ارتباط با یکدیگر (کودک و نوجوان)-۲

خداحافظی

معلوم است که خداحافظی به سختی سلام دادن نیست؛ ولی به همان اندازه مهم است. همه قوانین سلام گفتن در مورد خداحافظی هم صدق می‌کند. خداحافظی آخرین اثری است که فرد از خود به جای می‌گذارد.

در ضمن، اگر کسی هنگام رویارویی نتوانسته باشد آن طور که باید سلام دلپذیری بدهد، هنگام خداحافظی می‌تواند جبران کند سرانجام پس از چند بار رو به رو شدن با دیگران و اصلاح رفتار خود، به رفتار مطلوب دسترسی پیدا خواهد کرد. در عین حال، خداحافظی روش مناسبی برای تشکر از مهمان نوازی و دادن احساس خوب و مثبت به میزبان است. یا راهی برای قول و قرار گذاشتن درباره دیدار بعدی است . به هر حال خداحافظی می‌تواند یک ” پایان خوش” و امیدی برای دیدار دوباره باشد.

همیشه برای خداحافظی، دو نفر لازم است

مهمان های نوجوان، دوست دارند همان طور که آرام و نامرئی وارد خانه ای می‌شوند، به همان ترتیب نیز از آن خانه خارج شوند. منظور آن دسته از نوجوانانی است که هنوز یاد نگرفته اند سلام و خداحافظی لازمه یک دیدار است. البته تا حدودی هم به میزبان بستگی دارد.

در بعضی از خانواده ها، بیشتر وقت ها بچه ها به اجبار پدر و مادر به مهمان سلام می‌دهند، ولی از زیر بار خداحافظی شانه خالی می‌کنند و مهمان را مانند یک توپ فوتبال، پس از بازی به یک طرف شوت می‌کنند تا خودش راهش را به کنار زمین پیدا کند و این کار به شدت بی ادبانه است.

حتی کودکان مهدکودکی هم از سه سالگی می‌توانند یاد بگیرند که هم بازی خود را تا دم در بدرقه و از او خداحافظی کنند و در را پشت سر او ببندند. اگر لازم باشد، برای این کار پدر یا مادر می‌توانند کودک را همراهی کنند؛ ولی گاهی میزبان های بزرگسال، هنگام بدرقه دوست های فرزندشان، به گوشه ای می‌خزند تا مجبور نشوند با آنها رو به رو شوند، راه منطقی این است که با نوجوان ها راحت برخورد کنید.

سلام ساده ی نوجوان را مانند خود او به سادگی پاسخ دهید و اگر احساس می‌کنید که خجالت می‌کشد، شما برای خوش آمدگویی قدم پیش بگذارید. مطمئن باشید با این کار به فرزند خود که میزبان فرزند دیگری است، بها داده اید.

پیدا کردن راه خداحافظی

خداحافظی اصلاً بی ادبانه نیست؛ مگر این که فرد یک بار خداحافظی کند و بعد یادش بیفتد که باید به دستشویی برود، پس از خداحافظی دوباره به یاد کتابی بیفتد که قرار بود از صاحب خانه قرض بگیرد، پس از خداحافظی سه باره تذکر دهد که تشنه است و یک لیوان آب می‌خواهد و به این ترتیب، در برابر چشم های منتظر میزبان خرده فرمایش های متعدد خود را بیان کند.

این نوع خداحافظی بدتر از خداحافظی نکردن است.

و یکی دیگر از انواع بد خداحافظی، زمانی اتفاق می‌افتد که مادری برای بردن فرزند خود از منزل دوستی، بخواهد ساعت ها با میزبان جلو در صحبت کند، شاید میزبان از روی ادب به او نگوید که غذایی در حال پختن دارد که هر لحظه ممکن است بسوزد، یا یک نفر پشت خط تلفن منتظر است یا به زودی مغازه ها می‌بندند و او باید به خرید برود.

پس اگر نمی‌خواهید که فرزند شما مزاحم دیگران شود، از قبل ساعتی را برای بردن او مشخص کنید، سر موقع به دنبالش بروید و زمان خداحافظی از میزبان را کوتاه کنید. گاهی بعضی از بچه ها به ساعت مقرر اکتفا نمی‌کنند و به کسی که به دنبال او آمده، می‌گویند:” هنوز داریم بازی می‌کنیم و بازی ما تمام نشده. برگرد و یک ساعت دیگر بیا.”

