(خداوند انسان را آزاد آفریده و به او قدرت تفکر داده است تا با اندیشه خویش، راه سود و زیان را بازشناسد و آن چه را که به سود خود مىبیند، انتخاب کند. اما گاهى اتفاق مىافتد که انسان آزادى خویش را چنان از دست مىدهد که گویى از ابتدا همانند یک ماشین، بىاراده آفریده شده است).۱
(آزادى در اسلام، مفهومى اصیل و عمیق دارد و با آزادىهایى که امروز به صورت شعار و ادعا و هوس درآمده، به کلى متفاوت است. آزادى اسلامى، حقیقتى زیربنایى و فطرى و طبیعى و معنوى است و تا چنان آزادى اصیل تحقق نیابد، آزادىهاى روبنایى و ظاهری توخالى، نه تنها آزادى نیست؛ بلکه بردگى و بندگى و بیچارگى است. ما امروز مىتوانیم آزادى ساختگى و ادعایى را به صورت دکوراسیونهاى رنگ روغنى در میدانها و پارکهاى عمومى و پارلمانها و حزبهاى سیاسى و… در غرب ببینیم، ولى اسلام قبل از هر چیز روح و اندیشه انسان را به صورت یک قانون زیربنایى آزاد مىسازد. و براى آن که انسان در مسیر نامتناهى تکامل پیش رود، موانعى را که در برابر پرواز آزاد او قرار مىگیرد، درهم مىکوبد).۲
شهید مطهرى(ره) آزادى را یکى از لوازم حیات و تکامل و نیازمندىهاى موجود زنده مىداند و مىگوید:
(بشر دوران قدیم، آزادى را محترم نمىشمرد، آزادى را پایمال مىکرد… چون نادان بود، آزادى دیگران را سلب مىکرد و همین که بشر دانا شد، دیگر کافى است که آزادى دیگران را محترم بشمارد).۳
با این حال، بشر هنوز هم آزادى دیگران را سلب مىکند. حب جاه و مقام، قدرتطلبى، سلطهجویى و ظلم و ستم، زمینه سلب آزادى از دیگران را فراهم مىکند.
(در مورد آزادى، همین سخن کافى است که علت العلل تمام جنگها، تمام خونریزىها و تمام بدبختىها که در دنیا وجود دارد، این است که افراد بشر، به آزادى دیگران احترام نمىگذارند).۴
ارمغان اسلام براى زنان
بیش از نیمى از جمعیت جهان را زنان تشکیل مىدهند که بار بزرگ تعلیم و تربیت و انسان سازى را به عهده دارند و بالطبع اهمیت بسزایى در سرنوشت یک اجتماع دارند و نقش آنان در فعالیتهاى مختلف اجتماعى، سیاسى و… غیر قابل انکار است.
تمدنهاى گذشته و عقب افتاده تاریخ، به زنان با دیده تحقیر مىنگریستند و آنان را موجب ننگ و خفت خود و جامعه مىدانستند. در طول تاریخ به زنان همیشه ظلم و ستم شده است، که بزرگ ترین نمونه آن زنده به گور کردن دختران در عصر جاهلیت بود؛ اما با ظهور اسلام، پایههاى استقلال و آزادى زن در اجتماع بنا نهاده شد و افقى نو به سوى شکوفایى استعدادها و نقش آفرینى زنان در اجتماع گشوده شد. اسلام، براى زن آزادى را به ارمغان آورد. امام خمینى(ره) نقش زنان را در صحنههاى مختلف اجتماعى، سیاسى و اقتصادى گوشزد کرده و آزادى زنان را براساس پایه و اصولى لازم مىداند.۵ ایشان معتقدند که بیش ترین آزادى را اسلام به زنها داده است و از این لحاظ قابل مقایسه با هیچ مکتبى نیست.
(متأسفانه در غرب چنین شایعه است که اسلام زنان را موجوداتى ناقص مىداند… کدام مکتبى مانند اسلام این قدر به زن ارج داده است. ما باید این را براى جوانان غربى روشن سازیم که اسلام با بىبندوبارى و آزادى زن به صورتى که در غرب جریان دارد و در واقع یک نوع بردگى جدید براى زن است، مخالف است. ما به هر ترتیب که ممکن است باید این اندیشه را که اسلام مخالف پیش رفت و تعالى زن است، از ذهن مردم مغرب زمین بیرون آوریم… زنان مسلمان در مشرق زمین توانسته اند ثابت کنند که پیش رفت اندیشه و فکر با عفت و پاک دامنى و تقوا سازگار است و تنها به این وسیله است که مىتوانیم به جهان ثابت کنیم که اسلام ارج گذار واقعى شخصیت بانوان است).۶
روشن است که زنان و مردان داراى تفاوتهایى هستند که موجب برخى محدودیتها مىشود و اسلام به روشنى این محدودیتها را برشمرده است. امام خمینى(ره) محدود بودن برخى از آزادىهاى زنان را به مصلحت خود آنان مىداند و مىفرماید:
(خداوند شما را با کرامت خلق کرده است، خداوند همان طورى که قوانینى براى محدودیت مردها در حدود این که فساد بر آنها راه نیابد، دارد، در زنها هم دارد؛ همه براى صلاح شما است).۷
در جایى دیگر در اهمیت و بزرگى زنان چنین مىفرماید:
(قرآن کریم، انسان ساز است و زنها نیز انسان سازند… اگر زنهاى انسان ساز را از ملتها بگیرند، ملتها به شکست و انحطاط مبدل خواهند شد).۸
امام معتقد بود زنان باید به تحصیل علم بپردازند و استعدادهاى خود را شکوفا کنند. زن نباید فقط خانه دارى کند؛ باید در اجتماع هم نقش آفرینى کند. امام براى آزادى زنان احترام ویژهاى قائل بودند، اما با آزادىهایى که در غرب شایع است، مخالف بودند.
