اعتیاد-۲

زمان مطالعه : 7 دقیقه

توسط : محقق شماره 1

0 نظر

۷-۲- مواد توهم‌زا

مواد توهم‌زا، دسته‌اى مواد هستند که سبب ایجاد تغییرات در خلق و ادارک مى‌شوند و سردسته این گروه از مواد، (ال. اس. دى) است. تحمل نسبت به این داروها خیلى سریع و پس از ۲ تا ۴ روز مصرف مستمر پدید می‌آید. مواد توهم‌زا وابستگى جسمانى به وجود نمى‌آورند و با قطع مصرف آنها علائم ترک ظاهر نمى‌شود اما وابستگى روانى شدیدى در فرد به وجود مى‌آورد.

آثار مصرف ال. اس. دی

-تغییرات روانى یا رفتارى(اضطراب، ترس از دیوانگى، افکار پارانوئید، اختلال قضاوت، رفتارهاى خودآزارانه و حتى خودکشى) واکنش پانیک، اختلال ادراکى(مسخ شخصیت، توهم، خطاى حسى در ادراکات مثل شنیدن رنگ‌ها و یا دیدن صداها)

– اختلال تعادل

– افت عملکرد شغلى و اجتماعی

۷-۳- آمفتامین‌ها

آمفتاتین‌ها گروهى از داروها هستند که به لحاظ ساختمانى با ناقل‌هاى عصبى‌ نورایى نفرین و دوپامین مربوطند و به نام داروهاى مقلد سمپاتیک یا محرک سیستم عصبى‌ مرکزى نیز معروفند.

آثار مصرف آمفتامین‌ها

– تغییرات رفتارى یا روانى(سرخوشی، اضطراب و بى‌قرارى، عصبانیت، اختلال قضاوت)

– اتساع مردمک

– تغییرات فشار خون

– لرز

– تهوع و استفراغ

– اختلال در عملکرد شغلى و اجتماعى

۷-۴- فن سیکلیدین

فن سیکلیدین(p.c.p) نیز نوعى مواد مخدر است که مصرف آن عوارض زیر را به دنبال دارد:

– تغییرات رفتارى یا روانى(سرخوشى و احساس خوشایند غوطه‌ورى و سرعت، بى‌قرارى، اختلال قضاوت)

– سفتى عضلات

– کاهش واکنش به تحریکات دردناک

– دیس آرترى

– آتاکسى

– نیستاگموس

– افزایش فشار خون

– بلند شنیدن صداها(رحیمى موقر و همکاران،۱۳۷۶)

نظریه‌ها

اینک این مسئله که اعتیاد به کدام یک از علوم مربوط مى‌شود، خود یکى از مباحث روز شده است. بعضى از پزشکان، اعتیاد را یک بیمارى زیستى و بیولوژیک، برخى جامعه شناسان آن را ناهنجارى اجتماعى، عده‌اى از روان‌شناسان به اعتیاد با رویکرد روان‌شناختى و شمارى از حقوق‌دانان، اعتیاد را جرم و معتاد را مجرم مى‌دانند و هر گروه، از بُعدى خاص به فکر حل این مشکل بر آمده‌اند.

واقعیت این است که اعتیاد را باید به صورت معضلى چند بُعدى نگریست و عوامل و راه‌حل‌ها را در سطوح خرد، میانه و کلان جستجو کرد.(ماهنامه سراب، شماره ۹، شهریور ۱۳۷۸)

۸-۱ – نظریه روانکاوی

در مقالات روانکاوی، رفتار معتاد به مواد مخدر بر حسب تثبیت لیبیدویى، با پسرفت به سطوح پیش تناسلى، دهانى، یا حتى سطوح ابتدایى‌تر رشد روانى، جنسى توصیف شده و بیش از همه، روى حالت دهانى تاکید شده است؛ از سوى دیگر، ضرورت توضیح روابط سوء مصرف دارو، دفاع، کنترل تکانه، اختلالات عاطفى و مکانیسم‌هاى انطباقى، منجر به انحراف اخیر در فرموله کردن پویشى با تاکید بر روان‌شناسى ایگو گردیده است.

همچنین اغلب تصور مى‌شود که پاتولوژى شدید ایگو، با سوء مصرف مواد مخدر رابطه دارد و حاکى از آشفتگى‌هاى عمیق مربوط به رشد مى‌باشد. رابطه بین ایگو و عواطف نیز به عنوان یک مسئله کلیدی، همواره مطرح بوده است.

۸-۲- نظریه‌هاى روانى – اجتماعى و روان‌پویشى

نظریه‌هاى متعدد روان‌پویشى در مورد سوء مصرف مواد، در ۱۰۰ ساله اخیر رواج یافته‌اند و از منظرهاى گوناگون به این مسئله پرداخته‌اند.

در نظریه‌هاى کلاسیک، سوء مصرف مواد، معادل استمنا و یک مکانیسم دفاعى در مقابل تکانه‌هاى همجنس‌گرایانه یا تظاهرى از پسرفت دهانى تلقى مى‌شد، اما در فرمول بندی‌هاى روان‌پویشى اخیر، بر رابطه بین مصرف مواد و افسردگى تاکید مى‌گردد و مصرف این مواد، بازتاب اعمال مختل ایگو معرفى مى‌شود. در رویکردهاى روان‌پویشی، به احتمال ارتباط سوء مصرف مواد با بى‌ثباتى دوران کودکى فرد نیز اشاره مى‌گردد.

اما در مجموع در شمار کمى از نظریه‌هاى روانى اجتماعى، به نقش خانواده و جامعه در گرایش به مواد مخدر تاکید شده است؛ چون دلایل چندان محکمى براى قائل شدن به یک نقش اجتماعى در پیدایش الگوهاى سوء مصرف مواد و وابستگى به مواد وجود ندارد.

امروزه روزنامه‌ها مملو از حکایات تکان‌دهنده در مورد چگونگى نفوذ فرهنگ استعمال مواد مخدر به ویژه در نواحى فقیر شهرى است؛ این مقالات نشان مى‌دهند که چگونه کودکان در سنین بسیار پایین با دنیاى این مواد آشنا مى‌گردند اما با وجود این، چندان مؤید تاثیر فشار اجتماعى بر کودکان جهت سوء مصرف مواد یا وابستگى به آنها نیستند و بیشتر بر سایر عوامل اشاره دارند.

۸-۳- نظریه‌هاى رفتاری

بعضى از نظریه‌هاى سوء مصرف مواد مخدر بر رفتار موادطلبانه افراد تاکید کرده‌اند تا علائم جسمى وابستگى؛ به بیان دیگر، در مدل رفتارى، نمى‌توان بر وجود علائم ترک یا تحمل متکى بود چرا که سوء مصرف بسیارى از مواد، با پیدایش وابستگى فیزیولوژیکى همراه نیست.

بعضى از پژوهشگران در پى یافتن آن بوده‌اند که کدام اصول رفتارى عمده، در ایجاد رفتار موادطلبانه موثرند و یافته‌هاى آنان نشان داده است که زمینه‌هاى تقویت مثبت و اثرات نامطلوب بعضى از مواد، در درجه اول اهمیت قرار دارند به طورى که در بیشتر موارد سوء مصرف با تجربه مثبت پس از نخستین بار مصرف که به عنوان یک تقویت‌کننده براى رفتار موادطلبانه عمل مى‌کند، تداوم مى‌یابد.

البته بسیارى از مواد نیز با اثرات نامطلوب همراه هستند که در این صورت در جهت کاهش رفتار موادطلبانه عمل مى‌کنند. همچنین شخص باید قادر به تفکیک ماده سوء مصرف با سایر مواد باشد و تقریبا تمام رفتارهاى موادطلبانه او، با نشانه‌هاى دیگرى که ممکن است باتجربه مصرف دارو همراه گردند، رابطه دارند.