و گاه پدر و مادر بدون در نظر گرفتن شرایط صاحبخانه به حرف فرزند خود عمل می‌کنند. برای این که مشکل در روابط شما و خانواده دیگری ایجاد نشود، حتماً به ساعت مقرری که از قبل تعیین کرده اید، پایبند باشید و از این طریق به فرزند خود نیز وقت شناسی را بیاموزید، بهترین ساعت هفت بعد از ظهر است. خوش قولی شما، سبب می‌شود که با روی باز از فرزندتان استقبال کنند.

هرگز بی سلام وارد نشوید

وقتی زنگ آخر مدرسه به صدا در می‌آید، بچه ها حتی با تکان دادن یک دست، خود به خود از هم خداحافظی می‌کنند؛ ولی برایشان سخت است که از معلم و ناظم خداحافظی کنند. یا هنگام ترک مطب دکتر از منشی یا پس از خرید از مغازه ای، از مغازه دار خداحافظی نمی‌کنند. البته، متأسفانه بزرگسالان هم اهمیت زیادی برای این موضوع قایل نیستند. پس اگر خداحافظی کردن برایتان دشوار است. دست کم با سلام دادن شروع کنید. به  هر جا وارد شدید، سلام را فراموش نکنید تا دیگران متوجه شوند که شما هم آنها را دیده اید.

خداحافظی در خانواده

خداحافظی هم مانند سلام از آداب ضروری هر خانواده ای به شمار می‌رود. همان طور که کودک یک تغذیه ساده برای زنگ تفریح در مهدکودک و مدرسه لازم دارد، به شنیدن یک خداحافظی گرم و صمیمی نیز نیازمند است تا او را مطمئن سازد که کسی در انتظار بازگشت اوست؛ کسی که دوستش دارد. به این ترتیب، کودک با امید و اطمینان بیشتری راهی مهدکودک یا مدرسه می‌شود.

گاهی خداحافظی با سفارش های ویژه همراه می‌شود؛ مثل: فراموش نکردن شستن دست ها قبل از خوردن تغذیه، جا نگذاشتن وسایل شخصی در مدرسه، گوش دادن به درس و از این قبیل سفارش ها؛ بنابراین، خداحافظی می‌تواند فرصت خوبی برای یک شروع دیگر باشد؛ شروع برنامه هایی که بعد از آن لحظه قرار است اجرا شود.

البته وقتی مادر و فرزند به شدت به یکدیگر وابسته باشند، خداحافظی می‌تواند برای هر دو آزاردهنده باشد. مانند وقتی که کودک راضی نمی‌شود از مادر جدا شود و به مهدکودک برود. در این صورت برای مدت کوتاهی باید از خداحافظی صرف نظر کرد تا زمان بریدن از او کوتاه تر شود. سپس وقتی به مرور کودک به رفتن به مهدکودک عادت کرد، می‌توان به طور عادی از او خداحافظی کرد.

گاه این جدایی برای مادر سخت تر است و کودک این را با نگاه به چهره مادر درک می‌کند. چشم های پر اشک مادر یا صدای لرزان او هنگام خداحافظی از کودک، از ناراحتی مادر خبر می‌دهد؛ بنابراین سعی کنید با شادی از کودک خود خداحافظی کنید . به او بگویید که منتظرش هستید. عشق و علاقه خود را بدرقه راهش کنید تا با قدرت از شما جدا شود.

مهم ترین خداحافظی در طول شبانه روز، خداحافظی برای رفتن به رختخواب است. هرچه بچه کوچک تر باشد، این کار می‌تواند با مراسم مفصل تری اجرا شود. مانند حمام کردن کودک قبل از خواب، کتاب خواندن یا گفتن قصه، پاسخ دادن به سؤال های او و دعا کردن برای همه.

