شیخ ملامحمد کاشانى (آخوند کاشى) (ره)

ولادت و تحصیلات

عارف متأله ملا محمد کاشانی معروف به آخوند کاشی، در سال ۱۲۴۹ هـ. ق به دنیا آمد. بزرگترین استادش علامه نامدار، حکیم آقا محمد رضا قمشه ای بوده است. یکی دیگر از استادان وی، محدث متبحر، میرزا حسین نوری بود. مرحوم آخوند کاشانی دارای حالات معنوی و عرفانی بسیار عجیبی بوده و حکایات نقل شده از ایشان عموماً به حد تواتر رسیده است. وی معاصر و یا ر صمیمی حکیم جهانگیر خان قشقایی بوده و ارتباط قلبی خاصی با یکدیگر داشته و گویا هم بحث نیز بوده اند. بسیار ی از علما و مراجع بزرگ در زمره شاگردان مرحوم آخوند بوده و از خرمن علم و عرفان او توشه گرفته اند که از جمله آنها می توان به مرحوم حاج آقا رحیم ارباب، آیت الله بروجردی، آقا سید حسن قوچانی مشهور به آقا نجفی و شهید سید حسن مدرس اشاره کرد.

حالات عجیبه و حکایات عجیبه از او نقل شده و عموماً به حد تواتر رسیده، مدت ۸۴ سال تقریباً عمر نموده و در این مدت مجرد زیسته تا سرانجام در روز شنبه ۲۰ شعبان المعظم سال ۱۳۳۳ وفات یافته در تخت فولاد در جنب « لسان الارض » مدفون گردید. عبارت لوح قبر آن بزرگوار چنین است :

عارف متأله ملا محمد کاشانی معروف به آخوند کاشی، در سال ۱۲۴۹ ق به  دنیا آمد. بزرگترین استادش علامه نامدار، حکیم آقا محمد رضا قمشه ای بوده است.  یکی دیگر از استادان وی، محدث متبحر، میرزا حسین نوری بود. مرحوم آخوند کاشانی دارای حالات معنوی و عرفانی بسیار عجیبی بوده و حکایات نقل شده از ایشان عموماً به حد تواتر رسیده است. وی معاصر و یا ر  صمیمی حکیم جهانگیر خان قشقایی بوده و ارتباط قلبی خاصی با یکدیگر داشته و گویا هم بحث نیز بوده اند. بسیار ی از علما و مراجع بزرگ در زمره شاگردان مرحوم آخوند بوده و از خرمن علم و عرفان او توشه گرفته اند که از جمله آنها می توان به مرحوم حاج آقا رحیم ارباب، آیت الله بروجردی، آقا سید حسن قوچانی مشهور به آقا نجفی و شهید سید حسن مدرس اشاره کرد.

وفات

وی سرانجام پس از ۸۴ سال عمر با برکت همراه با سیر و سلوک الی الله در روز شنبه ۲۰ شعبان ۱۳۳۳ ق دار فانی را وداع گفت و پیکر مطهرش در آرامگاه تخت پولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

این دانشمند بزرگوار از استادان به نام حوزه اصفهان بوده و به « آخوند کاشی » شهرت داشته است. حوزه یکصد ساله اصفهان بدون نام آخوند ملامحمد کاشانی مفهومی نداشته و کمتر عالمی در اصفهان بوده که از محضر وی استفاده نکرده است. می گویند آن مرحوم خیلی کج خلق و عصبی مزاج بوده است. این معنی از عکس او که در بعضی از کتاب ها دیده می شود، با این وصف، او عالمی ربانی و دانشمندی الهی، حکیمی بزرگ و استادی برازنده بوده است.

با کمال تأسف شرح حالش در کتاب ها درست به قلم نیامده و چنان که بوده، شناسانده نشده است. در این فرصت کم او را به اختصار از یکی دو منبع می شناسانیم. مرحوم سید مصلح الدین مهدوی اصفهانی در تذکره القبور یا دانشمندان و رجال اصفهان می نویسد : « آخوند کاشی – حکیم بزرگوار و فیلسوف مع الاطلاق مرحوم آخوند ملامحمد کاشی از نوادر اعصار و در علم و عمل و زهد و تقوی و تدریس حکمت علمی و عملی یگانه روزگار بوده، در کمتر زمانی از ازمنه برا ی او در بین علما و دانشمندان مثل و مانندی می توان یافت.

در اوایل در مدرسه جده کوچک و در اواخر در مدرسه صدر ساکن بوده. حالات عجیبه و حکایات عجیبه از او نقل شده و عموماً به حد تواتر رسیده، مدت ۸۴ سال تقریباً عمر نموده و در این مدت مجرد زیسته تا سرانجام در روز شنبه ۲۰ شعبان المعظم سال ۱۳۳۳ وفات یافته در تخت فولاد در جنب « لسان الارض » مدفون گردید و پس از آن مرحوم حاج محمد ابراهیم ملک التجار برای او تکیه ای احداث نمود و عده ای کثیر از فضلا و دانشمندان و حکما و شعرا و ارادتمندان در آن حوالی مدفون شدند که بعد از این به نام عده ای از آنها اشاره خواهد شد. در ماده تاریخ وفاتش جابری انصاری می گوید :

طایری سر برون نمود و بگفت :

زد محمد علم به قصر بهشت

عبارت لوح قبر آن بزرگوار چنین است : « فقیر الحق اضعف خلق الله آخوند ملا محمد کاشانی ». (۱)مجرد زیستن آخوند کاشی و  دوستش حکیم جهانگیر خان قشقایی اگر به علت نقص فنی بوده ایرادی وارد نیست، ولی اگر با اختیار ازدواج نکرده اند، کاری نه تنها در خور ستایش نمی باشد، که قابل ایراد هم هست، به خصوص از کسانی چون اینان از علمای دین و پیشوایان مسلمین.

