حقوق والدین

از آنجا که اصل وجود هر انسانی، از پدر و مادر است و هر شخص، در واقع ادامه همان پدر و مادر و از شاخه های آنهاست می‌توان گفت در میان پیوند های خویشاوندی و اعضاء خانواده، هیچ کس به اندازه پدر و مادر به انسان نزدیک تر نیست. همچنان که هیچ کس به اندازه آنها، به انسان مهربانتر نیست.

بنابراین ارزش و احترام آنها، از همه خویشاوندان بالاتر است زیرا که آنها حق حیات بر گردن فرزندان دارند و آنها هستند که در آن دوران ضعف و بیچارگی که کودک دارد به طوری که حتی نمی‌تواند مگس را هم از خودش براند و نمی‌تواند غذا را چگونه و از کجا تهیه کند و نمی‌تواند خود را از گرما و سرما و از خطرات گوناگون که او را تهدید می‌کند، حفظ نماید.

آری در این دوران بیچارگی و ضعف و احتیاج، این پدر و مادر است که با مهربانی هر چه تمامتر و با علاقه فراوان، از این موجود ضعیف مراقبت می‌کنند و همه چیز خود را فدای او می‌سازند و پروانه وار دور او می‌گردند و شیره جانشان را سخاوتمندانه به او می‌بخشند تا او به تدریج رشد کند و بتواند روی پای خود بایستد.

بنابراین نقش حیاتی و بسیار ارزشمند پدر و مادر در رشد فرزند، بر کسی پوشیده نیست و فرزندان که در اثر زحمت های طاقت فرسای والدین خود بزرگ می‌شوند و به جائی می‌رسند، لازم است که زحمت ها و مشقت ها و بی خوابی ها و بدبختی هائی که پدر و مادر برای بزرگ شدن او تحمل نموده‌اند، فراموش نکنند و ارزش و مقام پدر و مادر را بشناسند و بدانند که وجود آنها پس از خدا، از وجود پدر و مادر است. در دین مقدس اسلام اهمیت فوق العاده ای به والدین داده شده و پیشوایان اسلام، توصیه ها و سفارش های فراوانی در این زمینه دارند.

در اینجا اجمالاً یادآور می‌شویم که اسلام آن چنان به این مسئله اهمیت داده است که حتی می‌گوید کسی که درباره پدر و مادر خویش بدی کند و به اصطلاح عاق والدین باشد نماز و روزه و عبادات او مورد قبول خداوند متعال نخواهد بود و از همین جا به اهمیت موضوع پی می‌بریم و نیز اهمیت خاصی که اسلام به پدر و مادر قائل است از اینجا معلوم می‌شود که توصیه شده که فرزندان پدر و مادر خود را زیارت کنند چه در حال حیات و چه پس از مرگ آنها.

اگر والدین زنده اند و فرزند به عللی از آنها دور است باید به قدر وسع هر روز به زیارت آنان برود و اگر مرده اند به زیارت قبرشان بروند حضرت علی(علیه السلام) فرمود: مردگان خود را زیارت کنید که به زیارت شما شادی می‌شوند و در حدیث است هر کس زیارت کند قبر پدر و مادر را در روز جمعه یا شب آن یا قبر یکی از پدر و مادر را برایش حج نیکویی نوشته شود.

اثر مادر در فرزند

شخصیت های بزرگ جهان، عمده موفقیت خود را مرهون مادرانی هستند که به وظائف خطیر خود قیام کردند و در ساختمان آنان نقش اساسی و بزرگ را ایفا نموده اند.

نابغه بزرگ اسلام مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری در مرگ مادر بزرگوارش به شدت گریه می‌کرد و کنار جنازه او زانو زده بود و اشک تأثر می‌ریخت. یکی از شاگردان فاضلش به عنوان تسلیت و دلجویی او گفت: شما با این مقام علمی شایسته نیست برای درگذشت پیرزنی این طور اشک بریزید و بی تابی کنید. آن بزرگ سر بر داشت و گفت: گویا شما هنوز به مقام ارجمند مادر واقف نیستید! تربیت صحیح و زحمات فراوان این مادر مرا به این مقام رسانید و تربیت اولیه او، زمینه را برای ترقی من و رسیدن به این مقام شامخ علمی و عملی فراهم کرد.

