عزاداری و سوگواری برای امام حسین (علیه السلام) هیچ منافاتی با قرآن، سنت و عقل ندارد. بلکه از نظر دینی مشروع، مستحب، مطلوب و مورد تایید و تاکید پیشوایان دین و شخص رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است و از نظر عقلی نیز یک مراسم معقول و مفید و دارای آثار اجتماعی فوق العاده انسان ساز و حیات بخش است.
عزاداری از نگاه قرآن
در کل قرآن کریم حتی یک آیه که دلالت بر منع سوگواری و گریه بر امام حسین (علیه السلام) داشته باشد، وجود ندارد. مراسم عزاداری امام حسین (علیه السلام) به قصد ابراز محبت، توسل، تعظیم و پاسداشت خون به ناحق ریخته آن حضرت انجام می شود. قرآن کریم خطاب به پیامبر اکرم می فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى؛ بگو، من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى کنم جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بیتم].»[۱]
در متون شیعه و اهل سنت نقل شده که مراد از (قربی) اهل بیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی علی و اولاد علی است. بنابراین در قرآن کریم محبت امام حسین (علیه السلام) مورد تاکید قرار گرفته است. پس هر فردی امام حسین (علیه السلام) را دوست داشته باشد طبیعی است که در برابر مصائب و ظلم هایی که بر آن حضرت رفته محزون و متاثر شده و گریه می کند.
افزون بر آن با تجلیل از نهضت امام حسین (علیه السلام) و برپایی مراسم عزاداری به مناسبت عاشورا، روحیه دینی و اسلامی در قلوب مردم راسخ تر می گردد. این مراسم موجب جلب توجه دل ها به سوی خدا، آخرت و پاکی ها می شود. نهضت عاشورا راه مستقیم خداوند را نشان می دهد و موجب نجات انسان از گمراهی و بیزاری جستن از دشمنان اسلام است.
با توجه به اینکه حادثه عاشورا برای حفظ دین اسلام از انحراف، تحقق پیدا کرد با تجلیل و برپایی عزاداری به مناسبت آن نیز اسلام حفظ می گردد و دست تحریف کنندگان را از ضربه زدن به اسلام کوتاه می کند.
تجلیل این حادثه هر ساله موجب بیداری و بندگی میلیون ها انسان را فراهم آورده و آن ها را برای شنیدن موعظه هایی از قرآن، سنت و شنیدن رشادت ها و مظلومیت های حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در مساجد و تکایا گردهم می آورد. چنانکه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «إنّ الحسین مصباح الهدى و سفینه النجاه»[۲] حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است.
عزاداری پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) برای امام حسین (علیه السلام)
در منابع شیعه روایات بسیاری داریم که اولین گریه کننده بر امام حسین، شخص پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است. مانند روایتی که می گوید: «در روز ولادت امام حسین بعد از آنکه رسول اکرم توسط جبرئیل از کشته شدن امام حسین (علیه السلام) آگاه شد، گریه کرد و در جواب کسی که از سبب گریه سوال کرده بود، فرمود: گریه می کنم بر فرزندم حسین که گروه باغیه ای کافر از بنی امیه او را می کشند».[۳]
افزون بر آن ائمه معصومین مانند امام باقر، امام صادق، امام رضا و سایر ائمه (علیهم السلام) نیز به پیروان خود، دستور برپایی مراسم عزاداری و گریه داده اند که در اینجا مجالی برای ذکر آن ها نیست.
از منظر احادیث و سیره ائمه (علیهم السلام) استحباب و مطلوب بودن عزاداری شهدای کربلا نتیجه گیری می شود. اینکه شیعیان هرساله مجالس عزاداری و سوگواری بر امام شهید خود را برپا کرده و از مقام، منزلت و رشادت آن حضرت که در راه حق و عدالت از جان خود و یارانش گذشت، تجلیل و تکریم می کنند و از دشمنانش بیزاری می جویند، نه تنها هیچ منافاتی با توحید و مبانی دین اسلام ندارد بلکه موافق با مبانی دین اسلام است.
