اشاره:
نظافت و بهداشت از اموری است که رعایت آن از جهات مختلف لازم و ضروری است. سلامتی جامعه و افراد به رعایت امر بهداشت بستگی دارد. دین مبین اسلام به بهداشت و نظافت توجه خاصی داشته و مردم را به رعایت نظافت دعوت نموده است. بهداشت در حوزه های مختلف زندگی جامعه قابل توجه است. در حقیقت نظافت و پاکی افزون بر اینکه سلامتی انسان را تضمین می کند زیبایی خاصی در ابعاد زندگی انسان ایجاد می کند. در این مقاله احادیثی جمع آوری شده که به اهمیت و ضروت این امر پرداخته اند.
(۱) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
إِنَّ اللّهَ تَعالى جَمیلٌ یُحِبُّ الجَمالَ، سَخىٌّ یُحِبُّ السَّخاءَ، نَظیفٌ یُحِبُّ النَّظافَهَ؛ خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگى را دوست دارد.
(نهج الفصاحه ص۲۹۳ ، ح ۶۹۰)
(۲) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
تَنَظَّفوا بِکُلِّ مَا استَطَعتُم فَإِنَّ اللّهَ تَعالى بَنَى السلامَ عَلَى النَّظافَهِ وَ لَن یَدخُلَ الجَنَّهَ إِلاّکُلُّ نَظیفٍ؛ خودتان را با هر وسیله اى که مى توانید پاکیزه کنید، زیرا که خداى متعال اسلام را برپایه پاکیزگى بنا کرده است و هرگز به بهشت نمى رود، مگر کسى که پاکیزه باشد.
(نهج الفصاحه ص۳۹۱، ح ۱۱۸۲)
(۳) امام على علیه السلام:
اَلنَّظیفُ مِنَ الثِّیابِ یُذهِبُ الهَمَّ وَ الحُزنَ و هُوَ طَهورٌ لِلصَّلاه؛ لباس پاکیزه غم و اندوه را برطرف مىکند و باعث پاکیزگى نماز است.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج۶، ص۴۴۴، ح۱۴)
(۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
طَهِّرُوا هَذِهِ الْأَجْسَادَ طَهَّرَکُمُ اللَّهُ فَلَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَبِیتُ طَاهِراً إِلَّا بَاتَ مَعَهُ مَلَکٌ فِی شِعَارِهِ لَا یَنْقَلِبُ سَاعَهً مِنْ لَیْلٍ یَسْأَلُ اللَّهَ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاه؛ این بدنها را پاکیزه کنید، خداوند پاکیزه تان کند، زیرا هیچ بنده اى نیست که شب با بدنى پاکیزه بخوابد مگر اینکه فرشته اى با وى مى خوابد و هیچ لحظه اى از شب از این پهلو به آن پهلو نمى شود، از خدا چیزی از امور دنیا و آخرت می خواهد مگر اعطا کندبه او.
(مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج۱، ص ۲۹۷ ، ح۶۶۲)
(۵) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
تَخَلَّلوا، فَاِنَّهُ یُنَقِّى الفَمَ وَ مَصلَحَهٌ لِلِّثَهِ؛ خلال کنید، چرا که دهان را تمیز مى کند و مایه سلامت لثه است.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۷۶، ح ۵)
(۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَارِبَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَیْهِ وَ لَا عَانَتِهِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهَا مَخْبَأً یَسْتَتِرُ بِهَا؛ کسى از شما موهاى سبیل و موهاى زیر بغل و موى زیر شکم خود را بلند نکند؛ چرا که شیطان (میکروب) این نقاط را پناهگاه خود قرار داده، و زیر موها پنهان مى شود.
(وسائل الشیعه ج۲، ص۱۱۵ ، ح۱۶۵۵)
(۷) امام باقر علیه السلام:
شَکَتِ الکَعبَهُ اِلَى اللّهِ ما تَلقى مِن اَنفاسِ المُشرِکینَ، فَاَوحَى اللّهُ اِلَیها: اَن قَرّى یا کَعبَهُ، فَاِنّى اُبدِلُکَ بِهِم قَوما یَتَخَلَّلونَ بِقُضبانِ الشَّجَرِ. فَلَمّا بَعَثَ اللّهُ مُحَمَّدا (صلی‌الله علیه و اله) اَوحى اِلَیهِ مَعَ جَبرَئیلَ بِالسِّواکِ وَ الخِلالِ؛ کعبه از زجرى که از بوى بد نفسهاى مشرکین مى کشید، به درگاه خداوند شکایت نمود، خداوند به آن وحى کرد، تو را مژده باد که بجاى اینان کسانى را جایگزین مى کنم که با شاخه هاى درخت خلال مى کنند. هنگامى که خداوند حضرت محمد (صلی‌الله علیه و اله) را مبعوث فرمود، توسط جبرئیل سفارش مسواک و خلال کردن را به او وحى کرد.