زنان و آزادىهاى وارداتى
امام خمینى(ره) معتقد بودند آزادىهایى که در کشورهاى غربى وجود دارد و از آن تبلیغ مىشود، براى فاسد کردن جوانهاى ما و انحراف آنان است. ایشان مىفرمایند:
(اینها، آزادى را همان آزادى مىدانند که از غرب دیکته شده براى ما، نه پیش خودشان، پیش خودشان اگر این طور بود، این ترقّیات مادى را نمىکردند… اینها آزادىهاى وارداتى است…. این بىانصافها، این نحو آزادى را براى ما تبلیغ مىکنند و تأکید مىکنند؛ آزادى[اى] که مملکت ما را به تباهى مىکشاند).۹
(یونانیان قدیم، بت زیبایى را به نام ونوس، الهه زیبایى، مىپرستیدند و امروز هم سکس در متمدنترین نقاط دنیا به صورت معبودى بزرگ درآمده و همگى بنده شهوتند و کارناوالهاى شهوتانگیز راه مىاندازند و آن چه دارند و ندارند به عشق مىدهند، عشق جنسى، پرستش زن. امروز زن در دنیاى متمدن از پایگاه مادریش سقوط کرده و آزادى معنوى و فکریش به بند هوسها گرفتار آمده است… و جوانهاى بلهوس، آزادى و رقاء روحى و فکریشان را قربانى شهوت مىکنند).۱۰
امام خمینى(ره) با چنین آزادىهایى مخالف بودند، چرا که این نوع آزادى، یک آزادى کاذب است و تنها نام آن آزادى است؛ ولى در واقع نوعى بردگى است. این نوع آزادى باعث انحطاط اخلاقى زن شده و او را از اهداف عالى خود منحرف مىکند. آزادى تا جایى مجاز است که مخالف شرع و احکام اسلامى نباشد و به حرمت زن مسلمان و ارزش او توهین نشود، زیرا زن ارزش و مقام والایى در اسلام دارد و وقتى این ارزش دست خوش تغییر و تحول شود و از این مقام الهى کاسته شود، جامعه را رو به نیستى و تباهى مىکشاند.
ییکى از بزرگترین اهداف حکومت جمهورى اسلامى ایران که در سالهاى ابتدایى تأسیس آن هم بیان شد، کسب آزادى و از جمله آزادى زن بود. اما نه آن آزادىاى که در غرب وجود داشت؛ به همین دلیل کشورهاى غربى با این هدف مقدس به مبارزه برخاستند و به گونههاى مختلف مىکوشیدند تا آزادى خودشان را در ایران تبلیغ کنند. امام خمینى(ره) درباره مقاصد شوم این کشورها مىگوید:
(آزادى صادراتى، آزادى است که بچههاى ما را به فحشا مىکشاند…).۱۱
در مقدمه قانون اساسى آمده است که: (زنان به دلیل ستم بیشترى که تاکنون از نظام طاغوتى متحمل شدهاند، استیفاى حقوق آنان بیشتر خواهد بود…).۱۲
اصل بیست و یکم قانون اساسى نیز مىگوید: (دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات، با رعایت موازین اسلامى تضمین نماید).۱۳
اسلام مىخواهد زن به تمام حقوق مادى و معنوى خویش برسد و در عین حال در صحنههاى مختلف سیاسى، اجتماعى، فرهنگى و غیره هم نقشآفرینى کند، و به گونهاى باشد که بتواند آزادانه به تحصیل و تعلیم و تربیت و آموزش بپردازد و موانع، از سر راه رشد و تعالى او برداشته شود تا استعدادها و نیروهاى نهفته خود را شکوفا و جامعه را در رسیدن به سعادت و پیش رفت کمک کند.