بنابراین عزاداری بر شهدای کربلا ناشی از متن دین و سنت پیامبر و سایر امامان معصوم (علیهم السلام) است. چرا باید بر حسین (علیه السلام) عزاداری نکنیم در حالی که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ أَحَبَّ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْنا».[۴]
امروز اطلاعات و آگاهی شیعیان نسبت به اسلام و ارزش های آن به برکت همین عزاداری ها است که آنان را از پیروان دیگر مذاهب متمایز می کند.
عقلانیت در عزادری امام حسین (علیه السلام)
هرچند ممکن است برخی انحرافات و افراط هایی در کیفیت عزادری از سوی برخی افراد انجام بگیرد و باعث آسیب به این مسئله شود، اما عزاداری امام حسین (علیه السلام) به صورت معقول و متعارف هیچ تنافی با عقلانیت ندارد.
عقل انسان چیزی را منفور می داند که مفسده ای بر آن مترتب گردد. بر مراسم عزادری امام حسین (علیه السلام) نه تنها هیچ مفسده ای مترتب نمی گردد بلکه مصالح و فواید زیادی را با خود به ارمغان می آورد و با تجربه ثابت شده است که ماهیت سوگواری بر امام حسین (علیه السلام) مصلحت زا، سازنده و حیات بخش بوده و هست.
این مسئله همواره باعث بیداری غافلان، اصلاح بدکاران، ایجاد امید و تابش نور ایمان در قلبهای پاک و بی آلایش گردیده و موجب پیوند جان های تشنه با روح بلند حسین بن علی (علیهما السلام) و یاران مخلصش می گردد.
این‌ها مصالح و فوایدی است که عقل هیچ عاقلی نمی تواند آن را انکار کرده و در ستیز با آن درآید. هرساله بدون هیچ گونه دعوت و تبلیغ رسمی در ایام محرم و عاشورا میلیون ها انسان به صورت خود جوش به صحنه می آیند و از مال و جان خود هزینه می کنند تا یاد و خاطره آن امام شهید را زنده نگه دارند و از مکتب عاشورایی وی، درس های ایمان، راستی، عدالت خواهی، شجاعت، شهادت و … را بیاموزند.
هیچ عقل سلیمی هرگز به ستیز این فواید و آثار آن نمی رود و آن ها را انکار نمی کند مگر عقل های مریض و علیلی که در اثر شبهات و نادانی، سلامت خود را از دست داده باشد. به قول استاد مطهری: «شهید حماسه آفریده است و گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگى با روح او و موافقت با نشاط او و حرکت در موج اوست».[۵]
نتیجه گیری
عزادری برای امام حسین و شهدای کربلا باعث زنده نگه داشتن روح اسلام است و هیچ منافاتی با قرآن و با احادیث و معیار های عقلی ندارد؛ بلکه سوگواری و تجلیل از نهضت امام حسین (علیه السلام) با معیار قرآنی، حدیثی و عقلی امری لازم برای مسلمانان است. و کسانی که با عزاداری امام حسین (علیه السلام) مخالفت می کنند، به دلیل دشمنی آنان با اهل بیت به خصوص امام حسین (علیهم السلام) است.
پی نوشت ها
[۱]. شوری ،۲۳.
[۲] . مدینه المعاجز، ج۴، ص۵۲.
[۳] . ر. ک: بحارالانوار ، ج۴۴، صص ۲۳۰- ۲۳۸ .
[۴] . اعلام الوری باعلام التقی، ص ۲۱۷.
[۵] . مجموعه آثار، ج ۲۴، ص۴۶۵.
منابع
- قرآن کریم.
- سید هاشم بحرانی، مدینه المعاجز، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چ۱، ۱۳۱۴ش.
- فضل بن محمد طبرسی، اعلام الوری باعلام التقی، اسلامیه، تهران، چ۳، ۱۳۹۰ق.
- محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ۲، ۱۴۰۳ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، بی‌تا.
