آرایش و نظافت مرد براى همسر

رعایت نظافت و پاکیزگی در همه جا و براى تمام افراد اعم از زن و مرد، لازم و ضروری است. انسان باید بدن و لباسش را همیشه تمیز نگه‌ دارد. دست کم هفته اى یک مرتبه به حمام برود. هر روز صبح دست و صورتش را با آب و صابون بشوید. دندان هایش را مسواک کند. موهایش را شانه بزند. موهاى سر و صورتش را اصلاح کند. هر روز پاهایش را بشوید تا بوى بد ندهد. جوراب هایش همیشه تمیز باشد. لباس هایش شسته و پاکیزه باشد. به مقدار توانایى و در حدود استطاعت مالی اش لباس هاى خوب و زیبا بپوشد.

اسلام درباره نظافت و پوشیدن لباس زیبا فراوان سفارش کرده است، به گونه ای که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرماید: «نظافت جزو ایمان است».۱

حضرتش در باره مسواک زدن دندان می فرماید: «آن‌ قدر جبرئیل درباره مسواک به من سفارش کرد که بر دندان هایم ترسیدم».۲

امام على (علیه السلام) در مورد نظافت و زیبایی فرمود: «خداوند، زیبا است و زیبایى را دوست دارد، و دوست دارد که آثار نعمت هایش را بر بندگانش ببیند».۳

یکی از چیزهایی که در این مسئله شایان دقت است، این است که پاکیزگى و زیبایى اختصاص به زنان ندارد، بلکه مردان هم باید به ظاهر و سر و وضع خویش برسند و تمیز و شیک باشند. عده ای از مردها اساساً مقیّد به نظافت و زیبایی نیستند. به اصلاح سر و صورت چندان توجه ندارند. با لباس هاى کثیف و موهاى ژولیده در منزل و در حضور مردم ظاهر می شوند و… .

البته، شاید بیشتر مردها به زینت کردن و نظافت و شیک پوشى مقیّد باشند، ولى آن را براى خارج از منزل انجام می دهند. وقتى می خواهند به اداره، بازار، خیابان و یا مجلس مهمانى بروند، سر و صورتشان را اصلاح می کنند، موهاى خود را شانه می زنند، بهترین لباس ها را می پوشند و از منزل خارج می شوند، اما وقتى به منزل باز می گردند، لباس هاى اتو کرده و زیبا را از تن در آورده، لباس هاى مندرس و کثیف را می پوشند. کمتر اتفاق می افتد که در منزل موهایشان را شانه بزنند و به آرایش و زیبایى مقیّد باشند. نظافت، آرایش و شیک پوشى را تنها براى خارج منزل و براى مردم بیگانه می گذارند، اما به فکر خانواده شان نیستند.

توجه به این نکته ضروری است، همان گونه که مرد نمى پسندد همسرش خانم ژولیده اى باشد، بلکه انتظار دارد خانم در منزل به سر و وضع خود برسد، و تمیز و زیبا باشد، باید مطمئن باشد که همسرش نیز از او چنین انتظاری را دارد. او نیز از شوهر ژولیده و بدقیافه بدش می آید و دوست دارد همیشه شوهرش را زیبا و مرتب ببیند.

در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «مرد باید قیافه و ظاهر آراسته داشته باشد که موجب تمایل بیشتر همسرش گردد».۴

همچنین راوی می گوید: امام علی (علیه السلام) را دیدم که موهای خود را با حنا رنگین کرده بود. گفتم. خضاب کرده اید؟ فرمود: آرى. مرتب و مهیا بودن باعث عفت زنان می شود. به واسطه نامرتبى و مهیا نبودن مردان است که زنان، عفت خویش را از دست می دهند.۵ حضرت در ادامه همین روایت می فرماید: از اخلاق پیامبران، نظافت، پاکی و تمیزی، اصلاح سر و صورت… است.

نقل شده است؛ گروهی از مردم به حضور امام باقر (علیه السلام) رسیدند، در حالی‌ که امام خضاب کرده بود. آنان از علت خضاب کردن آن حضرت، پرسیدند. امام (علیه السلام) فرمود: چون زنان از آراستگی شوهر خویش شادمان می شوند، من برای همسرانم خضاب کرده و خود را آراسته ام.

راوی می گوید: من به همراه یکی از دوستانم به منزل امام باقر (علیه السلام) رفته، بر او وارد شدیم. بر خلاف تصور خویش، آن حضرت را در اتاقی مفروش، آراسته و زینت شده یافتیم و بر دوش وی پارچه ای به رنگ گل های سرخ مشاهده کردیم. محاسن را قدری کوتاه کرده و بر چشمان سرمه کشیده بود. ما مسائل خود را با آن‌ حضرت در میان گذاشتیم و سؤال هایمان را پرسیدیم و از جا برخاستیم. هنگام خارج شدن از منزل، امام به من فرمود: همراه با دوستت، فردا هم نزد من بیایید. گفتم بسیار خوب، خواهیم آمد. چون فردا شد، با همان دوستم به خانه امام رفتیم، ولی این بار به اتاقی وارد شدیم که در آن، جز یک حصیر، هیچ امکاناتی نبود و امام، پیراهنی خشن بر تن داشت.

