آیا بین اهل بیت و صحابه خویشاوندی بوده است؟

 شبهه

یکی از شبهاتی که بر علیه شیعه دامن زده می شود این است که وجود خویشاوندی اهل بیت با صحابه دلیل بر حقانیت صحابه است. و شیعیان برخی صحابه را با وجود این خویشاندی آنان با اهل بیت قبول ندارند.

پاسخ شبهه

البته بین اهل بیت رسول الله (صلی الله علیه و آله) و صحابه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) که از جان و مال خویش در راه اعتلای کلمه توحید و گسترش اسلام دریغ ننموده، رابطه خوب و صمیمانه وجود داشته است و شیعه بر این امر تأکید دارد. اما ازدواج و مصاهرت بین خانواده‌ها که باعث ایجاد خویشاوندی می شود یک چیز است و راه حق و دلایل اثبات آن و تشخیص راه باطل از حق، چیز دیگری است. در زندگی و حیات بشر و در هیچ جای دنیا ازدواجها بین افراد جامعه، دلیل و برهان بر اثبات راه حق و نیز دلیل بر حقانیت عقاید طرفین گرفته نشده است و درستی عقاید و ایمان کسی از این راه به دست نمی‌آید؛ زیرا هیچ رابطه منطقی بین آنها وجود ندارد. در قرآن کریم و احادیث پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) نیز گفته نشده است که اگر دو نفر با هم ازدواج کردند اگر یکی از طرفین ازدواج، انسان سالم العقیده و درستکار بود، حتماً طرف دیگر آن نیز چنین است، بلکه در قرآن، بر عکس این سخن، به ازدواج هایی اشاره شده که یک طرف آن بسیار مؤمن بلکه پیامبر خدا بوده و طرف دیگر کافر و بی ایمان بوده است.

خداوند می فرماید: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ کفَرُوا اِمْرَأَهَ نُوحٍ وَاِمْرَأَهَ لُوطٍ کانَتَا تَحْتَ عَبْدَینِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَینِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یغْنِیا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیئًا وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ»[۱]؛ «خداوند برای کسانی که کافر شده اند به همسر نوح و همسر لوط مثل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو پیامبر سودی به حال شان (در برابر عذاب الهی) نداشت و به آنها گفته شد: وارد آتش شوید همراه کسانی که وارد می شوند».

خداوند در آیه دیگری نیز می‌فرماید: «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَهَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَک بَیتًا فِی الْجَنَّهِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ»[۲] ؛ «و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانه ای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش».

ملاحظه می شود که به علت خوبی زن فرعون، خود فرعون خوب نیست. بلکه زن فرعون (آسیه) اهل بهشت و فرعون اهل جهنم است. و نیز حضرت نوح و حضرت لوط (علیهما السلام) پیامبران الهی هستند اما زنان آنها کافر و اهل جهنم اند.

اگر ازدواج تأثیری داشت زنان این دو پیامبر عظیم الشأن مؤمن و اهل بهشت بودند و فرعون، همسر آسیه از آتش جهنم نجات پیدا می‌کرد. همچنین زنان حضرت لوط و حضرت نوح (علیهماالسلام) وارد جهنم نمی‌شدند.

در ازدواج های برخی اعضای اهل بیت و دیگران از جمله برخی از صحابه نمی توان بر خلاف این آیات واضح قرآن قضاوت نمود و دربست و بدون استثناء این ازدواج ها را دلیل بر حقانیت اطراف ازدواج قرار داد، بلکه هر انسان را باید از اعمال و رفتار او شناخت در این میان فرقی نمی‌کند که آن شخص صحابی است یا غیر صحابی. در میان اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) انسان های بزرگ و بزرگواری وجود دارد و احترام آنها بر مسلمانان واجب است اما برخی از اصحاب به علت کارهایی که مرتکب شده اند نمی‌توان آنان را با آن اصحابی که عمل نیک و صالح انجام داده اند در یک ترازو گذاشت. برای دسترسی به این حقایق بهتر است به کتاب های حدیثی و تاریخی اهل سنت رجوع شود و زندگی نامه و بیوگرافی آنان را که در این کتاب ها منعکس شده به دست آورد و سپس در مورد آنان قضاوت نمود.

به عنوان مثال علی (علیه السلام) از صحابه بود و معاویه نیز از صحابه بود در جنگ صفین که هزاران انسان در آن کشته شدند، یا حق با علی ـ علیه السلام ـ بود یا با معاویه، حتماً یکی از آنها بر باطل بوده است. عقل و وجدان انسان اجازه نمی دهد که بگوید حق با هر دو بوده است.

همین داستان در جنگ جمل و حادثه قتل عثمان و… بین صحابه جاری است. مجرد جاری شدن اسم صحابه بر کسی او را به انسان خوب تبدیل نمی‌کند بلکه باید ایمان و عمل او مورد ارزیابی قرار گیرد و بعد قضاوت شود، و به عنوان صحابی درست کار و با ایمان رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) پذیرفته شده و احترام او بر همه مسلمانان واجب قرار داده شود.

پی نوشت:

[۱]. تحریم، ۱۰.

[۲]. تحریم ، ۱۱.