایحضرها الفقیه، ج ۳، ص ۳۷۹
[۵] . عیاشى، ج ۱، ص ۲۱۶؛ البرهان، ج ۲، ص ۱۱؛ من لایحضرها الفقیه، ج ۳، ص ۳۷۹
[۶] . بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۱۶
[۷] . مراغى، ج ۴، ص ۱۷۶
[۸] . کتاب مقدس، پیدایش ۲: ۲۱
[۹] . تفسیر حکیم، ج۸، ص: ۴
[۱۰] . (مائده/ ۵، ۲۷)
[۱۱] . (آل عمران/ ۳، ۳۴)
[۱۲] . من لایحضرها الفقیه، ج ۳، ص ۳۸۰ و ۳۸۱
[۱۳] . (نساء/ ۴، ۱)
[۱۴] . المیزان، ج ۴، ص ۱۳۶، ۱۳۷، ۱۴۴ و ۱۴۵
[۱۵] . کشف الاسرار، ج ۳، ص ۹۲ و ۹۳
[۱۶] . (طه/ ۲۰، ۱۲۳)
[۱۷] . الکشاف، ج ۳، ص ۹۴
[۱۸] . التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۴
[۱۹] . همان، ج ۲۲، ص ۱۲۹
[۲۰] . کتاب مقدس، پیدایش، ۴
[۲۱] . رجوع کنید به ابن قتیبه، المعارف، ص۱۵؛ ابن فقیه، غایه الامانی فی اخبار القطر الیمانی ،ص۲۶۸؛ طبری، تاریخ طبری، ج ۱، ص۱۲۱۱۲۲؛ بکری، معجم ما استعجم، ج ۱، ص۶۲.
[۲۲] . رجوع کنید به ابن مجاور، قسم ۱، ص۴۷ ۴۸.
[۲۳] . طبری، تاریخ طبری، ج۱، ص۱۶۱-۱۶۲.
منابع
- ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ ق.
- انصارى، عبد الله بن محمد، متوفاى ۴۸۱ ه.ق ،کشف الاسرار و عده الابرار ( معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)، امیر کبیر، ایران-تهران، ۱۳۷۱ ه.ش.
- زرکشى، محمد بن بهادر، البرهان فى علوم القرآن، محقق ذهبى، جمال حمدى، دار المعرفه، لبنان- بیروت، ۱۴۱۰ ه.ق.
- زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فى وجوه التاویل، دار الکتاب العربی، لبنان-بیروت، ۱۴۰۷ ه.ق.
- ۱۳۹۰ ه.ق.
- طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه الاعلمی للمطبوعات، لبنان-بیروت.
- عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر ( تفسیر العیاشی)، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ایران-تهران، ۱۳۸۰ ه.ق.
- فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، دار احیاء التراث العربی، لبنان- بیروت، ۱۴۲۰ ه. ق.
- مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار ( علیهم السلام)، دار احیاء التراث العربی، لبنان-بیروت.
- مراغى، احمد مصطفى، تفسیر المراغى، دار الفکر، لبنان-بیروت.
- ابن فقیه، غایه الامانی فی اخبار القطر الیمانی، چاپ سعید عبدالفتاح عاشور، قاهره، ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
- ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
- مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایره المعارف قرآن کریم، بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم)، ایران-قم، ۱۳۸۲ ه.ش.
- انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، دار العرفان، ایران-قم.
- بکری، عبدالله بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفی سقا، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- ابن مجاور، صفه بلاد الیمن و مکه و بعض الحجاز، المسماه تاریخ المستبصر، چاپ اسکار لوفگرن، لیدن، ۱۹۵۱م.
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی