ابو طالب تجلیل تبریزى (ره)

(۱۴۲۹ – ۱۳۴۵ هـ . ق)
ولادت و تحصیلات

آیت الله ابوطالب تجلیل در سال ۱۳۰۵ شمسى در تبریز و در خانواده ای مذهبى و علاقه مند به خاندان پاک پیامبر (ص) چشم به جهان گشود. پدرش حاج میرزاعلی اکبر مردى زاهد و مستجاب الدعوه و مادرش زنی پاکدامن و باوقار بود؛ به گونه اى که رفتار و گفتار او در فرزندانش تأثیر زیادى گذاشته بود. خانواده ایشان به کسب معارف اسلامى و احترام به عالمان دینی، توجه ویژه ای داشت.

پس از به پایان رساندن تحصیلات کلاسیک، به حوزه علمیه پای نهاد و تحصیلات مقدماتى خود را در تبریز آغاز کرد. در آن روزگار، در تبریز تحصیل علوم دینى رونق چندانی نداشت و شمار طلاب علوم دینى در مدارس علمیه آن شهر، بسیار کم و گذران زندگى آنها با مشقت فراوان همراه بود؛ اما اینها هیچ کدام تردیدى در روحیه آیت الله تجلیل به وجود نیاورد و او مصمم، تحصیلات دینى را پى می گرفت و از محضر استادان آن دیار بهره می برد. از میان این اساتید آیت الله الهى (برادر علامه طباطبایی) در رشد علمى و عملى او سهم به سزایى داشت و وى هماره از آن مرد بافضیلت به نیکى و عظمت یاد می کند.

پس از آن، براى تکمیل آموخته  هاى خود در سال ۱۳۱۵ شمسى راهی قم شد تا از محضر استادان آن شهر عالم پرور نیز بهره ببرد. در قم مورد عنایت آیت الله حجت قرار گرفت؛ به گونه اى که هزینه کتاب های او و نیز دادن حجره را شخصا به عهده گرفت. وى در کنار اشتغال به فقه و اصول، به علوم عقلى و حکمت نیز می پرداخت و همواره به شرکت در جلسات درس اخلاق نیز اهتمام ویژه داشت. ایشان بسیارى از پیشرفت هاى خود را مدیون عنایت اهل بیت (ع) و خاکسارى در درگاه آنان می داند.

اساتید

ایشان در طول سال هاى تحصیل، به محضر عالمان فرهیخته بسیاری شرفیاب شد. در تبریز، استاد برخى از درس هاى او، مرحوم آیت الله الهى (برادر علامه طباطبایی) بود که آن استاد با عظمت، توجه ویژه اى به شاگرد خود نشان می داد و هماره او را از علوم و معارف بسیارى که در سینه داشت، بهره مند می کرد و در کنار تدریس، به تربیت او نیز اهتمام ویژه ای داشت.

یک سال پس از حضور او در قم، علامه طباطبایى نیز به قم مشرف شد و آیت الله تجلیل ابتدا باقى مانده مباحث فقهى دوره سطح و سپس درس خارج فقه را در محضر او فرا گرفت. پس از آن در علوم عقلى و حکمت نیز، همواره در درس هاى او شرکت جدى داشت. علامه نیز به شاگرد مستعد خود علاقه بسیار نشان می داد؛ آن گونه که فقه را به صورت خصوصى به او یاد می داد.

علاوه بر اینها، از درس آیات عظام: حجت، بروجردى و امام خمینى (ره) نیز استفاده می کرد و تقریرات درس آنان را بعدها به چاپ رساند. او همواره استادان خود را در زهد و تقوا و بصیرت سرآمد می داند و خاطرات فراوانى از آنها به یاد دارد که خود، بخشى از حافظه حوزى امروز محسوب می شد.

وى از آیت الله مرعشى نجفى – دیگر استاد خود در فقه و اصول – اجازه روایت کسب کرده و در درس اخلاق امام خمینى نیز شرکت جسته است. او در مدت تحصیل خد به نجف اشرف و دیگر عتبات عالیات مشرف شد و در آن جا نیز مورد عنایت آیت الله العظمی خوئی(ره) قرار گرفت.

فعالیت هاى علمى و فرهنگى

خدمات آیت الله تجلیل در عرصه علم و فرهنگ بسیار است. او از کسانى است که به دستور آیت الله بروجردى به بازنویسى کتاب وسائل الشیعه مبادرت ورزید. در زیارت عتبات عالیات، آیت الله خویى نوشته هاى خود درباره  وسایل الشیعه و اضافات آن را به او سپرد تا به دست مرحوم بروجردى برساند.

با ارتحال آیت الله العظمى بروجردى وى رسما درس خود را آغاز کرد و بیش از سى سال به تدریس درس خارج اشتغال داشت. او در این راه شاگردان بسیارى را تربیت و به عالم اسلام تقدیم کرده است. علاوه بر این، آیت الله تجلیل با سخنرانی های خود را در ایام تبلیغ و غیر آن در نقاط مختلف به ارشاد مردم پرداخته است.