شب فرصت خوبی برای جبران کمبود توجه روزانه به کودک است. اگر شاغل هستید و در طول روز فرصت وقت گذاشتن برای کودک را ندارید، از این فرصت شبانه استفاده کنید. بگذارید به رختخواب رفتن برای کودک با هیجان و کارهای دوست داشتنی توأم باشد؛ به طوری که خودش داوطلبانه بخواهد به موقع به رختخواب برود. مطمئن باشید که این کار، ارزش وقت گذاشتن را دارد.

صحبت کردن و گوش دادن آگاهانه باید آموخته شود. این دو کار ارزش آموختن را دارند؛ زیرا: چنین صحبت های اساسی به رفع مشکلات پدر و مادر و فرزند کمک می‌کنند. در ضمن هم گوینده و هم شنونده باید به هر دو نقش تسلط داشته باشند.

از گفتگو تا حرف

حرف زدن با یکدیگر، اولین شرط لازم برای برقراری ارتباط صمیمانه در خانواده، مدرسه و محل کار است. از آنجا که خزانه لغات کودکان کم و تجربه زندگی آنها اندک است، اولویت صحبت کردن را به بزرگسالان می‌دهند. گاه صدای ضعیف کودک و گاه زمان زیادی که برای دادن به یک پاسخ صرف می‌کند، سبب می‌شود که کودکان بیشتر وقت ها ابراز نظر نکنند و از عقیده خود صرف نظر کنند.

در چنین مواقعی، کودک به گوشه ای عقب نشینی و سکوت اختیار می‌کند. شاید با خود بگوید:” وقتی به هر حال کسی به حرف من گوش نمی‌دهد، چرا به خودم زحمت بدهم.”  ولی چنین احساسی در مورد نوجوان ها با خشم همراه است؛ زیرا نوجوان نیازمند توجه و ابراز عقیده است و اگر این فرصت از او گرفته شود، به خشم و دلخوری و گله و شکایت منجر می‌شود، صحبت کردن با همسالان نیز همیشه آسان نیست و معمولاً به بحث و سرانجام به مشاجره ختم می‌شود.

این نکته حتی در مورد خواهر و برادر یا به عبارتی فرزندان یک خانواده نیز صدق می‌کند؛ بنابراین، حرف زدن با یکدیگر را باید یاد گرفت. پس یک موضوع خاص را در خانواده انتخاب کنید. زمانی که کودکتان بتواند حرف بزند، آموزش گفتگو در خانواده می‌تواند شروع شود.

گوینده

استفاده از کلمه من: هر کسی باید درباره خودش، افکار و احساساتش صحبت کند. جمله هایی که در آن کلمه ” تو” به کار می‌رود، بیشتر وقت ها جمله های سرزنش آمیز یا اتهام آمیزی هستند که به دعوا و مشاجره ختم می‌شوند.

حقیقی بودن: هر کسی باید براساس شرایط حقیقی صحبت کند و از گفتن کلمه هایی مانند ” همیشه ” یا ” هرگز” بپرهیزد. یعنی یک مورد را به کل تعمیم ندهد.

درباره رفتار واقعی صحبت کنید: به هیچ وجه رفتار خاص یک نفر را به همه تعمیم ندهید.

از موضوع خارج نشوید: از این شاخه به آن شاخه نپرید.

احساسات خود را بیان کنید: هر کسی باید توصیف کند که حالش چگونه است، هر چیزی بر او چه اثری می‌گذارد، چه آرزویی دارد، از چه چیزی آسیب می‌بیند و چگونه ناراحت می‌شود. شما می‌توانید حتی قبل از آن که پدر یا مادر شوید، با همسر خود این آموزش را شروع کنید. حتماً ساده ترین قانون های گفتگو را می‌شناسید:

به یکدیگر احترام بگذارید. حتی بزرگسالان نیز هنگام گفتگو باید به کودکان احترام بگذارند؛ بنابراین وقتی با کودکی هم صحبت می‌شوید، بهتر است که هر دو از شرایط یکسان گفتگو بهره مند شوید. پس در کنار کودک بنشینید تا اختلاف قد شما کمتر شود و سپس با او حرف بزنید.

هریک از طرفین باید بتوانند به قدر کافی حرف بزنند.

هریک باید به حرف دیگری با صبر و حوصله و توجه گوش دهد.

کسی نباید حرف دیگری را قطع کند یا به وسط آن بپرد.