۸-۴ – نظریه‌هاى ژنتیک

قرائن محکم به دست آمده از مطالعه فرزندخوانده‌ها و دوقلوهایى که جدا از هم بزرگ شده‌اند، حاکى از آن است که در علت سوء مصرف الکل، یک جزء ژنتیک وجود دارد اما در سایر انواع سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد، وجود یک الگوى ژنتیک چندان قطعیت ندارد. با وجود این، در بعضى از مطالعات، یک پایه ژنتیک براى وابستگى و سوء مصرف مواد غیرالکلى یافت شده است.

محققین به تازگى از روش پلی مورفسیم طولى قطعات محدود شده در مورد سوء مصرف و وابستگى مواد استفاده کرده‌اند و گزارش‌هاى معدودى از روابط(rfi,p) منتشر شده شده است.(پور افکارى، ۱۳۷۸، جلد دوم).

۸-۵- نظریه‌هاى فور وشیمیایی

امروزه پژوهشگران براى اکثر مواد سوء مصرف -به استثناى الکل- نوعى ناقل‌هاى عصبى‌ یا گیرنده‌هاى ناقل عصبى‌ که مواد بر آنها موثراند، شناسایى کرده‌اند. به عنوان مثال، ترکیبات تریاک، برگیرنده‌هاى تریاک اثر مى‌کنند.

بنابراین در کسى که فعالیت افیونى درون‌زا کم است(سطح اندورفین‌ها) پایین یا فعالیت آنتاگونیستى افیونى درون‌زا خیلى بالاست)، خطر ابتلا به وابستگى به ترکیبات تریاک بیشتر مى‌باشد اما بعضى از پژوهشگران، این نوع فرضیه را nv مطالعات خود تضعیف مى‌کنند حتى در کسى که کارکرد گیرنده درون‌زا در او کاملا طبیعى و غلظت ناقل‌هاى عصبى‌ بهنجار است.

از سوى دیگر، مصرف طولانى یک ماده مورد سوء مصرف، ممکن است سیستم‌هاى گیرنده را در مغز تعدیل نماید به طورى که مغز براى حفظ تعادل خود حضور ماده برون‌زا طلب مى‌کند چنین فرایندى در سطح گیرنده مرکزى مى‌باشد. با این وصف، اثبات تعدیل میزان آزاد شدن ناقل عصبى‌ و عمل گیرنده‌هاى ناقل عصبى‌ دشوار است و پژوهش‌هاى جدید بر تاثیر مواد بر سیستم پیام‌برنده دوم و تنظیم ژن متمرکز مى‌باشد.(در این قسمت طرح صفحه ۱۳ باید درج گردد.)

۶- ۸- دیدگاه سنخ‌شناسی

به نظر طرفداران این دیدگاه، از پیش نمى‌توان عامل یا عواملى را علت آسیب‌هاى اجتماعى به شمار آورد بلکه آسیب‌هاى اجتماعى – و از جمله اعتیاد- در خصوص تیپ‌هاى معین افراد و سنخ‌شناسى آسیب‌ها قابل بحث و بررسى است؛ به بیان دیگر، هر آسیب اجتماعى در زمینه گونه‌هاى مختلف انسانى، داراى عامل تعیین‌کننده متفاوت مى‌باشد.(برژره، ۱۳۶۸)

پیشگیرى از اعتیاد

۹-۱ پیشیگرى از اعتیاد در جهان

مهمترین استراتژى‌هاى پیشگیرى از اعتیاد در سطح جهان به شرح زیر است:

۱- آگاه‌سازى افراد در مورد خطرات و مضرات مواد مخدر.

۲- افزایش مهارت‌هاى زندگى مانند مهارت تصمیم‌گیرى، حل مسئله و ارتباطات اجتماعى.

۳- تقویت فعالیت‌هاى جایگزین به جاى مواد مخدر براى ارضاى نیازهاى روانى و اجتماعى نوجوانان و جوانان.

۴- مشاوره و مداخله در بحران‌هاى مختلف در طول زندگى.

۵- ارتقاى سطح بینش فرهنگى و مذهبى.

۶- تقویت قوانین و مقررات مبارزه با مواد مخدر.

