دلیل نامگذاری فرزندان امام علی به اسم خلفا چیست؟

شبهه

چرا اهل بیت (علیه السلام) نام برخی از فرزندان خود را به نام های خلفا، نام گذاری کرده اند؟ آیا این کار دلیل بر رابطه خوب و دوستانه میان اهل بیت علیه السلام و خلفا نیست؟!

پاسخ شبهه

هر جامعه‏ ای آداب و رسومی دارد که جامعه دیگر آنها را نمی ‏پذیرد؛ برای نمونه، عرب ‌ها آدابی دارند که عجم‌ ها آنها را نمی‏ پذیرند. نامگذاری در هر قوم و قبیله ‏ای وجود دارد؛ یعنی هر پدری با انگیزه ویژه ای برای فرزندان خود نامی بر می‏ گزیند. گاه نامی، مانند نام‏ های ایرانی جمشید، داریوش و… نزد گروهی خوب و پسندیده است. اما عرب‌ ها این نام‏ ها را نمی‏ پسندند؛ چنانکه نام هایی مانند خالد، مالک، شِمر، عُدَی، بکر، عمر، عثمان، معاویه، یزید و…، نزد آنان مرسوم است. صاحبان این نامها هم از جنبه خوبی و بدی با یکدیگر متفاوت‌اند؛ برخی، انسان‏های شجاع و نیرومند، برخی دیگر ترسو و شماری از آنان عالم و برخی دیگر جاهل ‌اند.

از این رو، برگزیدن نامی که یک فرد آن عالم و فرد دیگر آن جاهل است، به معنای دوست داشتن افراد جاهل یا تأییدکردن جهل نیست. نام‌‌گذاری به نام خلفا نیز چنین است. از این‌رو، کسانی که نام آنان را بر فرزندان خود نهاده‌­اند، نه به انگیزه برخورداری خلفا از این نام ها، بلکه به دلیل رواج این نام‌‌ها میان عرب‌ها بوده است. نامگذاری فرزندان اهل بیت نیز به همین دلیل صورت پذیرفته است.

افزون بر این، چنین نام گذاری از همکاری و مشاوره حضرت امیر(ع) با خلفا یا بیعت وی با آنان ـ بر فرض تحقق آن ـ مهم تر نیست؛ پس نه این همکاری و بیعت و نه آن نام گذاری بر تأیید خلافت دلالت نمی‌کند؛ زیرا افزون بر این ها دلایل قوی دیگری مانند حفظ اسلام و پرهیز از پدید آمدن اختلاف میان مسلمانان وجود داشته است و هنگام تعارض دو دلیل با یکدیگر دلیل قوی تر را باید برگزید.

ابوبکر کنیه فرزند علی علیه السلام بوده است نه نام آن،  نام اصلی آن، عبد اللّه بوده که در کربلا سنّش ۲۵ سال بوده است.[۱]

بنا بر این سال ولادت عبد الله در اوائل خلافت حضرت علی علیه السلام بوده که حضرت در آن دوره تندترین انتقاد‌ها را از خلفای پیشین داشته است.

در باره عمر فرزند امام علی علیه السلام، باید گفت  که این را عمر ابن خطاب بر فرزند امام علی گذاشته بود و یکی از عادات عمر تغییر نام افراد بوده است و بر اساس اظهار مورخان شخص عمر این نام را بر او گذارد و به این نام نیز معروف شد، بلاذری در انساب الأشراف می‌­نویسد:«وکان عمر بن الخطاب سمّی عمر بن علیّ بإسمه»، عمر بن خطاب، فرزند علی را از نام خویش، «عمر» نام گذاری کرد.[۲] ذهبی در سیر اعلام النبلاء می‌‌‌نویسد: « ومولده فی أیام عمر. فعمر سماه باسمه.» در زمان عمر متولد شد و عمر، نام خودش را برای وی انتخاب کرد.[۳]

عمر بن الخطاب، اسم افراد دیگری را نیز در تاریخ تغییر داده است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد:

1. « عبد الرحمن بن الحارث…. کان أبوه سماه إبراهیم فغیّر عمر اسمه»؛ پدرش اسم او را ابراهیم گذاشته بود؛ ولی عمر آن را تغییر داد و عبد الرحمن گذاشت.[۴]
2. «الأجدع بن مالک بن أمیه الهمدانی الوادعی… فسماه عمر عبد الرحمن»؛ عمر بن الخطاب، اسم اجدع بن مالک را تغییر داد و عبد الرحمن گذاشت.[۵]
3. «وکان إسم المعلی ثعلبه، فسماه عمر بن الخطاب المعلی.»؛ نام معلی، ثعلبه که عمر آن را تغییر داد و معلی گذاشت.[۶]

نام گذاری به عثمان، نه به جهت هم نامی با خلیفه سوم و یا علاقه به او است؛ بلکه همانگونه که امام علیه السلام فرموده، به خاطر علاقه به عثمان بن مظعون این نام را انتخاب کرده است.

إنّما سمّیته بإسم أخی عثمان بن مظعون»؛ فرزندم را به نام برادرم عثمان بن مظعون نامیدم.[۷]

 پی نوشت ها:

[۱] . أبو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، بیروت ، ص ۸۸٫

[۲] . أحمد بن یحیی بن جابر البلاذری، (متوفای۲۷۹هـ)، أنساب الأشراف، دار الفکر – بیروت

الأولى، ۱۴۱۷ هـ – ۱۹۹۶ م ج ۲، ص ۱۹۲٫

[۳] . شمس الدین ذهبی، (متوفای۷۴۸هـ)، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، مؤسسه الرساله – بیروت، التاسعه، ۱۴۱۳هـ.ج ۴، ص ۱۳۴،

[۴] . أحمد بن علی بن حجر عسقلانی (متوفای۸۵۲هـ)، الإصابه فی تمییز الصحابه تحقیق: علی محمد البجاوی، ناشر: دار الجیل – بیروت، اول، ۱۴۱۲ – ۱۹۹۲٫، ج ۵، ص ۲۹،

[۵] . همان.

[۶] . أبو المنذر سلمه عوتبی، (متوفای: ۵۱۱هـ)، الأنساب، ج ۱، ص ۲۵۰٫ بی نا، بی تا، بی جا.

[۷] . مقاتل الطالبیین، ج ۱، ص ۲۳٫