این نمونه از اثر نفوذ شخصیت مادر روی فرزند بود. بسیارند دانشمندانی که عامل مهم ترقی آنها، تنها زحمات و کوشش های مادر بوده است.

احترام پدر و مادر در منطق قرآن و اسلام

گرچه عواطف انسانی و مسأله حق شناسی به تنهایی برای رعایت احترام در برابر والدین کافی است. ولی از آن جا که اسلام حتی در مسائلی که هم عقل در آن استقلال کامل دارد و هم عاطفه آن را به وضوح درمی‌یابد سکوت روا نمی‌دارد بلکه به عنوان تأکید در این گونه موارد هم دستورات لازم را صادر می‌کند و در مورد احترام والدین آن قدر تأکید کرده است که در کمتر مسئله ای دیده می‌شود به عنوان نمونه به چند قسمت اشاره می‌کنیم:

در چهار سوره از قرآن مجید کسی به والدین بلافاصله بعد از مسأله توحید قرار گرفته است. این هم ردیف بودن دو مساله، بیانگر این است که اسلام تا چه حد برای پدر و مادر احترام قائل است.

اهمیت این موضوع تا آن پایه است که هم قرآن مجید و هم روایات اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام)، صریحاً توصیه می‌کند که حتی اگر پدر و مادر، کافر باشند، رعایت احترامشان لازم است. با این که جهاد یکی از مهمترین برنامه های اسلامی است مادام که جنبه عینی پیدا نکند یعنی داوطلب به قدر کافی باشد، خدمت پدر و مادر از آن مهمتر است و اگر موجب ناراحتی آنها بشود جایز نیست.

احترام پدر و مادر

در این آیه شریفه خداوند متعال به زحمات فوق العاده مادر اشاره کرده می‌فرماید: «مادرش او را حمل کرد درحالی که هر روز ضعف و سستی تازه ای بر ضعف او افزوده می‌شد». این مساله از نظر علمی ثابت شده و تجربه نیز نشان داده که مادران در دوران بارداری گرفتار وهن و سستی می‌شوند؛ چرا که شیره جان و مغز استخوانشان را به پرورش جنین خود اختصاص می‌دهند و از تمام مواد حیاتی وجود خود، بهترینش را تقدیم او می‌دارند.

به همین دلیل مادران در دوران بارداری، گرفتار کمبود انواع ویتامین ها می‌شوند که اگر جبران نگردد، ناراحتی هایی در آنها به وجود می‌آورد؛ حتی این مطلب در دوران رضاع و شیردادن نیز ادامه می‌یابد؛ چرا که شیر، شیره جان مادر است لذا به دنبال آن می‌افزاید: «پایان دوران شیرخوارگی او دو سال است».

البته منظور دوران کامل شیر خوارگی این ۳۳ ماه دوران حمل و دوران شیرخوارگی بزرگترین فداکاری را هم از نظر روحی و عاطفی و هم از نظر جسمی و هم از جهت خدمات در مورد فرزندش انجام می‌دهد. جالب این که در آغاز، توصیه درباره هر دو می‌کند ولی به هنگام بیان زحمات و خدمات، تکیه روی زحمات مادر می‌نماید تا انسان را متوجه ایثارگری و حق عظیم او سازد سپس می‌گوید: توصیه کردم که هم شکر مرا بجا آورد که خالق و منعم اصلی توام و چنین پدر و مادر مهربانی به تو داده ام و هم شکر پدر و مادرت را که واسطه این فیض و عهده‌دار انتقال نعمت های من به تو می‌باشند.

سمیرا عطائیان؛

منبع: حقوق والدین تألیف: حاج سید جعفر میرعظیمی

راسخون