(محاسن ج ۲، ص ۵۵۸، ح ۹۲۴)
(۸) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
غَسلُ اِلاناءِ وَ طَهارَه الفِناءِ یورِثانِ الغِنى؛ شستن ظرفها و پاکیزگى حیاط مایه غناست.
(نهج الفصاحه ص ۵۸۴ ، ح ۲۰۳۱)
(۹) امام باقر علیه السلام:
اِنَّما قُصَّ الظفارُ، لاِنَّها مَقیلُ الشَّیطانِ وَ مِنهُ یَکونُ النِّسیانُ؛ کوتاه کردن ناخن، از آن رو لازم است که پناهگاه شیطان است و فراموشى مى آورد.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۹۰، ح ۶)
(۱۰) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
اِنَّ مِن حَقِ الضَّیفِ اَن یُکرَم وَ اَن یُعِدَّ لَهُ الخِلال؛ از حقوق میهمان است که میزبان او را احترام کند و برایش خلال دندان فراهم نماید.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۲۸۵، ح ۳)
(۱۱) امام على علیه السلام:
نِعمَ البَیتُ الحَمّامُ تَذکُرُ فیهِ النّارَ وَ یَذهَبُ بِالدَّرَنِ؛ چه خوب جایگاهى است حمّام، یادآور دوزخ است و چرک را از میان مى برد.
(من لایحضره الفقیه ج ۱، ص ۱۱۵، ح ۲۳۷)
(۱۲) امام رضا علیه السلام:
و مَنِ اغتَسَلَ مِنَ الماءِ الَّذى قَدِ اغتُسِلَ فیهِ فَاَصابَهُ الجُذامُ فَلا یَلومَنَّ اِلاّ نَفسَهُ؛ هر کس با آبى غسل کند که پیشتر در آن غسل شده است و به جذام مبتلا شود، کسى را جز خود سرزنش نکند.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۰۳، ح ۳۸)
(۱۳) امام صادق علیه السلام:
اَلحِنّاءُ یَذهَبُ بالسَّهَکِ وَ یَزیدُ فى ماءِ الوَجهِ وَ یُطَیِّبُ النَّکهَهَ وَ یُحَسِّنُ الوَلَدَ؛ حنا، بوى بد (عرق) را از بین مى برد، چهره را شاداب، دهان را خوشبو و فرزند را زیبا مى کند.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۸۴، ح ۵)
(۱۴) امام صادق علیه السلام:
إِنَّ اللَّهَ (تَعَالَى) یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجْمِیلَ، وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ، فَإِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَهً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا.قِیلَ: وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ: یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ، وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ، وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ، حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ، وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ؛ خداوند زیبایى و خودآرایى را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بیزار است. هرگاه خداوند به بنده اى نعمتى بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تمیز بپوشد، خود را خوشبو کند، خانه اش را گچکارى کند، جلوى در حیاط خود را جارو کند، حتى روشن کردن چراغ قبل از غروب خورشید فقر را مى برد و روزى را زیاد مى کند.
(امالى (طوسى) ص ۲۷۵، ح ۵۲۶)
(۱۵) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
نِعمَ السِّواکُ الزَّیتونُ مِن شَجَرَهٍ مُبارَکَهٍ، یُطَیِّبُ الفَمَ وَ یَذهَبُ بِالحَفَرِ، وَ هُوَ سِواکى وَ سِواکُ النبیاءِ قَبلى؛ چه خوب مسواکى است زیتون! از درختى پر خیر و برکت که دهان را خوشبو مىکند و جِرم دندان را از میان مىبرد. این مسواک من و پیامبران پیش از من است.
(مکارم الاخلاق ص ۴۹ {شبیه این حدیث در مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج۱ ، ص ۳۶۹ ، ح۸۸۵ })
(۱۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَلیُحسِن وَلایَتَهُ، اَو لِیَجُزَّهُ؛ هر کس مو مى گذارد، آن را خوب نگه دارد وگرنه کوتاهش کند.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۸۵، ح ۲ – من لا یحضر الفقیه ج۱ ، ص۱۲۹ ، ح۳۲۶)
(۱۷) امام رضا علیه السلام:
عَلَیکَ بِالاِثمِدِ فَاِنَّهُ یَجلُو البَصَرَ وَ یُنبِتُ الشفارَ وَ یُطَیِّبُ النَّکهَهَ وَ یَزیدُ فِى الباه؛ سرمه سیاه بِکشید، چرا که دیده را جلا مى دهد، مژه ها را مى رویاند، دهان را خوشبو مى کند و بر توان جنسى مى افزاید.
