با نوجوانان سرکش و ناسازگار چگونه رفتار کنیم

فرد سرکش کسی است که عمدا و دائما از اطاعت از یک مقام بالاتر، خودداری می‌کند یا با آن مخالفت می‌کند و یا آنرا حتی به مبارزه می‌طلبد.

ممکن است گاهی بشنوید که نوجوانی آشکارا بر ضد والدین خود به سرکشی می‌پردازد. شاید حتی خود خانواده ای را بشناسید که در آن فرزند نوجوانی که غیرقابل کنترل است دارند، با این حال دانستن اینکه آیا فرزندی واقعا سرکش است یا نه، همیشه کار آسانی نیست. بعلاوه، درک این مطلب که چرا فرزندی از یک خانواده به سرکشی می‌پردازد و دیگر فرزندان با اینکه از همان خانواده هستند – دست به این کار نمی‌زنند، می‌تواند واقعا دشوار باشد.

اگر والدین متوجه شدند که ممکن است یکی از فرزندانشان بفردی کاملا سرکش تبدیل شود، چه باید بکنند؟ برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید این مطلب را درک کنیم که سرکشی چیست؟ بطور ساده، فرد سرکش کسی است که عمدا و دائما از اطاعت از یک مقام بالاتر، خودداری می‌کند یا با آن مخالفت می‌کند و یا آنرا حتی به مبارزه می‌طلبد. البته، باید به این مَثَل هم توجه کرد که می‌گوید: «حماقت در دل طفل بسته شده است».

به همین دلیل برای همه فرزندان پیش می‌آید که با والدین خود و یا هر مقام دیگری مخالفت کنند.این امر به ویژه در مورد دوران نوجوانی که همراه با تحولات جسمی و عاطفی است صادق می‌باشد. هر نوع تغییری در زندگی فرد مولد فشار روحی است و دوران نوجوانی سراسر تغییر است.

پسر یا دختر نوجوان شما از دوران کودکی قدم به دوران بلوغ می‌گذارد. به همین دلیل، در طی سال های نوجوانی برخی از والدین و فرزندان با یکدیگر اختلاف پیدا می‌کنند. اغلب اوقات والدین از روی غریزه می‌خواهند این روند را کُند کنند، در حالی که نوجوانان می‌خواهند به آن سرعت دهند.

نوجوان سرکش به معیارهای والدین خود پشت می‌کند. اما بخاطر داشته باشید برای اینکه کسی را سرکش بنامیم تنها چند مورد مخالفت کافی نیست. در مورد برخی از موضوعات اجتماعی یا روحانی، برخی از نوجوانان ممکن است در ابتدا علاقه ای در این مورد از خود نشان ندهند و اصلا علاقه ای به مذهب و روحانیت نداشته باشند، اما ممکن است که سرکش نباشند. از این رو شما به عنوان والدین نباید فورا نوجوان خود را در زمره گروه سرکش بدانید.

آیا همه افراد در دوران نوجوانی با والدین خود به مخالفت برمی خیزند؟ خیر! به هیچ وجه، در واقع شواهد نشانگر آنند که تنها تعداد معدودی از نوجوانان بطور جدی دست به تمرد و سرکشی می‌زنند. با این حال، اگر یک نوجوان با لجاجت و بطور دائمی به سرکشی بپردازد چه باید کرد ؟ عامل پدیدآورنده چنین سرکشی و تمرد چیست؟

علل سرکشی

یکی از علل اصلی سرکشی، محیط متخاصم این دنیاست. دنیای متخاصم امروزی همیشه بدنبال دربند کشیدن نوجوانان و جوانان است و این موضوع بصورت فرهنگی مضر در آمده است که باید در مقابل چنین روشی مقابله نمود. باید اذان کرد که قسمت اعظم این فرهنگ بیش از گذشته زشت، خطرناک و مملو از تأثیرات بد است. اگر والدین به فرزندان خود آموزش و هشدار ندهند و از آنان حمایت نکنند، این نوجوانان می‌توانند به آسانی تحت تأثیر «روحی که الحال در فرزندان معصیت عمل می‌کند» قرار بگیرد.

