اهمیت آگاهی زوجین از تفاوت های زن و مرد در زندگی مشترک

تفاوت های زن و مرد همواره یکی از موضوعات چالشی در روابط زوجین بوده است. واقعیت این است که زن با زن و مرد با مرد، نمی توانند زندگی کنند؛ چون دارای دو روحیه مکمل هم نیستند. حال اگر روحیه مرد ها مثل خانم ها باشد، باز نمی توانند با یکدیگر زندگی کنند؛ بلکه مرد باید روحیه ای داشته باشد که بتواند لنگرگاه و تکیه گاه زن باشد.

زوج های جوان آنگاه که تشکیل خانواده داده و تصمیم گرفته اند زندگی مشترک خود را زیر یک سقف شروع کنند، شور و شوق فراوان و وصف ناپذیری دارند و بهترین روزهای عمر خود را سپری می کنند؛ ولی زیر یک سقف بودن، تنها برای احساس خوشبختی کافی نیست و لازم است زوج های جوان، فهم و درک متقابلی از یکدیگر داشته باشند.

ضرورت شناخت ویژگی ها و تفاوت های زن و مرد

لازمه درک متقابل، شناخت ویژگی ها و تفاوت های زن و مرد است. عدم شناخت، به روابط زن و مرد آسیب می رساند؛ چرا که هر کدام می کوشد دیگری را از زاویه دید خود ببیند و مطابق میل و رفتار خود بسنجد که بر اساس آن، انتظار انجام رفتار های مطابق با میل خود را دارد؛ در حالی که هیچگاه چنین اتفاقی نخواهد افتاد. اینجاست که بیشترین تنش ها در روابط زن و مرد پدید می آید.

مثالی که برای همه ما آشناست!

حمید و همسرش سارا، شب به میهمانی دعوت شده بودند. نزدیک غروب حمید به سارا گفت: وقت رفتن است، بلند شو تا آماده شویم.

حمید پس از شستن دست و صورت و پوشیدن لباس هایش، زود آماده رفتن شد؛ ولی همین که نگاه کرد دید سارا هنوز هیچ کاری نکرده، بلکه در کمد، لباس هایش را زیر و رو می کند.

– گفت: سارا! من آماده ام و تو هنوز هیچ کاری نکرده ای؟! سارا گفت: چه کار کنم؟ لباسی که مناسب میهمانی امشب باشد، پیدا نکرده ام و نمی دانم چه لباسی بپوشم؟

سارا پس از کلی زیر و رو کردن لباس ها، پیراهنی را انتخاب کرد. نیم ساعت گذشت، ولی سارا هنوز آماده نشده بود. حمید حوصله اش سر رفت و با عصبانیت گفت: سارا! خسته شدم. اگر نمی خواهی بروی ، لباس هایم را در بیاورم. حمید دید سارا به او توجهی ندارد و جلوی آینه مشغول است و کاملا آماده نشده است.

پس از ۵۰ دقیقه، سارا صدا زد: حمید! حالا برویم. اما حمید اخم هایش درهم کشیده بود و عصبانی، ناراحت بود و کلی هم غرغر کرد و گفت: با شما خانم ها نباید جایی رفت! یک ساعت طول می کشد که آماده شوید.

حمید نمی دانست که خانم ها به جزئیات بیشتر اهمیت می دهند؛ ولی آقایان به کلیات توجه دارند و هدف گرا هستند و می خواهند زودتر به هدف مورد نظر (همان میهمانی) برسند.

بنابراین آگاهی از تفاوت های زن و مرد در جنبه های شناختی، عاطفی، روانی و رفتاری به هر کدام از آنها این فرصت را می دهد که هم زبان و همدل باشند و بتوانند به دنیای یکدیگر وارد شده و به زبان مشترک دست یابند.

جایگاه و نقش منحصر به فرد مرد و زن

تفاوت های زن و مرد باید به رسمیت شناخته شود. به بیانی واضح تر، روحیه زنانه، برای زنان است و روحیه مردانه، ویژه مردان و اگر این تفاوت ها جا به جا شود، نقش ها جا به جا می شوند و کسی نمی تواند در جایگاه خود، ابراز وجود و احساس مسئولیت کند و آنگاه مشکلات دیگری به وجود می آید.