در طول گفتگو باید ارتباط چشمی را حفظ کنید.

مراقب باشید که بلند صحبت نکنید، از فرمول بندی تحقیرآمیز، تمسخر، رسوا کردن و به رخ کشیدن نقطه های ضعف دیگری خودداری کنید؛ زیرا هرگونه حمله به ویژگی های شخصیت فرد، به مشاجره و دعوا منجر می‌شود.

همه این نکته ها نشان می‌دهند که هر کسی باید بتواند درست صحبت کند و درست گوش دهد. رعایت این نکته ها، به داشتن گفتگوی موفقیت آمیز با هر فردی کمک می‌کند و نشانه ادب فردی است. و وقتی مشکل یا اختلاف نظری بین دو نفر وجود دارد، گفتگو را به جهت مثبت می‌کشاند.

شنونده

شنونده ای فعال باشید: تماس چشمی، حرکات میمیک و استفاده از جمله های به موقع، نشانه علاقه شنونده است و باعث تقویت گوینده می‌شود.

خلاصه کردن: وقتی گوینده به سخنانش خاتمه می‌دهد، شنونده باید مهم ترین گفته های او را یک بار دیگر در ذهن خود خلاصه کند.

پرسیدن سؤال: اگر شنونده مطمئن نباشد که حرف های گوینده را به طور صحیح متوجه شده است، باید از او بپرسد.

تحسین: صداقت گفتار گوینده می‌تواند با تذکرهای مثبت تقویت شود.

فراخوانی احساس سرکوب شده: اگر شنونده از شنیدن حرف دلخور شود، باید آن را بیان و احساسش را توصیف کند.

از گفتگو دست نکشید

صحبت کردن با یکدیگر به وقت و حمایت عاطفی نیاز دارد. با توجه به فعالیت های مکانیکی روزمره مانند شست و شو، سبزی پاک کردن، نظافت خانه و غیره، می‌توان به گفتگو با یکدیگر نیز پرداخت، یعنی در شرایطی که برقراری ارتباط چشمی کمتر اتفاق می‌افتد.

هرچه این گونه فعالیت ها در خانه کمتر می‌شود، ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر کمتر می‌شود؛ چون رادیو، کامپیوتر و تلویزیون مانع از گفتگو می‌شوند؛ بنابراین سعی کنید از هر فرصتی برای صحبت در خانواده استفاده کنید؛ مثلاً هنگام انجام کارهای مشترک، غذا خوردن، خرید کردن یا شب نشینی های صمیمانه.

هنر خوش صحبتی

حرکت در جهت هدف ها و رسیدن به آنها که امروز بیشتر وقت ها نادیده گرفته می‌شود، نوعی احترام در روابط به شمار می‌رود و برای آینده فرزندان نقش مهمی دارد. کودکان ابتدا در مدرسه و سپس در اجتماع ابراز وجود را می‌آموزند و هر جا که احساس ناتوانی کنند، وظیفه پدر و مادر است که شرایط مناسب را برای آنها فراهم آورند.

یکی از راه های ابراز وجود نشان دادن ادب است راه دیگر، خوش صحبتی است که در این مورد نیز قوانینی برای رعایت ادب وجود دارد. آهنگ صدای نه خیلی کوتاه و نه خیلی بلند و مؤدبانه و ارتباط چشمی را هر کسی باید رعایت کند. عادت به رعایت این موارد در کودکی، ضامن موفقیت شغلی فرد در بزرگسالی است. البته اگرچه اینها اصلی به شمار نمی‌روند، ولی از جمله عوامل مهم تأثیرگذار هستند.

هدف از خوش صحبتی، موافقت کردن کلامی با مخاطب نیست، بلکه توانایی هم کلام شدن با مخاطب و به کار بردن کلمه ها و الفاظ مؤدبانه و در خور شأن او است. هر کودکی باید این شیوه گفتگو را بیاموزد. البته لازم نیست که پدر و مادر در خانه با او این طور صحبت کنند؛ ولی می‌توانند به او کمک کنند تا او بین صحبت کردن برای ابراز وجود و حرف زدن در شرایط عادی تفاوت قائل شود و هرکدام را به موقع به کار گیرد.

ادامه دارد…