آداب عید غدیر خم، عید ولایت از نگاه روایات اهل بیت(ع)

زمان مطالعه : 7 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

به دلیل اهمیت روز غدیر به عنوان بزرگترین و مهمترین اعیاد اسلامی است که برای آن آداب و اعمال و فضایل بی شماری بیان شده است. در این نوشته اعمال و آداب غدیر تا حدّ امکان در آیینه روایات نمایانده می شود.

دو حادثه بسیار مهمّ و بزرگ در تاریخ اسلام رخ داد که از یکی رسالت و از دیگری امامت به وجود آمد. نخستین حادثه، نزول وحی بود که رسالت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) را در برداشت. دومین حادثه، غدیر بود که امامت را به وجود آورد و در حقیقت ادامه رسالت بود. روز غدیر و امامت همان قدر اهمیت دارد که روز بعثت و رسالت.

خداوند منّان نیز در قرآن به این ارتباط اشاره کرده و فرموده است:

یا ایّها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک وإن لم تفعل فما بلّغت رسالته واللّه یعصمک من النّاس ان اللّه لایهدی القوم الکافرین. (مائده، ۶۷)در آیه دیگر که همان روز و بعد از آن واقعه غدیر نازل شد فرمود:

الیوم اکملت لکم دینکم واتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا.(مائده،۳)

مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی می گوید:

ویوم الغدیر من هذا الیوم [یوم المبعث] بمنزله الجزء الاخیر من العلقه التامه، بل بمنزله الباطن من الشیء الظاهر، وبمنزله الروح من الانسان، لانّ کل ما فی هذا المبعث الشریف من الخیر والفوز والسعاده مشروطه بولایه امیرالمؤمنین والائمه من ولده…۱

۱ ـ کثرت اعمال و آداب این روز بسیار فوق العاده است و با اعمال هیچ روزی قابل مقایسه نیست. در این بررسی تا آنجا که در توان نگارنده بود بیش از چهل مورد از آداب روز غدیر در روایات گردآوری شده است.

۲ ـ در آداب و اعمال غدیر همه گروهها مورد توجه و خطاب هستند و برای هر گروه با هر فکر و اندیشه و هر سنّی، آدابی مناسب حال وجود دارد.

۳ ـ اعمال و آداب این روز برخوردار از ویژگی جامعیّت و به تمام ابعاد زندگی انسان (عبادی، سیاسی، فقهی…) مربوط می شود.

از این نکات استفاده می شود که معمار این حادثه مهم تاریخی، می خواهد این روز برای همیشه در تاریخ زنده باشد. در این نوشته این روز را در نگاه روایات تحت عناوین سیاسی، عبادی، اجتماعی و اخلاقی دسته بندی می کنیم و احادیث مربوط به آنها را می آوریم:

آداب عبادی غدیر

۱ ـ نماز

نماز روز غدیر در شب و روز و نیز نماز مسجد غدیر، در روایات وارد شده است که نمونه ای از روایات آن بیان می گردد:

الف: نماز شب غدیر: سید بن طاووس در مورد آن چنین می گوید:

وجدنا فیها صلاه مذکوره فی کتب العبادات والصلاه خیر موضوع و خیر مسموعٍ عام فی سائر الصلوات.

ذکر صفه هذه الصلاه فی لیله الغدیر وهی اثنتا عشره رکعه لایسلّم الا فی اخراهنّ ویجلس بین کلّ رکعتین ویقرأ فی کل رکعه الحمد وقل هو اللّه أحد عشر مرّات و آیه الکرسی مرّه، فاذا اتیت الثانیه عشره فاقرأ فیها الحمد سبع مرّات وقل هو اللّه أحد سبع مرّات واقنت وقل «لا اله الاّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشریک لَهُ، لَهُ الملک ولَهُ الحمد یحیی ویمیت ویمیت ویُحیی وهو حیّ لایموت بِیَدِه الخیر وهو علی کل شی قدیر» عشر مرات وترکع وتسجد وتقول فی سجودک عشر مرات «سبحان مَن أحصی کل شئ علمهُ وسبحان مَنْ لاینبغی التسبیح الاّ لَهُ سبحان ذی المَنَّ والنّعم، سبحان ذی الفضل والطول، سبحان ذی العزّه والکرم، أسئلک بمعاقد العزّ من عرشِک ومنتهی الرحمه من کتابک وبالاسم الاعظم وکلماته التّامّه أن تصلّی علی محمد رسولِکَ وأهل بیته الطیّبین الطاهرین واَنْ تفعل بی کذا وکذا انّک سمیع مجیب».۲

ب: نماز روز غدیر: شیخ طوسی درباره نماز روز غدیر چنین آورده است:

الحسین بن الحسن الحسینی قال: حدثنا محمد بن موسی الهمدانی قال: حدثنا علی بن حسان الواسطی، قال حدثنا علی بن الحسین العبدی، قال سمعت اباعبداللّه الصادق ـ علیه السلام ـ یقول: صیام یوم غدیرخم یعدل صیام عمر الدنیا عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنیا لکان له ثواب ذلک وصیامه یعدل عنداللّه ـ عزّوجل ّ ـ فی کل عام مأه حجّه ومأه عمره مبرورات متقبلات وهو عیداللّه الاکبر… ومن صلّی فیه رکعتین… عدلت عند اللّه ـ عزوجلّ ـ مأه الف حجه ومأه الف عمره و….

