دعای عدیله دعایی است که در آن یک دوره عقاید شیعه بیان شده است. بنابر محتوای دعای عدیله، شخص مومن، عقاید صحیح خود را نزد خداوند به امانت می گذارد و از او می خواهد که در هنگام مرگ آنها را به او بازگرداند تا با ایمان صحیح از دنیا برود. همچنین خواندن این دعا نزد محتضر نیز سفارش شده است.
متن دعای عدیله توسّط شیخ عبّاس قمی در کتاب شریف «مفاتیح الجنان» آمده است. البته به اعتقاد محدث نوری این دعا از معصومین روایت نشده، بلکه توسط یکی از علمای شیعه تنظیم شده؛ با این حال خواندن آن به امید ثواب و تثبیت اعتقادات حق اشکالی ندارد.[۱]
متن دعای عدیله
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ، إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ؛ وَ أَنَا الْعَبْدُ الضَّعِیفُ الذَّلِیلُ الْمُذْنِبُ الْعَاصِی الْحَقِیرُ الْمُحْتَاجُ الْفَقِیرُ، أَشْهَدُ لِمُنْعِمِی وَ خَالِقِی وَ رَازِقِی وَ مُکْرِمِی کَمَا شَهِدَ لِذَاتِهِ وَ شَهِدَتْ لَهُ الْمَلَائِکَهُ وَ أُولُو الْعِلْمِ مِنْ عِبَادِهِ بِأَنَّهُ لا إِلَهَ إِلَّا هُوَ ذُو النِّعَمِ وَ الْإِحْسَانِ وَ الْکَرَمِ وَ الِامْتِنَانِ،
به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است
«خداوند در حالی که [به کارگردانی در همۀ امورِ هستی] قائم به عدالت است، [با زبانِ وحی و نظام استوار آفرینش و وحدتِ حاکمیت در خلقت] گواهی می دهد که هیچ معبودی جز او نیست و فرشتگان و دانشمندان نیز [گواهی می دهند که] جز او معبودی وجود ندارد، [معبودی] که توانای شکست ناپذیر و حکیم است؛ مسلّماً دین نزد خدا فقط اسلام است» و من بنده ناتوان گنه کار نافرمان نیازمند ناچیز تو گواهی می دهم به نعمت دهنده و آفریننده و روزی بخش و اکرام کننده ام، چنان که خود گواهی داد بر یگانگی ذاتش و هم گواهی دادند فرشتگان و صاحبان دانش از بندگانش بر اینکه معبودی جز او نیست، هم او که صاحب نعمت ها و احسان و بزرگواری و بخشش است؛
قَادِرٌ أَزَلِیٌّ، عَالِمٌ أَبَدِیٌّ، حَیٌّ أَحَدِیٌّ، مَوْجُودٌ سَرْمَدِیٌّ، سَمِیعٌ بَصِیرٌ، مَرِیدٌ کَارِهٌ، مُدْرِکٌ صَمَدِیٌّ، یَسْتَحِقُّ هَذِهِ الصِّفَاتِ وَ هُوَ عَلَى مَا هُوَ عَلَیْهِ فِی عَزِّ صِفَاتِهِ؛ کَانَ قَوِیّاً قَبْلَ وُجُودِ الْقُدْرَهِ وَ الْقُوَّهِ، وَ کَانَ عَلِیماً قَبْلَ إِیجَادِ الْعِلْمِ وَ الْعِلَّهِ، لَمْ یَزَلْ سُلْطَاناً إِذْ لَا مَمْلَکَهَ وَ لَا مَالَ، وَ لَمْ یَزَلْ سُبْحَاناً عَلَى جَمِیعِ الْأَحْوَالِ؛
آن توانای بی ابتدا، دانای بی انتها، زنده یکتا، موجود همیشگی، شنوای بینا؛ خواهان ناراضی از گناه، دریابنده بی نیازی که او شایسته این صفات است و او در پرده توانمندی صفات خویش آن گونه است که فقط خود داند، توانا بود پیش از پیدایش توانایی و نیرو، دانا بود پیش از آفریدن دانش و سبب و انگیزه، همواره پادشاه بود آنگاه که نه کشوری بود و نه مالی و همیشه منزّه بود در همه حال؛