سیماى زن بعد از انقلاب
این سخن پوچ و بىاساس است که تحمیل مىکنند بر جوانان که اسلام شما را در بند مىکند، زنان را در بند مىکند، اسلام هیچ کس را در بند نمىکند، اسلام آزادى را هدیه مىدهد، آزادى واقعى را نه آزادى کاذب.
آیه اللّه طالقانى(قدس سره) در پاسخ سؤال برخى از خبرنگاران در مورد بیانیه امام خمینى(ره) درباره این که زنها مىتوانند در ادارهها با حجاب اسلامى کار کنند، فرمودند:
(مسلماً نظر امام، هم به مصلحت زنان ما و خواهران ما و دختران ما است و هم مطابق موازین اصولى اسلام… زنها، یک عضو فعال اجتماع ما هستند، به خصوص زنهاى ما در چنین مرحلهاى از انقلاب که واقعاً من وقتى از زندان بیرون آمدم همه قشرها به خصوص زنهاى ما، آن طور که به چشم من آمد، خیال مىکردم اینها زنهاى دیگرى غیر از زنهاى سه چهار سال قبل هستند، فرشتههایى پاک و پرمسئولیتى هستند که با همین روسرى و چادرشان مشتها را گره کردند).۱۴
کشورهاى غربى به ویژه آمریکا در سالهاى اخیر از راه فرهنگى سعى داشتهاند آزادىهاى کاذب را بر جوانان ایرانى و به ویژه بر زنهاى ما تحمیل کنند و چهره اسلام را بد جلوه دهند، اما با راهنمایىهاى رهبر عزیزمان و با درایت جوانان خوب این مرز و بوم تاکنون موفق نشده اند کارى از پیش ببرند. حال سؤال اساسى این است که این همه تلاش بیگانگان براى چیست و چه هدفى را دنبال مىکنند؟ پاسخ این سؤال روشن است و آن این که بیگانگان، با اسلام مخالفند. از این رو سعى مىکنند با آموزشهاى غلط و ارائه الگوهاى غربى و نامناسب، جوانان را به فساد بکشانند و از پیش رفت باز دارند و بعد بگویند اسلام آنها را از پیش رفت بازداشته است. با کمى دقت و تیزبینى به خوبى معلوم مىشود که پشت این آزادىهاى دروغین و ظاهرى، نقشههاى شومى است که هر زن و مردى باید با درایت و فهم کافى در برابر آنها ایستادگى کند.
اعتقاد امام بر این بود که آزادى زنان، آن چیزى نیست که غربیان با تبلیغات سوء و گم راه کننده نشان مىدهند. آنها آزادى را در بىعفتى مىبینند، آزادى را در بىحجابى مىبینند، در فحشا فرو رفتن دختران و پسران مىبینند، که این اسارت است و آزادى نیست. اگر خود ما به تحلیل بنشینیم و زن قبل از انقلاب را با زن کنونى مقایسه کنیم، به روشنى مىبینیم که پیش رفتهاى بسیارى داشتهایم و حتى در برخى موارد مىتوان گفت درصد این پیش رفتها چه در زمینههاى معنوى و سیاسى و چه در زمینههاى اجتماعى و فرهنگى بسیار بالا بوده است و این نشانه بارز وجود آزادى زن در سالهاى اخیر بوده است، چرا که پیشرفت و ترقى، در سایه آزادى است و تا آزادى نباشد، استعدادها شکوفا نمىشود.
آرى، امام آن بزرگ مرد تاریخ، با نظرات بلند و هدفهاى باارزششان، گامى بزرگ در راه آزادى حقیقى زنان برداشتند و زن را از تباهى و فرورفتن در سیاه چالهاى اسارت رهانید و به او درس آزادى و آزادگى داد.
در پایان، مقاله خود را با سخنى از آن پیر فرزانه زینت مىبخشم:
(از جوانان، دختران و پسران مىخواهم که استقلال و ارزشهاى انسانى را و لو با تحمل زحمت و رنج، فداى تجملات و عشرتها و بىبندوبارىها نکنند).۱۵
پینوشتها
۱ـ رضا اصفهانى، بردگى فکرى.
۲ـ فخرالدین حجازى، سه سخن، برترینهاى اسلام.
۳ـ مجموعه گفتارهاى شهید مطهرى.
۴ـ همان.
۵ـ وصیت نامه سیاسى ـ الهى امام خمینى(ره).
۶ـ مباحثى چند درباره گسترش اسلام.
۷ـ صحیفه نور.
۸ـ همان.
۹ـ همان.
۱۰ـ فخرالدین حجازى، همان.
۱۱ـ صحیفه نور.
۱۲ـ قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران.
۱۳ـ همان.
۱۴ـ سید محمود طالقانى، آیه حجاب.
۱۵ـ وصیت نامه سیاسى ـ الهى امام خمینى(ره).
منبع: فصلنامه معارف اسلامی؛ مریم عالی