فشار از جانب دوستان و معاشران نیز به آن مربوط می‌شود. اگر والدین اهل مطالعه باشند براحتی می‌توانند توصیه هایی از کتب مختلف و یا انترنت جهت پرورش صحیح نوجوان خود کسب کنند. بقول معروف که می‌گوید: «با حکیمان رفتار کن و حکیم خواهی شد، اما رفیق جاهلان ضرر خواهد یافت».

به همین ترتیب، کسی که با افراد آکنده از روحیه زشت این دنیا، معاشرت می‌کند به احتمال زیاد تحت تأثیر این روحیه قرار می‌گیرد. نمونه های این موضوع را ما در اغلب کشورها می‌بینیم بخصوص در کشور عزیز خودمان ایران. هر چند که می‌بایست به قوانین کشور خودمان احترام گذارم و مقام های کشوری را همانند والدین خود محترم بشماریم، ولی در بعضی مواقع دست به سرکش می‌زنیم.

علت دیگر سرکشی ممکن است محیط خانه باشد. بطور مثال، اگر یکی از والدین به مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر معتاد باشد یا با همسر خود رفتاری خشونت آمیز داشته باشد، دیدگاه نوجوان خانه درباره زندگی ممکن است دچار انحراف شود. حتی در برخی از خانه های نسبتا آرام نیز نوجوان ممکن است بدلیل فقدان محبت و علاقه در خانه دست به سرکشی بزند با وجود این، سرکشی نوجوانان همیشه به علت تأثیرات خارجی نیست.

برخی از نوجوانان، به‌جای اهمیت دادن به اشتباهات نوجوان رفتارهای مثبت او را تشویق کنید. با وجود آنکه والدینشان اصول اخلاقی، اصول روحانی را بکار گرفته و تا حد زیادی فرزندان خود را از گزند دنیای اطراف، حفظ کرده اند باز هم به معیارهای والدین خود پشت می‌کنند. چرا ؟ شاید دلیل آن ریشه دیگر مشکلات ما یعنی ناکاملی بشر باشد.

چگونه با نوجوانان سرکش و ناسازگار رفتار کنیم؟

۱- کودکان و نوجوانان ناسازگار اغلب مشکلاتی را برای خود و اطرافیان ایجاد می‌کنند. در حقیقت آنان نمی‌دانند که چگونه به اهداف خود دست یابند. افکار اشتباه کودکان و نوجوانان باعث بدرفتاری آنان می‌شود. اگر به‌جای بدرفتاری متقابل با فرزندان به افکار نادرست‌اش توجه کنیم او اصلاح می‌شود.

۲- بهترین راه تشویق کودک یا نوجوان آن است که وقتی را برای او اختصاص دهیم. بسیاری از معلمان که مدت کوتاهی با کودک ناسازگار همراهی کرده‌اند شاهد تغییرات عمده در رفتار او بوده‌اند.
۳- با تشویق کودک یا نوجوان او احساس وابستگی می‌کند و انگیزهٔ بدرفتاری او از بین می‌رود. به‌جای اهمیت دادن به اشتباهات نوجوان رفتارهای مثبت او را تشویق کنید.

۴- پس از بازگشت فرزندان از مدرسه یا در اوقات فراغت در مورد رویدادهای روزانه سئوال کنید تا در شادترین و غم‌انگیزترین لحظات او شریک باشید. شما از آنچه که از فرزندتان می‌آموزید متعجب خواهید شد.
۵- کارهای مهم و باارزش را به فرزندان محول کنید. متأسفانه بسیاری از والدین و معلمان کارهائی را که کودکان و نوجوانان می‌توانند انجام دهند خودشان برعهده می‌گیرند. اگر کودکان و نوجوانان در فعالیت‌های مختلف شرکت کنند احساس وابستگی می‌کنند.