وُجُودُهُ قَبْلَ الْقَبْلِ فِی أَزَلِ الْآزَالِ، وَ بَقَاؤُهُ بَعْدَ الْبَعْدِ مِنْ غَیْرِ انْتِقَالٍ وَ لَا زَوَالٍ، غَنِیٌّ فِی الْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ، مُسْتَغْنٍ فِی الْبَاطِنِ وَ الظَّاهِرِ، لَا جَوْرَ فِی قَضِیَّتِهِ وَ لَا مَیْلَ فِی مَشِیئَتِهِ، وَ لَا ظُلْمَ فِی تَقْدِیرِهِ، وَ لَا مَهْرَبَ مِنْ حُکُومَتِهِ وَ لَا مَلْجَأَ مِنْ سَطَوَاتِهِ، وَ لَا مَنْجَى مِنْ نَقِمَاتِهِ،
وجودش پیش از پیش بود در بی آغاز آغازها، و بقایش بعد از بعد است بدون جابجایی و دگرگونی، توانگر است در آغاز و انجام، بی نیاز است در باطن و ظاهر، در داوری اش ستمی نیست و در اراده اش انحرافی وجود ندارد و در تقدیرش بیدادی به چشم نمی خورد و از حکومتش راه گریزی نیست، و از شدّت خشمش پناهگاهی وجود ندارد و از انتقامش راه نجاتی نمی باشد؛
سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ، وَ لَا یَفُوتُهُ أَحَدٌ إِذَا طَلَبَهُ؛ أَزَاحَ الْعِلَلَ فِی التَّکْلِیفِ وَ سَوَّى التَّوْفِیقَ بَیْنَ الضَّعِیفِ وَ الشَّرِیفِ، مَکَّنَ أَدَاءَ الْمَأْمُورِ وَ سَهَّلَ سَبِیلَ اجْتِنَابِ الْمَحْظُورِ، لَمْ یُکَلِّفِ الطَّاعَهَ إِلَّا بِقَدْرِ الْوُسْعِ وَ الطَّاقَهِ؛ سُبْحَانَهُ مَا أَبْیَنَ کَرَمَهُ وَ أَعْلَى شَأْنَهُ، سُبْحَانَهُ مَا أَجَلَّ نَیْلَهُ وَ أَعْظَمَ إِحْسَانَهُ؛ بَعَثَ الْأَنْبِیَاءَ لِیُبَیِّنَ عَدْلَهُ وَ نَصَبَ الْأَوْصِیَاءَ لِیُظْهِرَ طَوْلَهُ وَ فَضْلَهُ وَ إِحْسَانَهُ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أُمَّهِ سَیِّدِ الْأَنْبِیَاءِ وَ خَیْرِ الْأَوْلِیَاءِ وَ أَفْضَلِ الْأَصْفِیَاءِ وَ أَعْلَى الْأَزْکِیَاءِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ،
رحمتش بر خشمش پیشی گرفت، آن را که بخواهد از چنگش نرهد، موانع تکلیف را برطرف ساخته و توفیق را یکسان قرار داده است بین ناتوان و برجسته، ممکن نمود ادای وظیفه را و راه دوری جستن از حرام را هموار ساخت، طاعت را تکلیف نکرد جز به کمتر از ظرفیت و طاقت؛ منزّه است او، چه آشکار است کرمش و چه والاتر است مقامش، منزّه است او، چه بزرگ است عطایش و چه بزرگ است احسانش، پیامبران را برانگیخت تا دادگری اش را بیان کنند و جانشینان آنان را بگماشت تا نمایان سازد عطای بی حد و فضلش را و ما را از امت سرور انبیاء و بهترین اولیاء و برترین برگزیده ها و والاترین پاکان، محمّد (درود خدا بر او خاندانش) قرار داد؛
