اندر باید و نبایدهای جدایی

طلاق در اسلام (۱)

گاهی مبغوض‌تربن حلال خدا، اجتناب‌ناپذیر است اما باید تا آخرین نفس تلاش کرد. اصلاح روابط بهتر از تخریب آن است.

طلاق، دو مرتبه است، باید به طور شایسته همسر خود را نگاهدارى کند (و آشتى نماید)، یا با نیکى او را رها سازد (و از او جدا شود). و براى شما حلال نیست که چیزى از آنچه به آنها داده‌‏اید، پس بگیرید مگر این که دو همسر، بترسند که حدود الهى را بر پا ندارند. اگر بترسید که حدود الهى را رعایت نکنند، مانعى براى آنها نیست که زن، فدیه و عوضى بپردازد (و طلاق بگیرد). این‌ها حدود و مرزهاى الهى است از آن، تجاوز نکنید! و هر کس از آن تجاوز کند، ستمگر است. (بقره/۲۲۹)

طلاق، از مسایل اجتماعی است که جامعه به آن مبتلا می‌باشد؛ و متأسفانه آمار آن روز به روز افزایش می‌یابد. اسلام با این آن را «مغبوض ترین حلال» نامیده است ولی گاهی برای جلوگیری از بدتر (عدم رعایت حدود الهی)، جواز می‌دهد و دستوراتی حیات بخشی در این زمینه نیز دارد . برای بررسی دستورات اسلام در مورد طلاق، می‌بایست در سه حالت قبل، حین و بعد طلاق را بررسی کرد، تا نگاه حکیمانه اسلام را در یابیم.

مذمت طلاق

اولین نکته ای که باید توجه داشت ، جایگاه طلاق در اسلام است. در قرآن نیز به بحث طلاق، بیش از دیگر مباحث زندگی زناشویی پرداخته است. طلاق، از احکامی که به عنوان مبغوض ترین حلال خدا بیان شده است:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم) ……. وَ مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُخْرَبُ فِی الْإِسْلَامِ بِالْفُرْقَهِ یَعْنِی الطَّلَاقَ؛

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود ……. هیچ چیز پیش خدا مبغوض تراز خانه ای که در آن اسلام به وسیله جدایی وطلاق خراب شود، نیست». (کافى ج ۵ ص ۳۲۸)

زنی که بدون دلیل تقاضای طلاق کند، از بوی بهشت محروم می‌شود.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَیُّمَا امْرَأَهٍ سَأَلَتْ زَوْجَهَا الطَّلَاقَ مِنْ غَیْرِ بَأْسٍ لَمْ تَرَحْ رَائِحَهَ الْجَنَّهِ؛

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هر زنی که بدون مشکلی از شوهرش تقاضای طلاق نماید، هرگز بوی بهشت را نخواهد حس کرد (مستدرک‏ الوسائل، ج ۱۵، ص۳۱۶).

بنابراین اسلام در حالی که مبحث «طلاق» را مطرح کرده است، ولی آن را به عنوان آخرین چاره ای که از فساد یزرگ ترین جلوگیری می‌کند، می‌داند؛ نه آن که با کمترین مشکل، از این حلال استفاده شود. زیرا با طلاق مشکلات روحی و اجتماعی برای زن و مرد و به خصوص فرزندان به وجود می‌آید.

بعضی از این مشکلات می‌تواند به معضلات اجتماعی تبدیل شود. لذا پیامد‌های «طلاق» فراوان می‌باشد، و باید تا جایی که ممکن است از آن وقوع آن جلوگیری شود. بسیاری از زوج‌هایی که دارای مشکلاتی هستند، می‌تواند با مراجعه به مشاور، با کسب اطلاعاتی پیرامون مشلات خود، آن را کنترل نمایند و به زندگی زناشویی خود رونق ببخشند، و بدین وسیله خود و فرزندان خویش را پیامدهای طلاق محفوظ نمایند.

پیامدهای طلاق آن قدر زیاد و زشت هستند که خدای مهربان در کتاب انسان سازش، به زن می‌فرماید: اگر از مقداری حقوق خود بگذرد، بهتر است از آن که طلاق بگیرد.

