مواجهه مسلمانان با تمدن ها و ادیان دیگر به ویژه بوداییان، مانویان، یونانیان و حتى مزدکیان[۱] را می ‌توان عاملی مهم در گرایش برخی از فرق اسلامی

ابوحاتم رازی، و دو جانشین وی، نسفی و سجستانی، سه داعی بزرگ اسماعیلی در قرن چهارم هجری هستند که نقش تعیین کننده ای در نشر فرهنگ اسماعیلی و فلسفه

با به قدرت رسیدن فاطمیان، سازمان دعوت اسماعیلیه نیز گسترش و تکامل یافت. فاطمیان مراکزی همچون دار العلم و الأزهر را برای تربیت داعیان خود تأسیس