اگر این جا به جایی ها اتفاق بیفتد، مرد دیگر نمی تواند خانواده را سرپرستی کند؛ چنانکه اگر زن روحیه ای مردانه پیدا کند، نمی تواند همسر و مادر خوبی باشد؛ بنابراین لازم است زوج های جوان، پیش از هر چیزی شناخت کاملی از یکدیگر داشته باشند.

اینک به مواردی از تفاوت های زن و مرد که در زندگی مشترک مهم است، اشاره می گردد:

تفاوت های زن و مرد در نقش های مربوط به جنسیت

انسان، اعم از دو جنس زن و مرد است که از لحاظ فیزیکی و جسمی از یکدیگر تفاوت دارند؛ با این حال، آن دو از نظر زنانگی و مردانگی، روحیه، احساس، گرایش و رفتاری متمایز از خود نشان می دهند و هر کدام نیازها و ویژگی های خاصی دارند. می توان گفت که تفاوت های زن و مرد به لحاظ جنسیتی (زنانگی و مردانگی)، به تفاوت جنسی برمیگردد.

جامعه از زن، انتظار نقش مرد را ندارد و برعکس؛ چرا که زن، زن است و باید نقش هایی متناسب از او انتظار داشت. اگر این نقش ها و انتظارات جا به جا شود، نظام خانواده مختل می شود؛ زیرا زن به درستی نمی تواند نقش مرد را ایفا کند و مرد نقش زن را.

نقش هرکدام متناسب با ساختار های وجودی و فیزیکی آنهاست؛ مثلا زن در برابر کارهای سخت که به زور و قدرت بیشتری نیاز دارد، تاب مقاومت ندارد و زود از پا در می آید و از طرف دیگر، مرد نمی تواند لطافت و ظرافت زن را در خود ایجاد کند.

هریک از زن و مرد فی نفسه ناقص اند و آنگاه که کنار یکدیگر قرار گیرند، کامل می شوند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می نویسد:

فلسفه ازدواج

از مجموع این دو (زن و مرد) یک واحد کامل به وجود می آید که می تواند تولید نسل را موجب شود. تولید نسل فایده ای مترتب بر ازدواج است. به دلیل همین نیازمندی است که هر یک از آن دو، به سوی دیگری کشیده می شود تا با پیوند با او آرامش پیدا کند؛ «لتسکنوا إلیها»؛ زیرا هر ناقصی، مشتاق کمال خویش است.^[۱]

ریشه بسیاری از اختلافات خانواده ها، در نادیده گرفتن تفاوت های زن و مرد است و این که همسران، شرایط حاکم بر جنسیت یکدیگر را نمی شناسند؛ مثلا آقا خسته است و خانم نمی داند که در مواجهه با این خستگی چگونه عمل کند و چه تعاملی داشته باشد.

اگر این دو نکته کشف بشود و همسران آن ها را بیاموزند، به طور مسلم، زندگی استحکام بیشتری خواهد داشت و اختلافات کمتری در خانواده به وجود خواهد آمد.

رد پای بی توجهی به تفاوت های زن و مرد در بسیاری از مشاوره های طلاق به چشم می خورد. افراد بسیاری که برای طلاق به مشاور مراجعه می کنند، این مساله را مطرح می کنند که ناراحتی اصلی آن ها، نبود محبت و درک متقابل است؛ مثلا می گویند: وقتی تب می کنم، می خواهم برای من تب کند؛ همچنان که وقتی او تب می کند، مثل پروانه دور او می گردم.

بایستی زن و مرد به یک سمت و سو نگاه کنند و با شناخت یکدیگر، همراه، همدل و پشتیبان هم باشند.

تفاوت های زن و مرد به لحاظ جنسیت در آموزه های اسلامی

در آموزه های اسلامی بنا بر روایات معصومین (علیهم السلام) تاکید شده است که به تفاوت های زن و مرد در زمینه جنسیت، به منظور آماده سازی برای انجام وظایف و مسئولیت ها، از آغاز کودکی و در ادامه در دوران جوانی توجه گردد.

