جایگاه و منزلت نجاشی حاکم حبشه نزد پیامبر و مسلمانان

نجاشى حاکم حبشه شخصیت عاقلی بود که با دقت در حقیقت اسلام ، راه حق را به آسانی پیدا نمود، و با تمام توان از مهاجران مسلمان حمایت کرد، نجاشی لقب عمومى پادشاهان حبشه است. تاریخ نویسان، نام حاکم حبشه در زمان رسول الله (صلى الله علیه و آله) را «اصحمه» ذکر کرده اند، و ایشان را مدافع مهاجران نخست اسلام به سر زمین حبشه می دانند و گفته‏ اند: نجاشی از نامه رسول خدا استقبال نمود و به دین اسلام مشرف شد. ^[۱]

نجاشی حاکم حبشه شان نزول آیه ۱۹۹ آل‏ عمران

برخى مفسران شیعی و اهل سنت بر این باورند که شان نزول آیه ۱۹۹ آل‏ عمران نجاشی حاکم حبشه است، ایشان افزون بر اینکه به پیامبران سابق اعتقاد داشته است، به رسول گرامی اسلام به عنوان آخرین فرستاده الاهی باور عمیق و ایمان وثیق داشته است.^[۲] همچنین آیه ۴۳ سوره رعد را نیز مربوط به نجاشی و طرفدارنش می دانند آنها در عین حال که مسلمان نبودند و دین مسیحی را داشتند بر رسالت رسول الله (صلى الله علیه و آله) شهادت دادند.[۳]

و از آیات دیگر که گفته اند مربوط به نجاشی و یاورانش است آیات ۸۲ و ۸۳ سوره مائده است، آنها پس از شنیدن آیات دلنواز قرآن کریم و معرفت حق، چنان تحت تاثیر قرار می گیرند که اشک شوق از چشمانشان جاری می گردد.^[۴]

جایگاه نجاشی حاکم حبشه در میان مسلمانان

نجاشی حاکم حبشه همیشه جایگاه بلندی در نگاه مسلمانان داشته است و در طول تاریخ اسلام مسلمانان از ایشان به نیکی و عظمت یاد کرده اند، ایشان به نامه پیامبر (صلی الله علیه و آله) جواب مثبت می گویند و بدون مقاومت و اشکال و شبهه دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و دین مبین اسلام را می پذیرد و از مهاجرین مسلمان که از ظلم و تعدی مشرکان قریش به ستوه آمده بودند و به سر زمین حبشه پناه بردند حمایت کرد و درخواست نمایندگان مشرکان را با صراحت تمام رد نمود، تا جای مورد اعتماد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) قرار گرفت که پیامبر از ایشان می خواهد که ام حبیبه دختر ابوسفیان را به عقد آن حضرت در آورد.

جواب نجاشی به نمایندگان قریش

از صفات شایسته ای نجاشی حاکم حبشه حق مداری اوست، او سخن جعفر پسر عموی  پیامبر (صلی الله علیه  و آله) و سخنگوی مهاجران مسلمان را با دقت گوش داد و بدون کوچکترین تردید از آنها حمایت نمود، وقتی جعفر پسر ابو طالب دیدگاه  اسلام در موضوعات مهم را به ایشان در حضور نمایندگان قریش اعلام نمود، نجاشی محتوای پیام  و ارزش های اسلامی را دریافت و در آخر فرمود:

« از آن چه که پیامبرتان از جانب خدا آورده است چیزى مى ‏دانى؟ جعفر گفت: بله! گفت: برایم بخوان. جعفر آغاز سوره «کهیعص»  را قرائت نمود. نجاشى آن قدر گریست که محاسنش خیس شد.

