تنبیه به روش اصولی

اغلب ما در خانواده‌هایی پرورش می‌یابیم که در آن، تنبیه و پاداش، روشی نمونه بوده که در مورد انضباط‌دهی به بچه‌ها به کار می‌رفته است. اما این روش، به بچه‌ها فرصت انتخاب نمی دهد تا بتوانند مسئولیت‌پذیری را……

برای بسیاری از مردم، واژه انضباط، مترادف با تنبیه است. اغلب ما در خانواده‌هایی پرورش می‌یابیم که در آن تنبیه و پاداش روشی بوده که در مورد انضباط دهی به بچه‌ها به کار می‌رفته است. اما این روش، به بچه‌ها فرصت انتخاب نمی دهد تا بتوانند مسئولیت‌پذیری را بیاموزند. گرچه پاداش و تنبیه ممکن است در سنین پایین موثر به نظر اید ولی ممکن است در دراز مدت موثر نباشد.

اما با همه این اوصاف، منظور ما این نیست که کلا روش‌های تنبیهی مطرود و غیرموثر است در حالی که در برخی از شرایط صرفا تنبیه است که می‌تواند موثر باشد. البته تنبیه یک کودک، کار آسانی نیست و انجام آن، همراه با غم و رنجش فراوان هم برای کودک و هم برای والدین است.

نکات زیر به شما کمک می‌کند که یک تنبیه نرم و لطیف برای کودکتان به کار ببرید.

کودکان باید بیاموزند که کردارشان توام با نتایج و عواقبی است. بدون این عواقب، کودکان، افرادی خودخواه و گردن‌کش بار می‌آیند و این وظیفه اولیاست که به یک کودک بیاموزند که شخصی مهربان، منصف، صادق و درستکار باشد. از آنجایی که بیشترین یادگیری کودکان از طریق الگوها و نمونه‌هاست، این که ما از به کار بردن کلمات خشن و تنبیه‌های غیر انسانی استفاده نکنیم بسیار حایز اهمیت است.

لذا مرزها و محدودیت‌هایی را مقرر کنید. والدین باید بدانند که چه نوع محدودیت‌هایی ختم به چالش همیشگی و دایمی کودک می‌شود. والدین لازم است به حرف خودشان عمل کنند آنچه که حالا خوب و پسندیده نیست، فردا و پس فردا هم نباید پسندیده باشد. هیچ گونه انحرافی از مقررات نباید داشته باشید و الا کودک گیج و سر در گم خواهد شد.

تنبیه، باید متناسب با جرم باشد. تنبیه‌های کوچک برای بدرفتاری‌های کوچک، و تنبیه‌های بزرگ، برای بی‌ادبی‌های بزرگ.

خونسرد و آرام باشید

والدین باید بسیار تلاش کنند که تعادل خود را از دست ندهند زیرا ممکن است حرفها و یا کارهایی انجام دهند که در آینده، ختم به پشیمانی گردد. از همه اینها گذشته، آنها فقط کودک هستند و کودکان، اشتباهات زیادی مرتکب می‌شوند و البته گاه ارتکاب این رفتارها، صرفا برای آزمایش اطرافیان است.

ایجاد وقفه یا استراحت اجباری

توقف و وقفه ایجاد کردن، یک ابزار بسیار خوب برای تنبیه است که نه برای کودک و نه اولیا توام با تحقیر نمی باشد.
اگر کودکتان گردن‌کش است مانند یک والدین مسئولیت‌پذیر عمل کنید و از همین حالا مشکل را حل کنید. یادتان باشد هیچ کس حتی والدین، افراد گردن‌کش و متمرد را دوست ندارند. قوانین یک وقفه عبارتند از:

**کودک را از موقعیت دور کنید.

**آنها را در یک مکان خاص قرار دهید تا تحریک نشود.

**با لحنی بسیار قاطع و محکم و بدون جیغ و فریاد، به آنها بگویید که کارش ناپسند بوده است و باید تا پایان یک مدت خاص، در آن محل باقی بماند، نه صحبت کند و نه جیغ و نه …

**این مکان به ازای هر سال سن کودک، یک دقیقه است.

** وقتی که زمان تمام می‌شود، کودک باید فورا به خاطر رفتارش از اولیا عذرخواهی کند و در صورت امکان و مناسب بودن جو، از فردی هم که با او بد رفتاری شده، عذرخواهی کند.

**اگر کودک از عذر خواهی پرهیز کرد او را به محل انزوایش باز گردانید و مراحل را تکرار کنید. اگر هنوز هم حاضر به عذرخواهی نیست باید یک راست به اتاقش برود و تا زمانی که برای بیرون آمدن و عذرخواهی کردن آماده نشده است، بیرون نیاید. نکته قابل اهمیت این است که شما باید بازی‌های ویدیویی و کامپیوتری و یا هر وسیله سرگرمی دیگر را از اتاقش خارج کنید.

امتیازات و حقوق ویژه را قطع کنید

اگر کودکی، کاری بسیار ناشایست را انجام داد، امتیازات خاصی مانند حق تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری و … را از او سلب کنید. مدت تنبیه، از روی میزان نادرستی عمل انجام شده مشخص می‌شود.

تذکر دادن

برخی از اشتباهات، در حد تنبیه نیستند بلکه لازم است به کودک اخطار داده شود که اگر به این رفتار ادامه دهد، تنبیه خواهد شد. اطمینان حاصل کنید که به طور واضح و با لحنی قاطع، به کودک تذکر داده‌اید که اگر ادامه دهد تنبیهش خواهید کرد مثلا اگر کودکتان موقع صرف شام، خودسری می‌کند، به او بگویید که اگر ادامه دهی، تو را به اتاق انزوا خواهم برد و اجازه شام خوردن دسته‌جمعی را نخواهد داشت. اطمینان حاصل کنید که متوجه تذکر شما هست و گرنه در آینده هم، شما را جدی نمی گیرد.

گردن‌کشی و قلدری کردن

اگر کودکتان، گردن‌کش است مانند یک والدین مسئولیت‌پذیر عمل کنید و از همین حالا، مشکل را حل کنید. یادتان باشد هیچ کس حتی والدین، افراد گردن‌کش و متمرد را دوست ندارند. اگر کودک شما، متهم به گردن کشی است، توصیه می‌کنیم که این مساله را جدی بگیرید زیرا این اتهام، به ندرت خلاف واقع است.

یک گفتگوی جدی درباره موقعیت پیش آمده با کودکتان داشته باشید او را از طریق محرومیت از امتیازات ویژه در طی یک زمان مشخص تنبیه کنید. یک روز یا یک هفته، بسته به نوع رفتار، به او تذکر دهید که اگر به این روند ادامه دهد به طور کامل او را از این امتیازات محروم خواهید کرد.(نه فوتبال، نه کلاس ورزشی و …).

کودک شما در اسرع وقت، باید از بقیه بچه‌ها عذرخواهی کند حتی اگر مجبور باشید مجددا او را به آن محل ببرید. اگر مجددا گردن‌کشی رخ داد، باز هم او را تنبیه کنید و امکانات او را به طور کلی قطع کنید. اگر باز هم در موقعیت دیگری، گردن‌کشی کرد، توصیه می‌شود که با یک روان‌شناس مجرب، صحبت داشته باشید و خیلی سریع، مشکل را ریشه‌ای بررسی نمایید.

بخش خانواده ایرانی تبیان؛ مریم عطاریان