لعن یزید بن معاویه از دیدگاه علمای اهل سنت

لعن یزید بن معاویه از اموری است که اهل سنت درباره آن اختلاف دارند.  با اینکه اکثر دانشمندان اهل سنت، یزید بن معاویه را  فرد فاسق، جنایت کار می­ دانند اما عملا او را لعن نمی کنند. تعدادی از اهل سنت هستند که به دلایلی لعن یزید بن معاویه را جایز نمی دانند. برخى نیز به طور صریح لعن یزید بن معاویه را جایز می دانند.

سعدالدین تفتازانى یکی از اندیشمندان درجه اول اهل سنت که تقریباً مورد احترام همه فرقه­ ها است در شرح مقاصد در باره یزید مى‏نویسد: «وأمّا ما جرى بعدهم من الظلم على أهل بیت النبیّ (صلى اللَّه علیه وسلم)، فمن الظهور بحیث لا مجال للإخفاء ومن الشناعه بحیث لا اشتباه على الآراء، إذ تکاد تشهد بها الجماد والعجماء ویبکی له من فی الأرض والسماء، وتنهَّد منه الجبال وتنشق الصخور، ویبقى سوء عمله على کرّ الشهور ومرّ الدهور، فلعنه اللَّه على من باشر أو رضی أو سعى‏ «وَلَعَذابُ اْلآخِرَهِ أَشَدُّ وَأَبْقى‏»( سوره طه: آیه ۱۲۷.)؛ اما آن حوادثى که بر اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و سلم) رخ داد، از ظلم و جنایتى که آن‏چنان ظاهر و از پلیدى آشکار بود که بر هیچ کس مخفى نماند و نزدیک بود که زمین‏ ها و شن‏زارها بر آن گواهى دهند و آن چه در زمین و آسمان‏ها بود، بر آن جنایت گریه کرد. کوه ‏ها از آن ظلم، آهى اندوه‏ناک کشیده و صخره ‏ها شکافته شد و زشتى این جنایت بر پیشانى ماه‏ ها و مرور زمان ‏ها باقى ماند. پس لعنت خداوند بر هر کسى که با آن ‏ها همراه شود، یا تلاشى در مسیر ایشان انجام داده و یا به کار آن‏ ها رضایت داشته باشد. «هر آینه عذاب جهان آخرت شدیدتر و بقاى آن بیشتر است».

تفتازانى در ادامه سؤالى را مطرح مى­ کند و مى ­گوید: «فإن قیل: فمن علماء المذهب من لم یُجَوّزِ اللعن على یزید، مع علمهم بأنه یستحق ما یربو على ذلک ویزید. قلنا: تحامیاً عن أن یرتقى إلى الأعلى فالأعلى؛^[۱] ؛ پس اگر کسى بگوید: دانشمندان مذهب با وجودى که علم به استحقاق لعن بر یزید را دارند، چرا لعن او را جایز نمى ‏دانند. در پاسخ باید گفت: به جهت پیشرفت نکردن لعن به خلفاى پیشین …!

 سوالات ما

۱.  جنایات و فسق یزید بن معاویه بر کسی پوشیده نیست. با وجود این آیا اهل سنت واقعا همان گونه که تفتازانی گفته است دانشمندان اهل سنت لعن یزید بن معاویه را ممنوع کرده تا به پدرش معاویه و سپس به بالاتر از او یعنی عثمان و عمر و ابوبکر سرایت نکند؟

۲. وقتى از حافظ عبدالمغیث بن زهیر حنبلى بغدادى، پرسیدند: چرا از لعن یزید منع مى‏ کنى؟ پاسخ داد: انما قصدت کف الألسنه عن لعن الخلفاء، وإلّا فلو فتحنا هذا لکان خلیفه الوقت أحق باللعن؛ همانا  لعن یزید بن معاویه را ممنوع کرده ام تا زبانها از لعن خلفا باز داشته شود. و اگر نه راه لعن یزید بن معاویه باز شود خلیف وقت سزاوارتر به لعن است.^[۲] اهل سنت درباره این پاسخ بغدادی چه نظری می دهند؟

۳. آلوسى یکی از دانشمندان معروف اهل سنت لعن یزید بن معاویه را جایز می داند و در ذیل آیه مبارکه: «فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی اْلأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ»^[۳] مى‏نویسد: «علما بر طبق این آیه شریفه بر جواز لعن یزید بن معاویه استدلال کرده‏اند.

آلوسى پس از نقل این سخنان، لعنت خدا، فرشتگان و جمیع مردم را براى آنان، از خداوند متعال طلب مى ‏نماید و مى‏ گوید: «والطامّه الکبرى ما فعله بأهل البیت ورضاه بقتل الحسین- على جدّه وعلیه الصلاه والسلام- واستبشاره بذلک وإهانته لأهل بیته ممّا تواتر معناه؛ بلاى بزرگى که بر اهل بیت آوردند و راضى به قتل حسین (سلام و صلوات خداوند بر او و جدّش باد) شدند و به یکدیگر بشارت دادند و اهل بیت او را مورد اهانت قرار دادند.^[۴]

با توجه به این سخنان آلوسی و برخی دیگر از دانشمندان اهل سنت آیا معاویه بن ابی سفیان که او را جانشین خود قرار داد و از مردم با زور شمشیر برای او بیعت گرفت مستحق لعن نمی گردد؟ و آیا معاویه انسان ملعونی را بر امت اسلامی مسلط نکرده است؟

پی نوشت ها

[۱] . تفتازانی، سعدالدین، شرح مقاصد، قم، الشریف الرضی، ۱۴۰۹ق، ج ‏۲ ص ۳۰۶- ۳۰۷. :

[۲] . ذهبی، ابو عبدالله شمس الدین،  المنتقى من منهاج الاعتدال فی نقض کلام أهل الرفض والاعتزال ، قاهره، دار الحدیث، ۱۴۲۷هـ، ج ۲۱، ص ۱۶۱.

[۳] . سوره محمد، آیه ۲۲.

[۴] . آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ ق.  ج ۲۶، ص ۷۲.