و اسقف ‏ها نیز که گوش فرا داده بودند، گریستند و مصاحفى که جلوى دستشان بود خیس گردید. سپس نجاشى به آنان گفت: این سخنان و آن چه که عیسى- علیه السلام- آورده است، هر دو از یک منبع فروزان مى‏ تراود [آن گاه خطاب به نمایندگان قریش گفت:] بروید سوگند به خدا! محال است این ها را به شما تحویل دهم.[۵]‏

نامه پیامبر به نجاشی حاکم حبشه

طبق گزارش برخی منابع تاریخی مانند ابن سعد در طبقات الکبری، هنگامى که پیامبر (صلى ‏الله ‏علیه‏ و آله) در ذى حجه سال ششم، از صلح حدیبیه بر گشت، سفیرانى نزد پادشاهان فرستاد و براى آنان نامه نوشت و به اسلام دعوتشان کرد. به ایشان گفته شد: اى رسول خدا! پادشاهان، نامه بدون مهر را نمى ‏خوانند.

پس پیامبر (صلى‏ الله ‏علیه ‏و آله) در همان روز، یک انگشتر نقره ‏اى تهیه کرد که نقش آن، سه کلمه «محمد رسول الله» بود و نامه ‏ها را با آن مهر زد. شش سفیر، در یک روز [از مدینه‏] بیرون رفتند و این در ماه محرم سال هفتم بود. هر یک از آن فرستادگان، به زبان همان مردمى سخن مى‏ گفتند که پیامبر خدا او را به سوى آنان فرستاده بود.

نخستین سفیرى که پیامبر خدا اعزام کرد، عمرو بن امیه ضمرى بود که او را با دو نامه، به سوى نجاشى روانه کرد. در یکى از آن دو نامه، نجاشى را به اسلام دعوت کرده بود و برایش آیاتى از قرآن نوشته بود. نجاشى، نامه پیامبر خدا را گرفت و بر دیدگان خود نهاد و براى ابراز تواضع، از تخت فرود آمد و روى زمین نشست. وى اسلام آورد و شهادتین بر زبان راند و گفت: اگر مى ‏توانستم به حضورش بیایم، حتما مى ‏آمدم.

و آن گاه، نامه ‏اى حاکى از اجابت حق و تصدیق و اسلام آوردن خود به دست جعفر طیار و سر فرود آوردن در برابر خداوند پروردگار جهانیان، به پیامبر خدا نوشت.

در نامه دوم، پیامبر خدا به نجاشى فرموده بود که ام حبیبه، دختر ابوسفیان بن حرب، را به عقد ایشان در آورد. ام حبیبه همراه شوهر خود، عبید الله بن جحش اسدى، به حبشه مهاجرت کرده بود؛ ولى عبید الله در حبشه مسیحى شد و همان ‏جا در گذشت. پیامبر (صلى‏ الله‏ علیه ‏و آله) همچنین در آن نامه، به نجاشى فرموده بود تا وسیله بازگشت اصحابش را که در حبشه بودند، فراهم سازد و آنان را روانه کند.

نجاشى طبق دستور، پیامبر اعظم (صلى الله علیه و آله و سلم) ام حبیبه دختر ابوسفیان را به ازدواج پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در آورد و چهار صد دینار مهریه برایش تعیین کرد و وسایل بازگشت یاران پیامبر (صلى ‏الله‏ علیه ‏و آله) را نیز فراهم ساخت و آنان را به وسیله دو کشتى، همراه عمرو بن امیه ضمرى روانه کرد. آن گاه، جعبه‏ اى از عاج خواست و هر دو نامه پیامبر (صلى ‏الله ‏علیه‏ و آله) را در آن نهاد و گفت: تا زمانى که این دو نامه در حبشه باشد، این کشور همواره در خیر و برکت خواهد بود.

نامه نجاشى حاکم حبشه به پیامبر

به نام خداوند بخشنده مهربان، نامه ‏اى است به سوى «محمد» رسول خدا از «نجاشى».