(مکارم الاخلاق ص ۴۶)
(۱۸) امام على علیه السلام:
نَظِّفوا بُیوتَکُم مِن حَوکِ العَنکَبوتِ، فَاِنَّ تَرکَهُ فِى البَیتِ یورِثُ الفَقرَ؛ خانه هاى خود را از تار عنکبوت پاک کنید، زیرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى آورد.
(وسائل الشیعه ج۵، ص۳۲۲، ح۶۶۷۴)
(۱۹) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
لا تُبَیَّتُوا القُمامَهَ فى بُیوتِکُم وَ اَخرِجوها نَهارا، فَاِنَّها مَقعَدُ الشَّیطانِ؛ زباله را شب در خانه هاى خود نگه ندارید و آن را در روز به بیرون از خانه منتقل کنید، زیرا زباله نشیمنگاه شیطان است.
(من لا یحضره الفقیه ج ۴، ص ۵ ، ح ۴۹۶۸)
(۲۰) امام صادق علیه السلام:
اِنَّ لِکُلِّ ثَمَرَهٍ سَمّا فَاِذا اَتَیتُم بِها فَمَسّوها بِالماءِ أو اَغمِسوها فِى الماءِ؛ هر میوه اى سمّى دارد، هرگاه میوه به دستتان رسید، آن را با آب بشویید و یا در آب فرو برید.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۵۰، ح ۴)
(۲۱) امام صادق علیه السلام:
اَبصَرَ رسول اللّه (صلی‌الله علیه و اله) رَجُلاً شَعثا شَعرُ رَأسِهِ وَ سَخَهً ثیابُهُ، سَیِّئَهً حالُهُ فَقال رسول اللّه (صلی‌الله علیه و اله): مِن الدّینِ المُتعَهُ وَ اِظهارُ النِّعمَهِ؛ پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و اله) مردى را دیدند که موهاى ژولیده و جامه اى چرکین و سر و وضع نامرتّبى داشت، فرمودند: بهره بردن از نعمتهاى خدا و آشکار ساختن نعمت جزء دین است.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۳۹، ح ۵)
(۲۲) امام باقر علیه السلام:
کَنسُ البُیوتِ یَنفِى الفَقرَ؛ جارو کردن اتاقها فقر را از بین مى برد.
(وسایل الشیعه ج ۵ ، ص ۳۱۷، ح ۶۶۵۸)
(۲۳) امام صادق علیه السلام:
غَسلُ الناءِ وَ کَسحُ الفِناءِ، مَجلَبَهٌ لِلرِّزقِ؛ شستن ظرف و جارو زدن جلو در منزل، باعث جلب روزى مى شود.
(خصال ص ۵۴، ح ۷۳ – مکارم الاخلاق ص ۱۲۷)
(۲۴) امام رضا علیه السلام:
مِن اَخلاقِ الانبیاءِ التَّنَظُّفُ؛ پاکیزگى از اخلاق پیامبران است.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۵، ص ۵۶۷، ح ۵۰)
(۲۵) امام على علیه السلام:
تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّیحِ الَّذى یُتَأَذّى بِهِ وَ تَعَهَّدوا اَنفُسَکُم، فَاِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یُبغِضُ مِن عِبادِهِ القاذورَهَ الَّذى یَتَاَنَّفُ بِهِ مَن جَلَسَ اِلَیهِ؛ خودتان را با آب، از بوى بدى که دیگران را آزار مى دهد، پاک کنید و این کار را پیوسته انجام دهید؛چرا که خداوند، از بنده آلوده اى که هر کس با او بنشیند، بینى اش را از [بوى بد] وى مى گیرد، نفرت دارد.
(خصال ص ۶۲۰)
(۲۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
لا تُؤووا التُّرابَ خَلفَ البابِ، فَاِنَّهُ مأوَى الشَّیطانِ؛ زباله را پشت در (حیاط) جمع نکنید، زیرا که لانه شیطان مى شود.