تالیفات

ایشان تاکنون تالیفات بسیارى از خود بر جاى نهاده است که به شرح زیر است:

۱. رساله حجّیه الشهره

۲. معجم الثقات و ترتیب الطبقات

۳. من هوی المهدى

۴. تکلمه الاحادیث اثبات الهداه

۵. براهین المعارف الالهیه و العقاید الحقّه الامامیه

۶. رساله فی علم الامام

۷. اسلوب تعامل الامام الکاظم فى قبال الفقهاء العامه

۸. رساله من حب الله

۹. رد الشبهات حول الشیعه

۱۰. البراهین الساطعه على اعتقادات الامامیه

۱۱. المعجم الجامع للمحاسن و المساوى المرویه عن محجج الله فى الاسلام

۱۲. دایره المعارف الاسلامیه فى المحاسن و المساوى الانسانیه

۱۳. رساله فی حکم سهم الامام فى زمان الغیبه

۱۴. مدارک الفقه الحج و العمره

۱۵. المناسک التحقیقیّه

۱۶. تصنیف هفده جلد از مجلدات احقاق الحق

۱۷. مخطوطات تنزیه الشیعه الاثنى عشریه عن الشبهات الواهیه

۱۸. فوائد فقیهه و اصولیه

۱۹. ارزش ها و ضداررش ها در قرآن

۲۰. اسلام  شناسى

۲۱. مبانی اعتقادى اسلام

۲۲. راههای خداشناسى در طبیعت

۲۳. پایه های علمى و منطقى عقاید اسلامى

۲۴. پاسخ های ما به اشکالات دینى

۲۵. آنچه حجاج باید بدانند

۲۶. رساله عملیّه توضیح المسائل

۲۷. مناسک حج

۲۸. پندهای پیغمبر اکرم (ص) به ابوذر غفارى

۲۹. منطق ریاضى

۳۰. ردّ عقاید وهابی ها و نقد و بررسى کتاب محمد بن عبدالوهاب

۳۱. یادداشت های حقوقى

۳۲. تفسیر اللغات المشکله فى القرآن

۳۳. پاسخ های اشکالات دینى طرح شده به اساتید معارف دانشگاه ها

۳۴. ترجمه و تلخیص: المقارنات التشریحیه در حقوق تطبیقى

۳۵. کتاب البیع (تقریرات مرحوم آیت الله حجت کوه کمری)

۳۶. التعلیقات التحقیقه على کتاب البیع

۳۷. التعلیقات الاستدلالیه على العروه الوثقى

۳۸. التعلیقات الستدلالیه على تحریر الوسیله

۳۹. تقریرات ابحاث آیت الله العظمى بروجردى فى المباحث الفقهیه

۴۰. تقریرات ابحاث آیت الله العظمى بروجردى فى المباحث الاصولیه

۴۱. تقریرات ابحاث آیت العظمى الحجه الکوه کمرى فى الصلاه

۴۲. تقریرات ابحاث الحجه الکوه کمرى فى المباحث الاصولیه

تقریرات درس های ایشان به قلم بعضى از فضلا و شاگردانش اینهاست:

۱. مباحث الفاظ

۲. مباحث عقلیّه و اصول عملیّه

۳. کتاب الطهاره (۲ جلد)

۴. کتاب الصلاه (۵ جلد)

۵. کتاب النکاح

۶. کتاب الایمان و النذور و الکفارات

۷. کتاب المتاجر المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات (۲ جلد)

۸. درس های الرجال

۹. فقه مناسک الحج

فعالیت های سیاسى

وى در طول دوره  ى تحصیل و تدریس خود از خدمات و فعالیت های سیاسى نیز بازنماند. او با حمایت از امام خمینى در مسائل سیاسى و افشاى ماهیت رژیم شاه خدمات شایانى را انجام داد.

از فعالیت های و در این عرصه عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در جلسات آن و امضاى اعلامیه هاى آن بوده است. وى از جمله کسانى بود که طرح اعتصاب عمومى را در کشور به راه انداختند تا جلوى فعالیت هاى پلید رژیم طاغوت را بگیرند.

همچنین او با ارسال نزدیک به ۱۷۰۰ نامه به دوستان و آشنایان و افراد مذهبی، آنان را به قیام عمومى و مبارزه با رژیم پهلوى و پذیرش جمهورى اسلامى فراخواند که این از نقاط و جلوه های ویژه ى زندگى سیاسى او به شمار می آید.

وفات

سرانجام این استاد گرانقدر و اهل قلم  مکتب اهل بیت (ع)، در در سن۸۸ سالگى در تاریخ ۱۳ مرداد ماه  ۱۳۸۷شمسى  برابربا اول شعبان ۱۴۲۹هجرى به نداى حق لبیک گفت و به ملکوت اعلی پیوست ، پیکر مطهر این عالم محقق حوزه علمیه، در شهر مقدس قم تشیع و در جوار کریمه اهل بیت (ع) حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.