در این هنگام امام به رفیق من رو کرد و فرمود: ای برادر بصری! اتاقی که دیشب مشاهده کردی و در آن جا نزد من آمدی از همسرم بود که تازه با او ازدواج کرده ام و در واقع آن اتاق، اتاق او بود و لوازم آن نیز، لوازم و امکاناتی است که او آورده است. او خودش را برای من آراسته بود و من نیز می بایست عکس العمل مناسبی داشته باشم و خودم را برای او بیارایم و بی تفاوت نباشم. امیدوارم از آنچه دیشب مشاهده کردی، به قلبت گمان بد راه نداده باشی.

رفیق من در پاسخ امام گفت: به خدا قسم، بدگمان شده بودم، ولی اکنون خداوند آن بدگمانی را از قلبم زدود و حقیقت را دریافتم.۶

آنچه از این حدیث استفاده می شود، این است که امام (علیه السلام) از همسرش انتظار ندارد که چون او بر حصیر بنشیند و لباس خشن بر تن کند. و آنچه که از مجموع مطالب ارائه شده به دست می آید‌، این است که نظافت، تمیزی و آراستگی ظاهری برای مردان، مورد سفارش جدی اسلام و پیشوایان دین بوده است.

رهنمودهایی به مردان

مردان با رعایت نکات ذیل، آراستگی و نظافت خویش را حفظ کرده و زمینه سازگاری با همسران خود را فراهم می کنند:

۱- شستشوی بدن و لباس

استفاده از آب برای نظافت بدن – به ویژه پاها و لباس – اولین و مهمترین دستورالعمل برای بهداشت است. چنانچه امام علی (علیه السّلام) در روایتی فرمودند: بوی بد مردم آزار را به وسیله ی آب بزدایید. (۷) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در حدیثی ضمن تأکید بر نظافت بدن و لباس، نقش آن را در سلامت ظاهری و باطنی خانواده تبیین کرده و فرمودند:

اغسلوا ثیابکم و خذوا من شعورکم و استاکوا و تزیّنوا و تنظّفوا فانّ بنی اسرائیل لم یکونوا یفعلون ذلک فزنت نساءهم؛ (۸) لباس های خود را بشویید و موهای خود را کم کنید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید. پس به درستی که بنی اسرائیل چنین نکردند و در نتیجه زنانشان آلوده شدند.

۲- نظافت و آراستگی مو

یکی از مظاهر مهم زیبایی، موی انسان است. از این جهت معصومان (علیهم السّلام) آن را جامه ای خدایی دانسته و ما را به گرامی داشتن آن امر فرموده اند. قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الشعر الحسن من کسوه الله فاکرموه؛ (۹) موی زیبا، از پوشش‌های الاهی است؛ پس آن را گرامی بدارید و به آن رسیدگی کنید.

مقصود از گرامی داشتن مو در درجه ی اول، توجه به پاکیزگی آن و در مراتب بعد آراستن آن است. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) اهمیت رسیدگی به وضعیت مو را این گونه بیان فرمودند: «من انخذ شعراً فلیحسن ولایته او لیجزّه؛ (۱۰) کسی که مو بلند می کند، پس باید خوب به آن رسیدگی کند یا آن را کوتاه کند».

۳- نظافت ناخن

به منظور حفظ بهداشت و نظافت ناخن، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مردان فرمودند: «یا معشر الرجال قصّوا اظافیرکم؛ (۱۱)‌؛ ای گروه مردان! ناخن هایتان را کوتاه کنید».

۴- استعمال بوی خوش

خوشبویی و استعمال بوی خوش، از جمله ویژگی هایی است که زنان را به همسر خود متمایل می سازد تا آنجا که امام رضا (علیه السّلام) آن را از اخلاق انبیا (صلی الله علیه و آله و سلم) به شمار آورده اند: «الطیب من اخلاق الانبیاء؛ (۱۲) خوشبویی، از ویژگی های انبیاست».

و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای خوشبویی بیش از غذا هزینه می کردند: عن الصادق (علیه السّلام): کان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ینفق فی الطیب اکثر مما ینفق فی الطعام؛ (۱۳) امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بیش از آنچه درباره ی غذا خرج کند، در بوی خوش خرج می کرد.

حضرت حتی نوع و ویژگی عطر مناسب مردان را مشخص کرده و فرموده اند: طیب الرجال ما ظهر ریحه و خفی لونه؛ (۱۴) بوی خوش برای مردان، چیزی است که بوی آن آشکار و رنگ آن مخفی باشد.

به کار بردن بوی خوش علاوه بر جاذبه ی طبیعی که سبب کشش همسران به سوی یکدیگر می شود، تقویت نیروی جنسی را نیز به همراه دارد که این امر نیز به نوبه ی خود زمینه ی آرامش و گرایش همسران را به یکدیگر فراهم می سازد:

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ان الریح الطیبه تشّد القلب و تزید فی الجماع؛ (۱۵) پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بوی خوش رابطه قلبی را تقویت و آمیزش را افزایش می دهد.

