آیا اختصاص نصف خمس به سادات اجحاف در حق غیر سادات است؟

شبهه

به چه دلیل نصف خمس را به سادات می دهند، در حالی که نسبت جمعیت ایشان به مراتب کمتر از سایر افراد است، آیا این کار نوعی امتیاز اضافی برای خانواده پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حساب نمی آید

پاسخ:

خمس یکی از مالیات های شرعی اسلامی است که به منظور ایجاد تعادل اقتصادی بین آحاد جامعه اسلامی وضع گردیده است. بر أساس آیه ۲۰ سوره انفال خمس به ۶ سهم تقسیم می شود که به ترتیب عبارت اند از : ۱٫ سهم خدا ۲٫ سهم پیامبر (صلی الله علیه و آله) ۳٫ سهم ذوی القربی، ۴٫ سهم یتیمان، ۵٫ سهم فقرا ۶٫ سهم افراد در راه مانده.وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیتَمَی وَالْمَسَکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ(۱)… . بر أساس روایاتی که در تفسیر این آیه مبارکه وارد شده است، در زمان حضور امام معصوم (علیه السلام) سه سهم اول در اختیار امام (علیه السلام) قرار دارد تا به صلاحدید خودش به مصرف برساند و سه سهم اخیر برای یتیمان، فقرا و افراد در راه مانده از بنی هاشم به مصرف می رسد.

بنابر این، اولین مطلبی که در پاسخ به شبهه فوق باید در نظر گرفته شود این است که تقسیم بندی فوق دستور مستقیم خداوند است و ما به عنوان بندگان مطیع أوامر خداوند وظیفه داریم از آن پیروی کنیم.

ثانیاً: نیمی از خمس که مربوط به سادات و بنی هاشم است، منحصراً باید به نیازمندان آنان داده شود، آن هم به اندازه احتیاج یک سال و نه بیشتر، بنابر این تنها کسانی می توانند از آن استفاده کنند که یا از کار افتاده، و بیمارند و یا کودک یتیم و کسان دیگری که به علّتی از نظر هزینه زندگی به بن بست رسیده اند.

بنابر این کسانی که قادر به کار کردن هستند (بالفعل یا بالقوه) و می توانند در آمدی که زندگی آن ها را بگرداند، داشته باشند، هرگز نمی توانند از این قسمت خمس استفاده کنند.

ثالثاً: مستمندان و نیازمندان سادات بنی هاشم حق ندارند چیزی از زکات استفاده کنند و به جای آن می توانند تنها از همین قسمت خمس استفاده نمایند (زیرا زکات یکی از کالاهای حمایتی حکومت اسلامی از نیازمندان غیر سادات است. و محروم بودن بنی هاشم از زکات امری مسلّم است، که در بسیاری از کتب حدیث و فقهی آمده است. آیا می توان پذیرفت که اسلام برای از کار افتاده و ایتام و محرومان غیر بنی هاشم فکری کرده باشد (زکات) امّا نیازمندان بنی هاشم را بدون هیچ گونه تأمین رها ساخته باشد؟)

رابعاً: اگر سهم سادات که نیمی از خمس است، از نیازمندی سادات موجود بیشتر باشد، امام (علیه السلام) یا فقهاء که نواب ایشان هستند، می توانند در مصارف دیگر که مورد رضایت خداوند متعال باشد به مصرف برسانند.

با توجّه به جهات چهار گانه فوق روشن می شود که در حقیقت هیچ گونه تفاوتی از نظر مادّی میان سادات و غیر سادات گذارده نشده است. نیازمندان غیر سادات می توانند مخارج سال خود را از محل زکات بگیرند ولی از خمس محرومند و نیازمندان سادات تنها می توانند از محل خمس استفاده کنند، امّا حق استفاده از زکات را ندارند.

در حقیقت دو صندوق در این جا وجود دارد، صندوق خمس، و صندوق زکات و هرکدام از این دو دسته تنها حق دارند از یکی از این دو صندوق استفاده کنند، سهم به اندازه مساوی یعنی به اندازه نیازمندی یکسال.

پی نوشت:

1. انفال : ۴۱.

منبع : نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.