« عزب بودن » و مجرد زیستن فرد مسلمان درست بر خلاف فرمان خداوند متعال است که می فرماید : « وانکحوا الایافی منکم و الصالحین من عبادکم و امائکم، ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله، و الله واسع علیم » (۲) و منافی است با سفارش اکید رسول خدا ( ص ) که فرموده است : « النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی » (۳) و « توالدوا و تناسلوا فانی اباهی بکم یوم القیامه و لو بالسقط  »(۴).

عزب ماندن و ازدواج نکردن حکیم جهانگیرخان و حکیم کاشی تبعاتی هم داشته است، زیرا در رجال اصفهان می نویسد : « آقا شیخ محمد حکیم خراسانی ( گنابادی ) از حکماء معروف و از بزرگان علم و حکمت و ساکن مدرسه صدر بود و در زمان حیات خویش مانند استادش آخوند کاشی زن اختیار نکرد و در نهایت زهد و ورع و استغناء زندگی می نمود. وفاتش ذی حجه ۱۳۵۵ است » (۵)

این شیخ محمد حکیم خراسانی شاگر د جهانگیر خان هم بوده است، بنابراین : نسب از دو سو دارد این با هنر ! البته ممکن است بزرگان نظر به آیه بعد از آیه شریفه سابق داشته، و بر اساس آن عمل کرده اند که خدا می فرماید : « ولیستعفف الذین لایجدون نکاحاً » نمی یابند و دسترسی به ازدواج ندارند، عفت نفس پیشه سازند تا خداوند از فضل خودش آنها را بی نیاز کند. در واقع آنها هم از گروهی بوده اند که تخصیص خورده است، زیرا تا زمانی که آمادگی داشته اند زمینه ای فراهم نشده بود و همچنان با عفت نفس روزگار کج مدار را به سر آورده اند ! نه این که در مجرد زیستن و ازدواج نکردن مقصر بوده اند.

مهدی بامداد در « شرح حال رجال ایران » می نویسد : « آخوند ملا محمد کاشی از معارف علمای اصفهان در رشته حکمت و کلام و بسیار تند خو بوده است. می گویند که در نهایت زهد و ورع و استغناء طبع و بدون تأهل سالها در مدرسه صدر اصفهان زندگی می کرده است. نامبرده در شعبان ۱۳۳۳ قمری در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد ».

آخوند ملا محمد کاشانی سالها در مدرسه صدر اصفهان اقامت داشته و به تدریس معقول اهتمام می ورزید. وی از شاگردان آقا محمدرضا قمشه ای و میرزا حسن نوری فرزند ملا علی نوری بوده است. مردی وارسته و از دنیا و ما فیها گسسته، نه در عمر خود زن گرفت و نه در اندیشه خانه و خانواده بوده است. شیخ حسن خان جابری انصاری که از شاگردان اوست در تاریخ اصفهان می نویسد : « هر نیم شب، نمازی چنان به سوز و گداز می خواند و بدنش به لرزه می افتاد که از بیرون حجره صدای حرکت استخوان هایش احساس می شد »

در تاریخ « حکما و عرفا » جمعاً ۸۵ تن از شاگردان او را که حکما و فقها و علمای نامدار بوده اند می توان نام برد، از جمله آیت الله العظمی بروجردی، آیت الله حاج آقا رحیم ارباب اصفهانی، میرزا حسن مدرس طباطبایی زواره ای، شیخ محمد حکیم گنابادی خراسانی، شیخ محمد رضا جرقویه ای، شیخ مرتضی قمشه ای، آقا ضیاء الدین عراقی، میرزا علی آقا شیرازی، شیخ محمود مفدی بیدآبادی، شیخ مرتضی طالقانی، حاج میرزا حسین نائینی و از بزرگان آنها آیت الله شهید سید حسن مدرس.

پی نوشت:

۱-  تذکره القبور یا دانشمندان و رجال اصفهان، ص ۶.
۲-  آیه ۳۲ سوره نور. یعنی : ازدواج کنید… و اگر تهی دست باشید خداوند از فضل خودش شما را بی نیاز می کند و بدانید که خدا قدرتی وسیع دارد و از راز کار شما آگاه است.
۳-  یعنی ازدواج سنت من است، پس هر کس از سنت من سرپیچی کند از من نیست.
۴-  یعنی تولید مثل و نسل زیاد کنید که من روز قیامت به شما مباهات می کنم، هر چند سقط جنین باشد.
۵-  رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص ۴۸.