(محاسن ص ۶۲۴، ح ۷۹)
(۲۷) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
ما لى اَراکُم تَدخُلونَ عَلَىَّ قُلحَا مُرغا؟ ما لَکُم لا تَستاکونَ؟ شما را چه شده است وقتى بر من وارد مى شوید، مى بینمتان که دندانهایتان جرم گرفته و زرد و موهایتان ژولیده است. چرا مسواک نمى زنید.
(محاسن ص ۵۶۱، ح ۹۴۳)
(۲۸) امام صادق علیه السلام:
خُذ مِن شارِبـِکَ وَ اَظفارِکَ فى کُلِّ جُمُعَهٍ فَاِن لَم یَکُن فیها شَىْءٌ فَحُکَّها لا یُصیبُکَ جُنونٌ وَ لا جُذامٌ وَ لا بَرَصٌ؛ در هر جمعه، اندکى از سبیل و ناخنهاى خود را بگیر، و اگر هم چیزى وجود نداشته باشد، آن را (کمى) بساى، [که در این صورت] دیوانگى، جذام و پیسى به تو نمى رسد.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۹۰، ح ۳)
(۲۹) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
اَلوُضوءُ قَبلَ الطَّعامِ یَنفِى الفَقرَ، وَ بَعدَهُ یَنفِى الهَمَّ وَ یُصَحِّحُ البَصَرَ؛ شستن دست قبل از غذا، فقر را و پس از غذا، غم و اندوه را برطرف مى کند و به چشم سلامتى مى بخشد.
(مکارم الاخلاق ص ۱۳۹)
(۳۰) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
لِیُبالِغ اَحَدُکُم فِى المَضمَضَهِ وَ ا لستِنشاقِ، فَاِنَّهُ غُفرانٌ لَکُم وَ مَنفَرَهٌ لِلشَّیطانِ؛ سزاوار است هر یک از شما در دهان و بینى زیاد آب بچرخاند، چرا که این کار، مایه آمرزش شما و گریزِ شیطان است.
(ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص ۱۹ {شبیه این حدیث در الجعفریات ص۱۶ })
(۳۱) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
بَیتُ الشَّیاطینِ مِن بُیوتِکُم بَیتُ العَنکَبوتِ؛ خانه هاى عنکبوتى که در اتاقهاى شماست، لانه شیاطین است.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۳۲، ح ۱۱)
(۳۲) امام على علیه السلام:
لا یَدلُکَنَّ رِجلَیهِ بِالخَزَفِ، فَاِنَّهُ یورِثُ الجُذامَ؛ مبادا کسى (در حمام) پاى خود را سفال (سنگ پا) بکشد، زیرا این کار جذام مى آورد.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۰۰، ح ۱۹)
(۳۳) امام صادق علیه السلام:
غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمىِّ اَمانٌ مِنَ الصُّداعِ وَ بَراءَهٌ مِنَ الفَقرِ وَ طَهورٌ لِلرَّأسِ مِنَ الحَزاز؛ شستن سر با خطمى، مایه ایمنى از سر درد، برکنار ماندن از فقر و پاکیزگى سر از شوره است.
(ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص ۱۹)
(۳۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
مَرَّ اَخى عیسى علیه السلام بِمَدینَهٍ فَاِذا وُجُوهُهُم صُفرٌ وَ عُیونُهُم زُرقٌ فَشَکَوا اِلَیهِ ما بِهِم مِنَ العِلَلِ. فَقالَ: دَواؤُکُم مَعَکُم، اَنتُم اِذا اَکَلتُمُ اللَّحمَ طَبَختُموهُ غَیرَ مَغسولٍ، وَ لَیسَ یَخرُجُ شَىْءٌ مِنَ الدُّنیا اِلاّ بِجَنابَهٍ. فَغَسَلُوا بَعدَ ذلِکَ لُحومَهُم فَذَهَبَت اَمراضُهُم؛ برادرم عیسى، از شهرى عبور کرد و دید که مردمش رنگ چهره هایشان زرد و چشم هایشان کبود است. آنان از بیمارى هایى که داشتند، نزد وى اظهار ناراحتى کردند. عیسى علیه السلام گفت: درمانتان همراهتان است. شما هنگامى که گوشت مى خورید، آن را ناشسته مى پزید، در حالى که هیچ چیزى بدون نوعى جنابت از دنیا نمى رود. از آن پس، گوشتهاى مصرفى خود را شستند و در نتیجه بیمارى هایشان از میان رفت.
(قصص الانبیاء(راوندی) ص ۲۷۴، ح ۳۳۰)
منبع: سایت شهید آوینی
عالی بود
سپاس