شکر نعمتها در خانواده

یکی از مراتب رشد معنوی شکر نعمت در برابر کفران است.

خداوند تبارک و تعالى مى فرماید:

«لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ»[۱] «اگر شما، بندگان، شکر گذار نعمتها باشید، بر نعمتهاى شما مى افزاییم و اگر کفران نعمت کنید شما را با عذاب شدید گرفتار مى کنیم.»

امّا، «شکر نعمت» تنها در شکر نعمتهاى مادى خلاصه نمى شود. مثلًا هنگام دست یافتن به پولى شکر زبانى کنیم. البته، این یک قسمت از شکر است ولى تمام آن نیست. انسان باید تمام نعمتهاى مادى و معنوى پروردگار را شکرگزار باشد.

شکر نعمت بزرگ خانواده

از بالاترین و بهترین نعمتها براى زن و مرد نعمت «خانواده» است. انسان نباید وقتى که ازدواج کرد و تشکیل خانواده داد، از یاد خدا غفلت ورزد. کانون خانواده مکتبى است که باید اعضاى خانواده در آن ترقّى و رشد معنوى  پیدا کنند.

اگر انسان از این نعمت بزرگ خداوند به نحو احسن استفاده نکرد، مصداق آیه ى شریفه مى شود که فرموده است: «إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ» و در دنیا و آخرت به عذاب شدید خداوند گرفتار مى شود.

خانه محل رحمت

خداوند مرد را براى زن و زن را براى مرد خلق کرده است تا تشکیل خانواده بدهند و در کانون خانواده آرامش و اطمینان خاطر یابند. محیط خانه باید محل زدودن و زایل شدن نگرانیها و اضطراب خاطرها باشد. قرآن شریف محیط خانه را چنین بیان کرده است: «خانه محلى است که سر تا پا رأفت و مهربانى و رحمت است».

بنابراین هرگونه رفتارى که باعث به سردى گراییدن کانون خانواده مى شود نوعى کفران نعمت است.

عزیزان، باید بدانند که رحمت و رأفت و محبّت امورى بسیار حسّاس و ظریف و همچون شیشه نازکند. گاهى یک سخن نیش دار کافى است محبّت چندین ساله را فرو ریزد و چه بسا سخن بیجا و نسنجیده یا سوءظن نسبت به یکدیگر محبّت چندین ساله را از دلها زایل کند و کانون خانواده را بر هم زند.

نتیجه  کفران نعمت خانواده

خانه اى که در آن سوء ظن و بى اعتمادى به یکدیگر راه یافته باشد، دیگر هرگز شایسته ى نزول برکات و رحمت خداوند نباشد بلکه غضب خداوند بر آن باریدن خواهد گرفت و محل امن و آسایش و آرامش، به مرکز دلهره و ناراحتى و بیماریهاى گوناگون روانى مبدل خواهد شد. این عذاب الهى است که در اثر کفران نعمت نازل  مى شود و هیچ عذابى بالاتر از این نیست که سردى و ناراحتى و یأس و اختلاف و دل مردگى و بى نشاطى بر خانواده اى حاکم باشد، که «إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ».

فرجام کفران نعمت خانواده

بزرگترین گرفتارى افراد چنین خانواده هایى پس از مرگ بروز مى کند، زیرا زن و مرد بد اخلاق به فشار قبر دچار مى شوند و زخم زبانها و زبان درازیهاى زن و شوهر به یکدیگر در عالم برزخ به صورت «مار» و «عقرب» تجسّم مى یابد و قبر آنها را پر مى کند، و تا روز قیامت با آنها همنشین و همدم خواهد بود.

قرآن کریم تعبیرى دارد که مى فرماید: «وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِیدٍ»[۲] یعنى «گرز گران و عمودهاى آهنین بر سر آنها مهیا باشد»

این گرزهاى آتشین را ما با اعمال و رفتارمان به دست ملائکه مى دهیم این گرزها وقتى بر سر انسان فرو مى آیند آن قدر کوبندگى دارد که انسان را چندین هزار سال پایین مى برد. در قرآن آمده است هر گاه این دسته از اهل عذاب بخواهند از دوزخ بیرون بیایند و از غم جانکاه و اندوه سوزنده ى آن نجات یابند فرشتگان عذاب، آنان را به دوزخ بر مى گردانند و به آنها مى گویند باید عذاب  آتش سوزنده را بچشید.[۳] «زقوم»[۴] نتیجه اعمال و رفتار ما است.

وقتى زن یا مردى در خانه بد اخلاق باشد و محیط خانه را سرد و تلخ کند، در واقع براى فرداى خود «زقّوم» مى کارد. آب جوشان جهنم که «حمیم» نام دارد، نتیجه ى اعمال و رفتار ما است.

«ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَیْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ»[۵] «این عذاب را به دست خود از پیش فرستادید و خداوند هرگز در حق بندگان خود ستم نخواهد کرد»

وقتى مرد محیط خانه را سرد مى کند، به این که دل زن را بسوزاند خواه زن تقصیر داشته باشد و خواه مقصّر نباشد- روز قیامت با آب جوشان دوزخ یعنى، «حمیم» دل او به همان میزانى که در دنیا با اعمال و گفتار و رفتار خود دل زنش را سوزانیده است، به آتش کشیده مى شود.

البته، اگر زن مقصّر باشد، مرد باید به روشى که شارع فرموده است یعنى موعظه، قهر و … رفتار کند. و به بهانه ى تقصیر نمى تواند دل او را بسوزاند که در آن صورت همچنان که گفتیم دچار عذاب سخت خواهد شد.

یارى یکدیگر

کمک کردن به زن در امور خانه در آخرت به صورت نعمتهاى الهى و «حورالعین» متمثّل مى شود. از این رو مرد نباید همه ى کارهاى منزل را به دوش زن بسپارد. البته، زن باید به وظیفه اش، که خانه دارى است، عمل کند. زیرا، رضایت خدا و شرط رفتن به بهشت و خشنودى ائمه ى طاهرین (علیه السلام) یارى به یکدیگر است هم براى مرد و هم براى زن.

در روایات مى خوانیم: اگر زنى سفره اى را پهن یا جمع کند خداوند به او نظر رحمت مى کند و جهنم را بر او حرام مى کند. البته، بشرط اینکه درِ بهشت را با سخنان نیشدار و … بر خود نبندد.

کمک امام على (علیه السلام) در امر خانه

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) وارد خانه ى حضرت على (علیه السلام) شدند و مشاهده فرمودند که ایشان مشغول عدس پاک کردن هستند. آنگاه فرمودند اگر مردى به زنش در امر خانه کمک کند، پروردگار عالم از او خشنود مى شود و به او نظر رحمت مى کند و بهشت را برایش واجب مى کند. هم چنین کسى که بخاطر خدا براى راحتى و آسایش خانواده اش زحمت بکشد و کار کند مثل اینست که در راه خدا جهاد کرده است.

روایتى از پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم)

از پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) روایت شده است که شب معراج دیدم که ملائکه مشغول کار هستند و قصرها مى سازند، ولى گاهى دست از کار مى کشند، علّت را از جبرییل پرسیدم: گفت: مصالح این قصرها از دنیا فرستاده مى شود. یعنى اعمال نیک صالح انسان مصالح و وسایلى هستند که براى ساختن این قصرها و سایر نعمتهاى بهشتى بکار مى رود.

مثلًا داشتن «حورالعین» در گرو خدمت کردن به همسر است. همچنان که خدمت کردن به مردم در قیامت تبدیل به قصرها مى شود و نماز و عبادات به  «جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ»[۶] تبدیل مى شود.

نمونه اى از تباه کردن اعمال نیک

به عنوان مثال اگر مردى صبح تا شام کار کرده و زحمت کشیده است ولى شب هنگامى که به خانه مى آید عبوس و ناراحت است، به طورى که زن و فرزندانش از سخن گفتن با او بهراسند، این کار ارزش الهى ندارد و جهاد در راه خدا محسوب نمى شود.

عزیزان در محیط خانه عبوس نباشید، غم و غصه و ناراحتى را به درون خانه نبرید. شما در بیرون از خانه کار مى کنید و خسته مى شوید و همسر شما نیز، در خانه به کار و فعالیت مشغول است. او هم خسته مى شود. پس باید خستگى یکدیگر را رفع کنید، نه این که با برخوردهاى ناصحیح و غیر اسلامى بر خستگى یکدیگر بیفزایید. از شما عزیزان تقاضا دارم که در این بحثها و درسها اهمیّت بدهید، آنها را جامه ى عمل بپوشانید تا با عمل به دستورهاى شرع مقدّس و نصایح ائمه ى معصومین (علیه السلام) بهشت را براى خود بخرید و نعمتهاى بهشتى را از پیش براى خود مهیّا کنید. این دو روزه ى دنیا مى گذرد.

آنچه جاویدان و باقى است، اعمال و رفتار خوب یا بد شما است. اعمال شما تجسّم پیدا مى کند. خیلى باشید چون در برزخ و قیامت با شما همنشین و قرین خواهد بود.[۷]

پی نوشت:

[۱] . سوره‏ ابراهیم، آیه‏ ۷.

[۲] . سوره‏ى حج، آیه‏ى ۲۱

[۳] . سوره‏ى حج، آیه‏ى ۲۲.

[۴] . زقوم:« زقوم» نام درختى است در قعر جهنم مى روید و طعام گناهکاران است، وقتى گناهکاران از« زقوم» مى خورند درونشان به جوش مى آید و به آتش کشیده مى شود.

[۵] سوره‏ آل عمران، آیه‏. ۱۸۲

[۶] . سوره‏ بقره، آیه‏ ۲۵

[۷]. برگرفته از:  مظاهرى، حسین، خانواده در اسلام(مظاهرى)، ص۱۰۶-۱۱۲، شفق – ایران – قم، چاپ: ۱.