علت حرمت تماس با خطوط قرآن بدون وضو

چرا خداوند در قرآن فرموده، آن قسمت كه برای وضو دستور داده شده، طاهر می شود و می تواند دست به قرآن و اسماء جلاله بزند ولی اگر كل بدنش را بشوید، البته غیر از غسل جنابت، بجای وضو كفایت نمی كند و نمی تواند دست به قرآن بزند. به طور كلی فلسفة وضو گرفتن چیست؟

در مفاهیم فقهی مفهومی وجود دارد به نام واجب غیری، واجب غیری به آن عبادتی گفته می شود كه خودش فی نفسه واجب نیست بلكه به خاطر واجب دیگر، وجوب پیدا می كند. از جمله عباداتی كه وجوب غیری دارد «وضو» و «غسل جنابت» است كه این دو مورد خودشان فی نفسه مأمورٌ به شارع نیستند. بلكه تنها از آن جهت واجب اند كه شرط صحت واجب دیگری هستند. مثلاً وضو و غسل جنابت به خاطر نماز، و طواف وجوب پیدا می كنند. و اگر بر كسی نماز واجب نباشد وضو و غسل هم بر او واجب نیست. هم چنان كه در رسالة توضیح المسائل، احكام جنابت، نیز این مسأله آمده است كه: غسل جنابت به خودی خود مستحب است (واجب نیست) ولی برای خواندن نماز و مانند آن واجب می شود. وضو و غسل اگر چه در زمرة واجبات غیری قرار می گیرند ولی جزء عبادات هستند و از آن جا كه جزء عبادات هستند، قصد قربت در آنان شرط صحت است. و تنها در صورتی كه شخصی برای انجام فرمان خداوند و قربةً الی الله به همان صورتی که از طرف خدا دستور داده شده انجام دهد، تكلیف از او ساقط می شود و در غیر این صورت تكلیف از او ساقط نمی شود. البته خلوص در نیت نیز درجاتی دارد ولی هر كدام از مراتب نیت را درك كنیم ساقط تكلیف است. الا این كه درجات بالاتر نیت، انسان را نیز به كمالاتی می رساند. نتیجه: ما امر به خواندن نماز شده ایم، لكن همان طور كه به ما امر كرده اند باید بخوانیم. یعنی واجبات را همان طور كه شارع فرموده ما باید انجام دهیم. شرط خواندن نماز را شارع مقدس طهارت بدن ذكر نموده و طهارت بدن هم با غسل یا وضو (البته همراه با قصد قربت و نیت) حاصل می شود. و یا تیمم بدل از این دو. (البته طهارت از حدث) بنابراین اگر تمام بدن را هم بشوئیم، لكن بدون نیت، كفایت از غسل یا وضو نمی كند. پس نکته اصلی وجود نیت در اعمال است نه صرف شستشو. زیرا امور عبادی بصورت دلخواه نیست بلکه باید به همان گونه که شارع مقدس معلوم کرده عمل شود و اگر از طرف ما در آن کم و زیاد شود باطل می گردد. مثل این که کسی در صبح بجای دو رکعت 3 یا 4 رکعت نماز بخواند یا بجای یک بار دو بار رکوع کند و یا بیش از دو بار به سجده برود و بگوید خب من کمی بیشتر خواندم و ثواب بیشتری می برم در حالی که به او گفته میشود نمازت باطل است. معنی تعبد آن است که آن چه را شارع فرمان داده بدون کم و زیاد انجام دهد. حال اگر بجای وضو تمام بدن را شستشو دهد کفایت از وضو نمی کند. ممکن است بگوئید که اینگونه وضو گرفتن چه علت و حکمتی دارد که در پاسخ گفته می شود: ما وقتی جهان بینی خود را محكم كردیم و اصول دین را با عقل برای خودمان اثبات كردیم و قبول كردیم كه خداوند حكیم است و هیچ كار لغو و بی حكمتی نمی كند. برای ما معلوم است كه همة عبادات ما دارای فلسفه هایی می باشند هر چند بسیاری از فلسفه های احكام بر ما پوشیده باشد. خداوند در آیه ششم سوره مائده از قرآن فرموده: «و اغسلوا وجوهكم و ایدیكم الی المرافق و امسحوا برؤسكم و ارجلكم إلی الكعبین» (صورت خود و دستهایت را تا مرفق بشوی و سر و پای خود را نیز مسح كن). وقتی ما حكیم بودن خداوند متعال را در این حكم و سایر احكام قبول كردیم، می دانیم كه چنین غسل و وضویی حتماً دارای فلسفه و حكمتی می باشد. به علاوه شرط وجوب واجبات و تكالیف الهیه، دانستن فلسفة آنها نیست. و نیز فلسفة برخی از احكام برای ما بیان شده اما فلسفة بسیاری از احكام برای ما بیان نشده است. تك تك فروع فقهیه دارای حكمتهایی می باشند كه بسیاری از حكمتهای آنها برای ما مخفی است. مثلاً چرا نماز صبح دو ركعت است، و چرا باید در بین الطّلوعین خوانده شود و چرا باید به این كیفیت خوانده شود، نماز عصر نیز همین طور، سایر عبادات و فروع مختلف آنها هم هر كدام حكمتی در نزد خداوند دارد. لكن بسیاری از حكمتها و فلسفه های آنها را نمی دانیم، در حالی كه بر ما واقعاً واجب است. فلسفه و حكمت وضو: عن الرّضا ـ علیه السّلام ـ: إنّما وجبَ الوضوءُ علی الوجهِ و الیدَین و مسحُ الرّأسِ و الرّجلینِ لِأنّ العبد اذا قام بین یدی الجبّار فإنّما ینكشفُ مِن جوارحهِ و یظهرُ ما وجبَ فیه الوضوء، و ذلك أنّه بوجههِ یستقبلُ و یسجدُ و یخضع.