علم غیب پیامبران از دیدگاه شیعه

 از نظر شیعه علم غیب «بالذات» مخصوص خداوند متعال است، زیرا قرآن می‌فرماید: «و عنده مفاتیح الغیب لا یعلمها الاّ هو؛[۱] کلیدهای غیب تنها نزد خداست و جز او کسی آنها را نمی داند». و نیز به حکم قرآن، شیعه معتقد است که خداوند بعضی از بندگان خاص خود را از، علم غیب برخوردار نموده است، قرآن مجید می‌فرماید: «عَالِمُ الْغَیْبِ فَلَا یُظْهِرُ عَلىَ‏ غَیْبِهِ أَحَدًا* إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ‏ مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِن بَینْ‏ِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا؛[۲] دانای غیب اوست و هیچ کس را برای اسرار غیبش آگاه نمی کند مگر رسولانی که برگزیده…».و نیز می فرماید: «وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ  وَ الرَّاسِخُونَ فىِ الْعِلْم‏[۳]؛ تفسیر آنها را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند». نظیر این آیات در قرآن زیاد است.[۴] که دلالت دارند بر اینکه برخی از بندگان خداوند به اذن وعنایت او دارای علم غیب هستند.

برای فهم دقیق قرآن باید به تمام آیات توجه کرد و آنها را در کنار هم معنی نمود و از احادیث و سنت پیامبر هم کمک گرفت. احادیث و روایات زیادی در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده که انبیاء و امامان معصوم، علم به غیب داشته اند.

به همبن دلیل در قرآن کریم به پیامبر اسلام (ص) فرموده: «قُلْ لا أَقُولُ لَکُمْ عِنْدی خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَیْبَ» [۵] ؛ بگو: «من نمى‏ گویم خزاین خدا نزد من است؛ و من، (جز آنچه خدا به من بیاموزد،) از غیب آگاه نیستم‏. در آیه دیگری خداوند به رسول خدا (ص) دستور داده که بگوید:« قُلْ لا أَمْلِکُ لِنَفْسی‏ نَفْعاً وَ لا ضَرًّا إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ وَ لَوْ کُنْتُ أَعْلَمُ الْغَیْبَ‏ لاَسْتَکْثَرْتُ مِنَ الْخَیْرِ وَ ما مَسَّنِیَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلاَّ نَذیرٌ وَ بَشیرٌ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُون‏» [۶]؛ بگو: «من مالک سود و زیان خویش نیستم، مگر آنچه را خدا بخواهد؛ (و از غیب و اسرار نهان نیز خبر ندارم، مگر آنچه خداوند اراده کند؛) و اگر از غیب با خبر بودم، سود فراوانى براى خود فراهم مى ‏کردم، و هیچ بدى (و زیانى) به من نمى ‏رسید؛ من فقط بیم‏دهنده و بشارت‏ دهنده ‏ام براى گروهى که ایمان مى‏ آورند! (و آماده پذیرش حقند).

پس علم غیب به دلیل اینکه چی چیزی از علم خداوند پوشیده نیست مختص به خداوند متعال است و خداوند نیز هرگاه بخواهد پیامبران را از علم غیب بهره مند می کند.

در باره علم غیب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به ذکر این حدیث بسنده می کنیم که در غزوه تبوک در نیمه راه شتر پیامبر گم شد و گروهى از یاران پیامبر به تعقیب آن پرداختند. یک نفر از همان منافقان برخاست و گفت: مى‏ گوید من پیامبر خدایم و از عالم بالا خبر مى ‏دهم، ولى جاى تعجب است که جاى شتر خود را نمى ‏داند. خبر به پیامبر رسید. او با بیانى شیوا، پرده از روى حقیقت برداشت و چنین فرمود: «وإنّی و اللّه ما أعلم إلّا ما علّمنی اللّه، و قد دلّنی اللّه علیها، و هی من هذا الوادی فی شعب کذا قد حبستها شجره بزمامها، فانطلقوا حتى تأتونى بها[۷]؛ من فقط آن‏چه را مى‏ دانم که خدا تعلیمم نماید. هم اکنون خدا مرا به جاى شتر دلالت کرد. شتر من در این بیابان در فلان دره است و افسار آن به درختى پیچیده و آن را از راه رفتن باز داشته است. بروید آن را بیاورید». فورا چند نفر به محلى که پیامبر فرموده بود رفتند و شتر را به همان حالت یافتند که پیامبر توصیف کرده بود.

تاکید بر این مطلب لازم است که فقط خداوند است که هیچ چیزی برای او پوشیده نیست و این خداوند است که برای برخی از بندگانش چیزی را که برای ما غیب است آشکار می سازد؛ بنابراین تا خداوند پوشش غیب را بر ندارد علم به آن چیز امکان پذیر نیست. 

پی نوشت: 

[۱] . انعام/۵۹.

[۲] . جن/۲۷.

[۳] . آل عمران/۷.

[۴] . و ما کان الله لیطلعکم علی الغیب و لکن الله یجتبی من رسله… آل عمران/۱۷۹٫ و علمناه من لدنا علماً… کهف/۶۴.

[۵]. انعام/۵۰.

[۶]. اعراف/ ۱۸۸.

[۷] .  طبری، محمد جریر، تاریخ الطبری(تاریخ الأمم و الملوک)‏، ج۳ص۱۰۶، بیروت، دارالتراث، دوم، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.

‏