درود کسى که جز او خدایى نیست، درود کسى که مرا به اسلام هدایت کرد، بر شما باد! نامه شما را درباره نبوت و بشریت حضرت عیسى زیارت کردم. به خداى زمین و آسمان سوگند! آن‏چه بیان کرده بودید، عین حقیقت است و من هیچ مخالفتى با آن ندارم؛ از حقیقت آیین شما آگاهى یافتم و درباره مسلمانان مهاجر نیز، تا آن‏جا که مقتضیات ایجاب مى ‏کرد، خدمات لازم به عمل آمدز

من اکنون با این نامه گواهى مى ‏دهم که شما فرستاده خدا و شخص راست‏ گویى هستید که کتاب‏ هاى آسمانى او را تصدیق مى ‏کنند و من در حضور پسر عموى شما (جعفر بن ابى طالب) مراسم اسلام و ایمان و بیعت را انجام دادم. من براى ابلاغ پیام و اسلام خود، فرزندم «رارها» را رهسپار محضر مقدستان کرده و صریحا اعلام مى‏ دارم که من جز خود، ضامن کسى نیستم و اگر دستور فرمایید خودم رهسپار خدمت پرفیضتان شوم، درود بر شما، اى پیامبر خدا![۶]

مرگ نجاشى‏ حاکم حبشه

خبر درگذشت نجاشى حاکم حبشه از حبشه به مدینه مى‏رسد. پیامبر به یارانش مى‏فرماید: «برخیزید و بر برادرتان نجاشى نماز جنازه بگزارید». یکى که تعجب کرده است به دیگرى مى‏ گوید: «به ما دستور مى ‏دهد تا بر غریبه ‏اى حبشى نماز بگزاریم؟!» چنین وحى مى ‏آید:

وَ إِنَّ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ لَمَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ خاشِعِینَ لِلَّهِ لا یَشْتَرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ ثَمَناً قَلِیلًا، أُولئِکَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ، إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسابِ. [۷]

و بی گمان از اهل کتاب البته کسانى هستند که به خدا ایمان مى ‏آورند و به آنچه بسوى شما فرود آمد و آن چه بسوى ایشان فرود آمد در حالی که براى خدا فروتنند، آیات خدا را به بهاى اندک نمى ‏فروشند، اینان هستند که مزدشان را نزد پروردگارشان دارند، بی گمان خدا زود حساب است.[۸]

جمع بندی

با توجه به داده های تاریخی، نجاشی حاکم حبشه انسان حق جو و منصف بود که با دعوت پیامبر اسلام (صلی الله علیه  و آله) مشرف به دین اسلام گردید و راه درستی را انتخاب کرد، از مسلمانان مهاجر حمایت نمود و مورد اعتما پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار گرفت، رسول خدا و مسلمانان از راه دور بر جنازه اش نماز خواند.

پی نوشت ها

[۱]. السیره النبویّه، ابن‏هشام، ج ۱، ص ۳۳

[۲]. جامع ‏البیان، ج ۳، جزء ۴، ص ۲۸۹؛ الجامع لاحکام‏ القرآن، قرطبى، ج ۴، ص ۲۰۵

[۳]. الجامع لاحکام القرآن، قرطبى، ج ۹، ص ۲۲۰

[۴]. اسباب‏النزول، واحدى، ص ۱۱۶؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبى، ج ۶، ص ۱۶۵

[۵] . السیره النبویه،  ۱/ ۳۳۸- ۳۳۴.

[۶] . الطبقات الکبرى، ج ۱، ص ۲۵۹.

[۷] . اسباب النزول، ۹۴: به روایت أنس.

[۸] . آیه ۱۹۹. تفسیر فى ضلال، جلد ۴، صفحه ۴۲۲.

منابع

1. جامع البیان عن تاویل آى القرآن، ابوجعفر محمد بن جریر الطبرى جامع البیان ۳۱۰ ق دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۵ ق.
2. الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد الانصارى القرطبى الجامع لاحکام القرآن، قرطبى ۶۷۱ ق دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۷ ق.
3. اسباب النزول على بن احمد بن محمد بن على الواحدى اسباب النزول، واحدى ۴۶۸ ق دار الحدیث، قاهره.
4. السیره النبویه، عبد الملک بن هشام الحمیرى المعافرى (م ۲۱۸)، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الابیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفه، بى تا.