آمَنَّا بِهِ وَ بِمَا دَعَانَا إِلَیْهِ وَ بِالْقُرْآنِ الَّذِی أَنْزَلَهُ عَلَیْهِ وَ بِالْوَصِیِّ الَّذِی نَصَبَهُ یَوْمَ الْغَدِیرِ وَ أَشَارَ بِقَوْلِهِ هَذَا عَلِیٌّ إِلَیْهِ؛ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّهَ الْأَبْرَارَ وَ الْخُلَفَاءَ الْأَخْیَارَ بَعْدَ الرَّسُولِ الْمُخْتَارِ، عَلِیٌّ قَامِعُ الْکُفَّارِ وَ مِنْ بَعْدِهِ سَیِّدُ أَوْلَادِهِ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ، ثُمَّ أَخُوهُ السِّبْطُ التَّابِعُ لِمَرْضَاهِ اللَّهِ الْحُسَیْنُ، ثُمَّ الْعَابِدُ عَلِیٌّ، ثُمَّ الْبَاقِرُ مُحَمَّدٌ، ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرٌ، ثُمَّ الْکَاظِمُ مُوسَى، ثُمَّ الرِّضَا عَلِیٌّ، ثُمَّ التَّقِیُّ مُحَمَّدٌ، ثُمَّ النَّقِیُّ عَلِیٌّ، ثُمَّ الزَّکِیُّ الْعَسْکَرِیُّ الْحَسَنُ، ثُمَّ الْحُجَّهُ الْخَلَفُ الصَّالِحُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ الْمَهْدِیُّ الْمُرْجَى الَّذِی بِبَقَائِهِ بَقِیَتِ الدُّنْیَا وَ بِیُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ وَ بِهِ یَمْلَأُ اللَّهُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا بَعْدَ مَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً؛
به او ایمان آوردیم و به آنچه ما را بسوی آن دعوت کرد و به قرآنی که خدا بر او نازل کرد و به جانشینش که در روز غدیر معین کرد و با گفته اش به او اشاره نمود و فرمود: «این علی است» و گواهی می دهم که امامان نیکو کردار و جانشینان نیکوکار پس از رسول برگزیده خدایند، علی سرکوبگر کافران است و پس از او سرور فرزندانش حسن بن علی، سپس برادر حضرت حسن نواده پیامبر، پیرو رضای خدا حسین، سپس عبادت‌کننده علی، سپس باقر محمّد، سپس صادق جعفر؛ سپس کاظم موسی، سپس علی رضا، سپس تقی محمّد، سپس نقی علی، سپس زکی عسگری حسن، سپس حجّت، جانشین بر حق، قائم منتظر مهدی، آن امید بخشی که به بقایش دنیا باقیست و از برکتش بندگان روزی یافته اند و به وجودش زمین و آسمان استوار گشته است و خدا به وسیله او زمین را از عدالت پر می کند، پس ازآنکه از ستم و بیداد پر شده؛
وَ أَشْهَدُ أَنَّ أَقْوَالَهُمْ حُجَّهٌ وَ امْتِثَالَهُمْ فَرِیضَهٌ وَ طَاعَتَهُمْ مَفْرُوضَهٌ وَ مَوَدَّتَهُمْ لَازِمَهٌ مَقْضِیَّهٌ وَ الِاقْتِدَاء بِهِمْ مُنْجِیَهٌ وَ مُخَالَفَتَهُمْ مُرْدِیَهٌ وَ هُمْ سَادَاتُ أَهْلِ الْجَنَّهِ أَجْمَعِینَ وَ شُفَعَاءُ یَوْمِ الدِّینِ وَ أَئِمَّهُ أَهْلِ الْأَرْضِ عَلَى الْیَقِینِ وَ أَفْضَلُ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ؛
و گواهی می دهم که گفتار آنان حجّت و پیروی از آنان واجب و اطاعتشان فریضه الهی و دوستی با آنان لازم و حتم و اقتدای به آنان نجات بخش و مخالفت شان سرنگون کننده است و ایشان سروران همه اهل بهشت و شفیعان روز جزا و امامان اهل زمین به طور یقین و برترین جانشینان پسندیده؛
وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ الْقَبْرَ حَقٌّ وَ سُؤَالَ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ فِی الْقَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّرَاطَ حَقٌّ وَ الْمِیزَانَ حَقٌّ وَ الْحِسَابَ حَقٌّ وَ الْکِتَابَ حَقٌّ وَ الْجَنَّهَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ الثَّوَابَ حَقٌّ وَ الْعِقَابَ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَهَ آتِیَهٌ لَا رَیْبَ فِیهَا وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ إِلَیْهِ النُّشُورُ؛
و گواهی می دهم که مرگ حق است و سؤال قبر و برانگیخته شدن حق است و ورود خلایق به محشر و صراط و میزان و حساب حق و کتاب و بهشت و دوزخ همه و همه حق است و ساعت موعود آمدنی است، هیچ تردیدی در آن نیست و اینکه خدا آنان را که در قبرها هستند برخواهد انگیخت؛
اللَّهُمَّ فَضْلُکَ رَجَائِی وَ کَرَمُکَ وَ عَفْوُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَمَلِی، لَا عَمَلَ لِی أَسْتَحِقُّ بِهِ الْجَنَّهَ وَ لَا طَاعَهَ لِی أَسْتَوْجِبُ بِهَا الرِّضْوَانَ، إِلَّا أَنِّی اعْتَقَدْتُ تَوْحِیدَکَ وَ عَدْلَکَ وَ ارْتَجَیْتُ إِحْسَانَکَ وَ فَضْلَکَ وَ تَشَفَّعْتُ إِلَیْکَ بِالنَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ أَوْصِیَائِهِ مِنْ أَحِبَّتِکَ، وَ أَنْتَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ؛
خدایا! بخششت امید من و بزرگواری و رحمتت آرزوی من است، عملی که به آن سزاوار بهشت باشم ندارم و طاعتی که به آن شایسته خشنودی ات گردم در پرونده‌ام نیست، جز اینکه یگانگی و دادگری ات را باور دارم و به احسان و فضلت دل بستم و از محبوبانت، پیامبر و خاندانش را در بارگاه تو شفیع آوردم و تو کریم ترین کریمانی و مهربان ترین مهربانانی، و درود خدا بر پیامبرمان محمّد و همه خاندانش آن پاکان و پاکیزگان و سلام بسیار او بر آنان باد و هیچ نیرو و توانى نیست جز به خداى بلندمرتبه بزرگ،
اللَّهُمَّ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِنِّی أَوْدَعْتُکَ یَقِینِی هَذَا وَ ثَبَاتَ دِینِی وَ أَنْتَ خَیْرُ مُسْتَوْدَعٍ وَ قَدْ أَمَرْتَنَا بِحِفْظِ الْوَدَائِعِ فَرُدَّهُ عَلَیَّ وَقْتَ حُضُورِ مَوْتِی وَ فِی الْقَبْرِ عِنْدَ مَسْأَلَهِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا وَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کَثِیراً، وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.[۲]
خدایا ای مهربان ترین مهربانان! این یقین و استواری در دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانت داری، چه تو خود ما را به حفظ امانت ها فرمان دادی، پس این امانت مرا گاه فرارسیدن مرگم به من برگردان، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.
پی نوشت ها
[۱] .محدث قمی، مفاتیح الجنان، ذیل دعای عدیله
[۲] . علامه مجلسی، زاد المعاد، ص۴۲۲-۴۲۴