تقدم صبر، بر طلاق

زوج‌ها بر اثر اختلافاتی که با هم دارند، مدت‌ها با یکدیگر دعوا و نزاع دارند. از هم خسته می‌شوند، ناامیدانه اقدام به تقاضای «طلاق» می‌کنند؛ تصور می‌کنند که از این زندگی جهنمی نجات خواهند یافت!

آیا راه دیگری وجود ندارد؟ آیا امکان اصلاح نیست؟ آیا واقعاً زندگی بعد از طلاق آرامش بخش است؟

خدا در قرآن، صبر را وسیله جلب کمک ملائکه معرفی می‌کند:

بَلى‏ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ یَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَهِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِکَهِ مُسَوِّمینَ؛

آرى، (امروز هم) اگر صبر نمایید و تقوا پیشه کنید، و دشمن به همین زودى به سراغ شما بیاید، خداوند شما را به پنج هزار نفر از فرشتگان، که نشانه‏هایى با خود دارند، مدد خواهد داد! (ال عمران، ۱۲۵)

وَ أَنْ تَصْبِرُوا خَیْرٌ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛

و صبر کنید، براى شما بهتر است. و خداوند، آمرزنده و مهربان است. (نساء ، ۲۵)

در بسیاری از مواقع «گذشت زمان»، ایجاد تجربه، در زوج‌ها نموده و مشکلات خود به خود بر طرف می‌گردد؛ و خودنگهداری و صبر نمودن، موجب تغییر رفتار در همسر می‌شود.

به تعبیر قرآن در سوره طلاق، انسان از مشکلات خارج می‌شود:

وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یجَْعَل لَّهُ مخَْرَجًا؛ وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یحَْتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکلَ‏ْ عَلىَ اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ قَدْرًا(۳)

و هر کس تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم می‌کند، و او را از جایى که گمان ندارد روزى می‌‏دهد و هر کس بر خدا توکّل کند، خداوند کفایت امرش را می‌کند. فرمان خود را به انجام می‌رساند و خدا براى هر چیزى اندازه‏اى قرار داده است! (طلاق، ۳ـ۲)

چنان چه، با صبر و خود نگهداری تغییری در همسرم به وقوع نپیوست، من در نزد خدا مأجور هستم و با حضرت زهرا(س) محشور می‌شوم.

گذشت از حقوق خود، افضل از طلاق

پیامدهای طلاق آن قدر زیاد وزشت هستند که خدای مهربان در کتاب انسان سازش، به زن می‌فرماید اگر از مقداری حقوق خود بگذرد، بهتر است از آن که طلاق بگیرد:

وَ إِنِ امْرَأَهٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَیهِْمَا أَن یُصْلِحَا بَیْنهَُمَا صُلْحًا وَ الصُّلْحُ خَیرٌْ وَ أُحْضرَِتِ الْأَنفُسُ الشُّحَّ وَ إِن تُحْسِنُواْ وَ تَتَّقُواْ فَإِنَّ اللَّهَ کاَنَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا(۱۲۸)

و اگر زنى، از طغیان و سرکشى یا اعراضِ شوهرش، بیم داشته باشد، مانعى ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد، از پاره‏اى از حقوق خود، بخاطر صلح، می‌گذرد.) و صلح، بهتر است اگر چه مردم (طبق غریزه حبّ ذات، در این گونه موارد) بخل می‌ورزند. و اگر نیکى کنید و پرهیزگارى پیشه سازید (و بخاطر صلح، بگذرید)، خداوند به آنچه انجام می‌‏دهید، آگاه است (و پاداش شایسته به شما خواهد داد). (نساء ،۱۲۸)

در هر صورت اگر زوجین در هر شرایطی از وقوع طلاق جلوگیری کنند به نفع شان است؛ مگر آن که ادامه زندگی موجب ازبین رفتن حدود خدا شود وانسان به گناه و معصیت بیفتد؛ و در مقابل مشکلات نتوانند صبر نمایند؛ در این صورت می‌توانند مبادرت به طلاق کنند به شرط آن رعایت موازینی که در اسلام طرح شده است.

در مقالات بعدی به وظایف حین طلاق و بعد از طلاق پرداخته می‌شود؛ با مطالعه این مقالات و در اختیار قرار دادن کسانی که مبتلا هستند؛ تا زندگی آنها را نجات بخشید و یا آسیب‌های طلاق را به حداقل برسانید و پیش خدا مأ جور باشید.

منبع: تبیان؛ غلامعباس خراسانی