تاکید به فراهم کردن برخی کار های رقابتی برای پسران،^[۲] توجه به روحیات عاطفی و توان جسمی دختران و زنان و آموزش اصول خانه داری به آنها،^[۳] پرهیز زنان و مردان از تشبه به یکدیگر در پوشش،^[۴] برشمردن وظایف مردانه و زنانه برای هرکدام، مانند تمکین زن از مرد و خودآرایی زنان برای مردان^[۵] و سفارش به نیکو شوهرداری زنان^[۶] و از سوی دیگر مدیریت مرد بر زن،^[۷] و این که دختران از کودکی سرشار از احساس و عاطفه اند که تا دوران مادری و بزرگسالی ادامه دارد،^[۸] همه از جمله دلایل رسمیت داشتن نظام تفکیک جنسیتی در اسلام است.

بنابراین تفاوت های زن و مرد بر اساس جنسیت باید مورد توجه قرار گیرد و هر کدام، دارای وظایفی متفاوت از دیگری است.

تقسیم کار بر پایه توانمندی های جنسیتی

برای مثال، تقسیم کار خانگی بر اساس جنسیت، یکی از مواردی است که اسلام آن را پذیرفته است. در روایتی آمده است:

حضرت علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در مورد تقسیم وظایف خانه میان خود از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درخواست داوری کردند. پس رسول خدا وظایف داخل خانه را به فاطمه و وظایف خارج خانه را به علی واگذار کرد.^[۹]

روایات نیز بیانگر این امر است؛ از جمله اینکه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «به پسرانتان، شنا و تیراندازی یاد دهید و به دختر، ریسندگی.»^[۱۰]

نتیجه گیری

تفاوت های زن و مرد با یکدیگر علاوه بر ابعاد جسمی و فیزیکی، جنبه های شناختی و عاطفی آن دو را نیز دربرمیگیرد و عامل وجود تمایز های چشمگیر در افکار، احساسات و رفتار ها و به طور کلی در واکنش هایشان می شود.

آگاهی از تفاوت های زن و مرد در حوزه های شناختی، عاطفی، روانی و رفتاری به هر یک از همسران، این فرصت را می دهد که با همدل و هم زبان شدن و ورود به دنیای یکدیگر، به زبان مشترک دست یابند.

پی نوشت ها

[۱] . تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۴۹

[۲] . در روایات آمده: «به پسران خود شنا و تیراندازی بیاموزید»؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۴۷۵ و۴۸۱

[۳] . ر.ک: کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۲۸ و حر عاملی، همان، ج۲۰، ص ۱۶۸

[۴] . حر عاملی، همان، ج ۱۲، ص۲۱۱

[۵] . همان، ج۲۰، ص۱۵۷

[۶] . مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۷، ص۱۶۶

[۷] . سوره نساء، آیه ۳۴

[۸] . در روایتی آمده: ابراهیم نبی (علیه السلام) از خداوند دختری طلب کرد تا پس از مرگ بر وی بگرید و عزایش را گرم نگه دارد. حرعاملی، همان، ج۲۰، ص ۳۶۱

[۹] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، باب ۸۹ از ابواب مقدمات نکاح، ص ۱۲۳

[۱۰] . قصری، شعب الایمان، ج ۶، ص ۴۰۱

منابع

1. قرآن کریم
2. طباطبایی، علامه سید محمد حسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی؛ قم؛ دفتر انتشارات اسلامی؛ ۱۳۹۰
3. حر عاملی، شیخ محمد حسن؛ وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه؛ بی جا ؛ موسسه آل البیت (علیهم السلام)؛ ۱۴۰۹ق
4. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ تهران؛ اسوه؛ ۱۳۷۲ش
5. مجلسی، علامه محمد باقر؛ بحارالانوار؛ بی جا؛ دارالاحیاء التراث العربی؛ ۱۴۰۳ق
6. قصری، عبدالجلیل بن موسی؛ شعب الایمان؛ قم؛ دارالحدیث؛ ۱۴۱۷ق
7. محمدی صیقار، مهدی؛ از تفاوت تا تفاهم (آشنایی با تفاوت های زن و مرد)؛ قم؛ طریق معرفت ثقلین؛ ۱۳۹۴ش
8. از تفاوت تا تفاهم؛ آشنایی با تفاوت های زن و مرد ؛ ص۲۳-۲۷ (با تصرف و تغییرات)