[1] همانا وضوء واجب شده است در (قسمت های) صورت، دو دست و مسح سر و دو پا، چرا که بنده وقتی در برابر خدا می ایستد همان قسمت هایی که در وضو نمایان شده و شسته، در هنگام نماز نمایان است. با این كار خود را به سوی خدا می برد و سجده می كند و كوچكی خود را نشان می دهد. در حدیث دیگری از امام رضا ـ علیه السّلام ـ نقل شده که می فرماید: فلقیامهِ بینَ یدی الله عزّوجلّ و استقبالهِ إیاهُ بجوارحهِ الظّاهرةِ و ملاقاته بها الكرامَ الكاتبینَ فیغسلُ الوجهَ للسّجود و الخُضوع.[2] چون با جوارح ظاهری به استقبال حق تعالی می رود و رو در روی حضرت حق می ایستد و با ملائكه مقرب الهی برخورد دارد، پس صورت را برای سجده و خضوع در برابر خدا می شوید. در روایتی وضوی پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در سفر معراج را چنین آورده است: خداوند به پیامبر خطاب می فرماید: مدّ یدكَ إغسل بهِ وجهك و انّك تریدُ أن تنظرَ إلی عظمتی، إغسل به یدك، إنّك ترید أن تتلقّی بیدیكَ كلامی، اُریدُ أن أمسح رأسكَ و أبارك علیكَ … ؛[3] «دست دراز كن و از آن آب، رویت را بشوی چون می خواهم بزرگی و شكوه مرا ببینی. با آن آب دستانت را بشوی چون می خواهی كلامم را با دستانت درك كنی، (بگیری) اراده  كرده ام سرت را مسح كنم و مبارك گردانم بر تو، می خواهم ترا به جایگاهی ببرم كه جز تو و نه پیش از تو و نه پس از تو كسی را بدان جا نبرده ام». (بنابراین باید با دستی كه كلام مرا می گیری و رویی كه برابرم می ایستی و گام هایی كه به سویم می آیی مبارك باشد. و می خواهم سرت را مسح كنی تا بر تو بركت دهم پس باید پاك باشد. دو پایت را مسح كن می خواهم تو را در جایگاهی جای دهم كه كسی غیر از تو آن جا قدم نگذاشته است.) روایات فوق نشان می دهد كه حكمت و فلسفة وضو، یك فلسفه و حكمت فراگیر و وسیع است و نیز پیامبر برای انجام هر یك از اعضای وضو كه آب به آنها برسد آن را به عنوان وسیله ای معرفی می كند كه گناهان را از میان می برد و شخص را مهیای به پیشواز خدا رفتن می كند. البته فلسفة وضو منحصر در موارد فوق نمی شود و چه بسا فلسفه های بسیار زیاد دیگری نیز داشته باشد. ضمناً ما باید تا جایی كه ممكن است فلسفه های عبادات را از روایات استفاده كنیم و آن مواردی كه فلسفه های آنها را نمی توانیم بفهمیم یا برایمان خیلی مشكل است، تعبداً بپذیریم چرا که معنای اسلام واقعی این است که اعمال و دستورات را چون خداوند خالق متعال فرموده بپذیریم و عمل نماییم نه از روی دلیل تجربی و تجربه.

پی نوشت:

 [1] . حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 1، ص 277، باب 15 از ابواب وضو، ح 13.

[2] . همان، ح15.

[3] . همان، ج 9، ص 274، باب 15 از ابواب وضو، ح 5.

منبع: سایت اندیشه قم

https://www.pasokh.org/fa/Question/View/6625/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%87%D8%8C-%D8%A2%D9%86-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D9%83%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%8A-%D9%88%D8%B6%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%AF/?SearchText=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87%20%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A8%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2&LPhrase=