۶- در جلسه بحث و گفتگو در کلاس با جمع خانواده با احترام و همکاری مشکلاتی را حل کنید. در این جلسات، جو توأم با محبت و احترام ایجاد می‌شود و کودک و نوجوان مهارت‌های اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و همکاری را فرا می‌گیرد.

۷- با کمک همهٔ اعضای خانواده تصمیم‌گیری و کارهای مهم را بین همه تقسیم کنید. هر یک از وظایف مختلف هفته را بر روی کاغذ جداگانه‌ای یادداشت کنید و داخل جعبه‌ای بیندازید تا هر کس کاغذی را بردارد. در این صورت همیشه یک نفر کار ثابت و مشخص انجام نمی‌دهد.
با تشویق کودکان و نوجوانان به شرکت در تصمیم‌گیری‌های کلاس، انگیزه و علاقه آنان افزایش می‌یابد.

۸- به فرزندان مسائل مختلف را کامل آموزش دهید. اگر به فرزندتان می‌گوئید آشپزخانه را تمیز کند، وظایف او را کامل شرح دهید. شاید او فکر کند فقط باید ظرف‌ها را در جاظرفی بگذارد. والدین و دبیران می‌توانند، بپرسند و می‌دانی ازت چه انتظاری دارم؟

۹- سرمشق فرزندان باشید و به آنان احترام بگذارید. مهربانی نشانهٔ احترام به کودک و قاطعیت نشانهٔ احترام به خود می‌باشد. اما این امر در هنگام دعوا و اختلاف چندان آسان نیست. از این رو به توصیه‌های بعدی توجه کنید.
۱۰- در مواردی تنبیه برای تغییر رفتار نادرست کودک و نوجوان مؤثر است. اگر رفتارهای منفی نظیر لجبازی و خشونت در درازمدت در کودک و نوجوان مشاهده می‌شود باید تشخیص داد که تنبیه در اصلاح رفتار او مؤثر است یا تشویق.

۱۱- وقتی که عصبانی می‌شوید و با فرزندان دعوا می‌کنید، مشکلی حل نمی‌شود. به فرزندان آموزش دهید مدتی را برای آرامش اختصاص دهند و در هنگام دعوا شما و فرزندتان همدیگر را ترک کنید و به اتاق جداگانه‌ای بروید. کاری انجام دهید تا آرام شوید، سپس با گفتگو مشکلتان را حل کنید.

۱۲- در جلسات خانوادگی یا کلاس درس از سه عامل ارتباط، احترام و منطق استفاده کنید.

۱۳- اگر فرزندان ناراحت و عصبی هستند، فرصتی فراهم کنید که افکار منفی را کنار بگذارند تا احساس خوبی نسبت به‌خود داشته باشند. به آنان بیاموزید زمانی را برای اصلاح رفتار نادرست خود یا کاهش عصبانیت اختصاص دهند.

۱۴- به فرزندان آموزش دهید که اشتباهات فرصت خوبی را برای یادگیری فراهم می‌کنند و می‌توان از آن‌ها درس عبرت گرفت. بهترین راه آموزش این امر آن است که خودتان سرمشق آنان باشید. وقتی که اشتباه می‌کنید:

– اشتباه‌تان را تشخیص دهید ولی احساس خوبی نسبت به‌خود داشته باشید.
– به خود بگوئید این بار اشتباه شد، ولی من که نمی‌خواستم این طور شود.
– به‌جای سرزنش خود به فکر حل مشکل باشید.

۱۵- شوخ‌طبع باشید. در خانه و مدرسه با تعریف مسائل جالب و خنده‌دار شادی را برای کودکان و نوجوانان به ارمغان آورید.

۱۶- محبت و احترام خود را به فرزندان نشان دهید. به فرزندتان بگوئید تو برای من مهم هستی. من نگران این مسئله هستم؛ می‌توانی کمکم کنی راه حلی برای آن پیدا کنم؟

منبع: میگنا