۷- درمان معتادان براى جلویگرى از افزایش اعتیاد در سطح جامعه

بدیهى است که استراتژی‌هاى فوق در قالب فعالیت‌هاى زیر قرار مى‌گیرند:

۱- فعالیت‌هاى متمرکز بر فرد

۲- فعالیت‌هاى متمرکز بر آموزش و آگاه‌سازى والدین.

۳- فعالیت‌هاى متمرکز بر معلمان و مدرسه.

۴- فعالیت‌هاى پیشگیرى با استفاده از رسانه‌ها.

۵- فعالیت پیشگیرى با استفاده از شبکه مراقبت‌هاى بهداشتى اولیه.

۶- وضع و اجراى قوانین و مقررات لازم.

۹-۲- روش‌هاى پیشگیرى از اعتیاد

مهمترین روش‌هاى پیشگیرى از اعتیاد(توسط خانواده، مدرسه، رسانه، دستگاه‌هاى مسئول بهداشت و…) را مى‌توان در قالب محورهاى زیر خلاصه کرد:

۱- تاثیر بر ارزش‌ها و نگرشها: تغییر نگرش‌هاى مثبت و تثبیت نگرش‌هاى منفى نسبت به مصرف مواد مخدر؛

۲- آموزش مهارت‌هاى اجتماعى و تطابق با استرس‌ها: مهارت‌هاى اجتماعى به معناى توانایى انطباق کافى در روابط بین فردى است. از این رو، با افزایش مهارت‌هاى اجتماعى مى‌توان فرد را به پیش‌بینى عواقب رفتار خود و دیگران هدایت کرد. این توانایى موجب تنظیم رفتار فرد و درونى کردن تشویق‌ها و تنبیه‌ها و در نتیجه، تغییر رفتارى او مى‌شود.

مطالعات نیز ثابت کرده که آموزش مهارت‌هاى اجتماعى، منجر به کاهش سوء مصرف مواد مخدر و در نتیجه افت پرخاشگری، انزوا، و فرار از مدرسه و خانه مى‌شود و سرقت را هم کاهش مى‌دهد. بدین ترتیب مهمترین مهارت‌هاى اجتماعى عبارت‌اند از:

الف) مهارت‌هاى ارتباطى؛

ب) توانایى اظهار نظر؛

ج) توانایى مخالفت و رد کردن؛

۳- شناسایى افراد در معرض خطر و انجام اقدامات لازم: ضرورى است که کسانى را که با ارزش‌ها و ساختارهاى اجتماعى(خانواده، مدرسه، مذهب) پیوندى ندارند شناسایى و مورد توجه قرار داد. همچنین به افراد درگیر با استرس‌هاى گوناگون از قبیل مرگ والدین، بیمارى، بلایاى طبیعى، مهاجرت، اخراج از مدرسه، فرار از خانه) که معمولا منجر به بروز واکنش‌هاى حاد روانى مى‌شوند و مدتى طول مى‌کشد تا فرد با شرایط جدید سازگار گردد، در مورد عدم استفاده از مواد مخدر جهت کاهش درد و زجر هشدار داده شود.

۴- ارضاى نیاز‌هاى اجتماعى و روانى نوجوانان.

۵- آموزش مقاومت در مقابل فشارهاى دوستان.

۶- الگوبخشى و آموزش از طریق همسالان.

۷- فعالیت‌هاى پیشگیرى متمرکز بر آموزش و آگاه‌سازى والدین.

۸- آموزش اطلاعات لازم در مورد مواد مخدر.

۹- افزایش مهارت لازم براى تحکیم پیوند‌هاى خانوادگى.

۱۰- وضع مقررات واضح در خانواده.

۱۱- آموزش الگوى خوب بودن.

۱۲- تشویق فعالیت‌هاى سالم و خلاق.

۱۳- ترغیب تشکیلات والدین.

۱۴- اجراى فعالیت‌هاى پیشگیرى از طریق مدرسه و معلمان.

۱۵- فعالیت‌هاى پیشگیرى با استفاده از امکانات رسانه‌ها: تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجلات و پوستر.