طب الامام الصادق‌ (کتاب)

طب الامام الصادق (علیه‌السلام)، به زبان عربی ، قسمتی از کتاب «موسوعه الامام الصادق (علیه‌السلام) » است و مشتمل بر احادیثی است با مضامین پزشکی که از حضرت صادق (علیه‌السلام) نقل شده است.

۱ – انگیزه تألیف

مرحوم آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی که به گردآوری این کتاب همت نهاده، در این‌باره می‌فرماید:

«هذا هو الجزء الثامن عشر من موسوعه الامام الصادق (علیه‌السلام) و یحتوی علی ما روی عنه (علیه‌السلام) حول الطب و ما یتعلق به تشریح جسم الانسان و بیان بعض زوایاه و خفایاه و ذکر الامراض و الاسقام و الداء و الدواء و المرض و العلاج و الاستشفاء بالآیات القرآنیه و الادعیه الشریفه و الادویه و الاعشاب و غیرها من الامور التی تدور فی هذا الفلک. [۱]

مؤلف، با اعتقاد به این مطلب که ائمه (علیه‌السلام) به هر آنچه که انسان به آن نیازمند است، آگاه بوده‌اند، دست به تالیف این اثر زده تا راهنمایی باشد برای کسانی که می‌خواهند با مبانی پزشکی اهل بیت (علیه‌السلام) آشنا شوند.

۲ – ساختار کتاب

مرحوم قزوینی این اثر را در شش بخش که به ترتیب، مشتمل بر ۱۰، ۱۴، ۴۳، ۱۴، ۱۱ و ۱۹ باب می‌باشند، به رشته تحریر درآورده است. در آخر این بخش‌ها، مؤلف، رساله توحید مفضل را آورده است، چرا که به باور او این رساله ارتباط تام و تمام با موضوع کتاب دارد.

۳ – گزارش محتوا

بخش اول، درباره کلیاتی در علم پزشکی است و حاوی مباحثی از قبیل وجه نام گذاری طبیب به این نام، استحباب تداوی، جواز تداوی با داغ کردن، کراهت تداوی بدون ضرورت، زیان پیاده روی برای بیمار، جواز مراجعه به طبیب غیر مسلمان ، استحباب تداوی با صدقه و… است.

بخش دوم، به مبحث حجامت و فصد اختصاص دارد و مشتمل بر مطالبی از قبیل چهارتا بودن دوا، پیامبر و حجامت، ایامی که حجامت در آنها خوب است، نهی از حجامت در حالت ناشتا بودن، آنچه خوب است پیش از حجامت و پس از آن خورده شود و… است.

بخش سوم، پیرامون بیماری‌ها و درمان آنهاست و مباحثی از قبیل تب ، درمان تب، درمان ضعف، درمان هم و غم، درمان بادهای دردآور، سردی و رطوبت، آنچه باعث جذام می‌شود و راه درمان آن، درمان نیش عقرب و سایر سموم و… را در بر دارد.

بخش چهارم، در موضوع استشفاء است و موضوعاتی مانند استشفاء با آیات قرآن ، استشفاء با تربت امام حسین (علیه‌السلام) و… را در بر دارد.

بخش پنجم، درباره خواص درمانی غذاها و گیاهان و سبزیجات است.

بخش ششم، پیرامون درمان با روغن‌ها و شیرها و بعضی دیگر از مواد است.
طب روایی در بین مسلمانان از جایگاه ویژه و ارزنده‌ای برخوردار است، چرا که به اعتقاد مسلمانان، از منبعی سرچشمه گرفته که اشتباه و خطا در آن راه ندارد.

در این میان بعضی از نگاشته‌ها، درخشان تر به نظر می‌رسد، چرا که مؤلفین آنها با فضل و دانشی که داشته‌اند، از میان انبوه روایات طبی، معتبرترین و سودمندترین آنها را برگزیده و انتخاب کرده‌اند.

مرحوم قزوینی، از متخصصین علوم اسلامی است و با دانش حدیث و فقه آشنایی کامل دارد؛ از سویی ذوق و سلیقه او نیز قابل توجه است.

کتاب «طب الصادق (علیه‌السلام) ، نمونه‌ای کامل از علم و دانش در کنار ذوق و سلیقه مؤلف است. مؤلف، با احاطه‌ای که بر احادیث دارد، مجموعه‌ای کامل از روایات پزشکی حضرت امام صادق (علیه‌السلام) را جمع آوری کرده و با تبویبی زیبا آنها را مدون و منظم نموده است؛ به گونه‌ای که استفاده از آن برای کسانی که آشنایی به زبان عربی دارند، کار آسانی است.

۴ – وضعیت کتاب

این اثر، در سال ۱۴۲۶ ق (۲۰۰۵ م)، توسط انتشارات قلم الشرق (قم)، در ۵۱۲ صفحه چاپ و منتشر شده است. پاورقی‌های این اثر، به توضیح واژه‌ای از متن و یا استخراج منابع آیات و روایاتی که در متن آمده است، اختصاص دارد.

پی نوشت

۱. طب الامام الصادق، ص۵.

منبع: ویکی فقه