شاید به دلیل همین آثار مثبت است که حضرت فرمودند: آنچه را که برای به دست آوردن عطر هزینه کنی، اسراف شمرده نمی شود: «ما انفقت فی الطیب فلیس بسرف؛ (۱۶) آنچه در بوی خوش خرج کنی، اسراف نیست».

۵- پوشش زیبا

پوشش آراسته و زیبای مردان نیز، از جمله اموری است که به ایجاد فضای انس و آرامش در خانواده می انجامد. امام صادق (علیه السّلام) آراستن خود به لباس زیبا را از جمله اخلاق الاهی دانسته و به آن دستور داده اند:

البس و تجمل، فان الله جمیل یحب الجمال و لیکن من حلال؛ (۱۷) لباس بپوش و زیبا باش. به درستی که خدا زیبا را دوست دارد؛ البته این کار باید از حلال باشد.

جالب آن که پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای همسران خود در منزل از لباس های شاد استفاده می کردند و بدین وسیله زمینه ی مسرّت آنان را فراهم می ساختند:

عن ابی عبدالله (علیه السّلام): ان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) کانت له ملحفه مورَّسه یلبسها فی اهله حتی یردع علی جسده؛ (۱۸) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روپوشی داشت که با گیاهی چون زعفران رنگ شده بود و آن را برای خانواده به تن می کرد. رنگ این روپوش بر بدن حضرت تأثیر می گذاشت.

در حدیثی دیگر حکم بن عتیبه می گوید:

دخلت علی ابی جعفر (علیه السّلام) و هو فی بیت منجّد و علیه قمیص رطبٌ و ملحفه مصبوغه قد اثر الصبغ علی عاتقه فجعلت انظر الی البیت و انظر فی هیئته فقال لی: یا حکم ما تقول فی هذا؟ فقلت: ما عسیتَ ان اقول و انا اراه علیک فامّا عندنا فانما یفعله الشابُّ المرهَّق. فقال: یا حکم! من حرّم زینه الله التی اخرج لعباده؟ فامّا هذا البیت الذی تری فهو بیت المرأه و انا قریب العهد بالعرس و بیتی البیت الذی تعرف؛ (۱۹)

بر امام باقر (علیه السّلام) وارد شدم و او در خانه ای زینتی بود، لباسی نرم بر تن داشت و روپوشی رنگین در برداشت که رنگش بر دوش حضرت اثر گذاشته بود. پس من مبهوت به خانه و حالتی که حضرت در آن بود، نگاه می کردم. پس حضرت فرمود:‌ ای حکم! در این باره چه می گویی؟ گفتم: می خواهی چه بگویم در حالی که شما را به این حالت می بینم. همانا در میان ما این کارها را جوانان خام انجام می دهند.

حضرت فرمود:‌ ای حکم! چه کسی زینتی را که خدا برای بندگانش فراهم ساخته است، تحریم می کند؟ این خانه که می بینی، خانه همسر من است و من تازه ازدواج کرده ام؛ امّا خانه من همان خانه ای است که می دانی.

از این روایت و روایات مشابه آن، معلوم می شود که مرد لازم است در منزل، خود را برای همسرش بیاراید و از لباس هایی که دلخواه همسر است، استفاده کند. منزلت مرد در اجتماع نباید مانع از آن شود که در محیط منزل و در برابر همسر به گونه ای ظاهر شود که دیگران می پسندند؛ بلکه باید به گونه ای باشد که همسرش می پسندد.

پی نوشت ها

۱-علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۹، ص ۲۹۱، مؤسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.

۲-شیخ کلینی، کافی، ج ۶، ص ۴۹۶، باب السواک، دار الکتب الاسلامیه، تهران، سال ۱۳۶۵ ش.

۳-حر عاملى، وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۵، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام قم، ۱۴۰۹ ق. «قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ یُحِبُّ أَنْ یَرَى أَثَرَ نِعَمِهِ عَلَى عَبْدِهِ».

۴-ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ص ۳۲۳، جامعه مدرسین – قم، چاپ: دوم، ۱۴۰۴ق.

۵-حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۲۴۶، «قَالَ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ التَّنَظُّفُ وَ التَّطَیُّبُ وَ حَلْقُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَهُ الطَّرُوقَهِ الْحَدِیثَ».

۶-علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۴۶، ص ۲۹۳؛

۷- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۹۹
۸- نهج الفصاحه، ص ۷۲
۹- محمدبن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۲۹
۱۰- همان.
۱۱- میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج ۵، ص ۶۱
۱۲- محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۶، ص ۵۱۰
۱۳- همان، ص ۵۱۲
۱۴- همان.
۱۵- همان، ص ۵۱۱
۱۶- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۲
۱۷- محمدبن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۶
۱۸- همان، ص ۳۰
۱۹- همان، ص ۳۱

منبع: اسلام کوئست نت؛ حسین زاده؛ علی؛ (۱۳۹۱)؛ همسران سازگار: راهکارهای سازگاری؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)؛ چاپ سیزدهم