ومن فطر فیه مؤمناً کان کمن اطعم فئاماً وفئاماً فلم یزل یعد الی ان عقد بیده عشراً. ثم قال: اتدری کم الفئام؟ قلت: لا. قال: مأه الف کل فئام کان له ثواب من اطعم بعددها من النبیین والصدیقین والشهداء فی حرم اللّه ـ عزّوجلّ ـ وسقاهم فی یوم ذی مسغبه والدرهم فیه بالف الف درهم…۳

ج: نماز مسجد غدیر: محدث عظیم الشأن مرحوم کلینی در مورد نماز مسجد غدیر می گوید:

عده من اصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن احمد بن محمد بن أبی نصر، عن أبان عن ابی عبداللّه ـ علیه السلام ـ قال: یستحب الصلاه فی مسجد الغدیر لان النبیّ ـ صلی اللّه علیه وآله ـ اقام فیه أمیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وهو موضع اظهره اللّه ـ عزّوجلّ ـ فیه الحق.۴

۲ ـ روزه

درباره روزه روز غدیر روایات متعددی وارد شده که نمونه ای از آنها نقل می شود. صدوق می گوید:

حدثنا علی بن أحمد بن موسی ـ رضی اللّه عنه ـ قال: حدثنا محمد بن ابی عبداللّه الکوفی قال: حدثنی الحسین بن عبیداللّه الاشعریُّ قال: حدثنی محمد بن عیسی ابن عبید، عن القاسم بن یحیی، عن جدّه الحسن بن راشد، عن المفضّل بن عمر قال: قلت لابی عبداللّه ـ علیه السلام ـ: کم للمسلمین من عید؟ فقال: اربعه اعیاد، قال، قلت: قد عرفت العیدین والجمعه، فقال لی: اعظمها واشرفها یوم الثامن عشر من ذی الحجّه وهو الیوم الذی اقام فیه رسول اللّه ـ صلّی اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ ونصبه للناس علماً. قال: قلت: مایجب علینا فی ذلک الیوم؟ قال: یجب علیکم صیامه شکراً للّه وحمداً له مع انّه اهل ان یشکر کل ساعه، وکذلک أمرت الانبیاء اوصیاءها ان یصوموا الیوم الذی یقام فیه الوصی یتخذونه عیداً، ومن صامه کان افضل من عمل ستین سنه.۵همان طور که در پایان حدیث آمده است انبیا به جانشینان خود دستور می دادند که روز وصایت و امامت خود را عید بدانند و روزه بگیرند. امام در این حدیث در فضیلت روزه این روز می فرماید: روزه این روز از عمل شصت سال برتر است.

مرحوم کلینی هم در مورد روزه و اعمال دیگر چنین نقل می کند:

عن علی بن ابراهیم، عن ابیه، عن القاسم بن یحیی، عن جدّه الحسن بن راشد، عن ابی عبداللّه ـ علیه السلام ـ قال: قلت: جعلت فداک للمسلمین عید غیر العیدین؟ قال: نعم یا حسن أعظمها واشرفهما، قلت: وایّ یوم هو؟ قال: هو یوم نصب امیرالمؤمنین ـ صلوات اللّه وسلامه علیه ـ فیه علماً للناس، قلت جعلت فداک وماینبغی لنا ان نصنع فیه؟

قال: تصومه یا حسن وتکثر الصلاه علی محمد وآله وتبرّء الی اللّه ممّن ظلمهم فانّ الانبیاء ـ صلوات اللّه علیهم ـ کانت تأمر الاوصیاء بالیوم الذی کان یقام فیه الوصّی ان یتخذ عیداً، قال: قلت: فما لمن صامه؟ قال: صیام ستین شهراً، ولاتدع صیام یوم سبع وعشرین من رجب فانه هو الیوم الذی نزلت فیه النبوه علی محمّد ـ صلّی اللّه علیه وآله ـ وثوابه مثل ستین شهراً لکم.۶

در آخر حدیث بعد از روزه غدیر به روز مبعث اشاره شده و ثواب روزه هر دو روز برابر با ثواب روزه شصت ماه دانسته شده است و این، ارتباط حقیقی دو روز و اهمیت آن دو را می رساند.

۳ ـ دعا در شب و روز غدیر

از پیشوایان اسلام دعاهای مختلفی در شب و روز این عید بزرگ نقل شده است که این مقاله گنجایش نقل آنها را ندارد. محدثان زیادی، این ادعیه را نقل کرده اند؛ از جمله سید بن طاووس و علامه مجلسی و محدث قمی که می توان به کتب آنان مراجعه کرد.۷

۴ ـ یاد خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)

در آداب غدیر تأکید شده که در این عید بزرگ با روزه و نماز به یاد خدا و محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و آل او(علیه السلام) باشید. در این زمینه نیز حدیثی از محدث بزرگ شیعه، کلینی می آوریم:

سهل بن زیاد، عن عبدالرحمن بن سالم، عن ابیه قال: سئلت ابا عبداللّه ـ علیه السلام ـ هل للمسلمین عید غیر یوم الجمعه والاضحی والفطر؟ قال: نعم اعظمها حرمه قلت: وایُّ عید هو جعلت فداک؟ قال: الیوم الذی نصب فیه رسول اللّه ـ صلّی اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وقال: «من کنت مولاه. فعلیّ مولاه» قلت: وایّ یوم هو؟ قال وما تصنع بالیوم انّ السّنه تدور ولکنّه یوم ثمانیه عشر من ذی الحجّه، فقلت: وماینبغی لنا أن نفعل فی ذلک الیوم؟ قال: تذکرون اللّه عزّ ذکره فیه بالصیام والعباده والذکر لمحمّد وآل محمّد…۸

۵ ـ درود و صلوات بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)

مرحوم شیخ حرّ عاملی از محمد بن علی بن الحسین چنین آورده است:

عن الصفار، عن محمد بن عیسی، عن علی بن سلیمان بن یوسف البزّار، عن القاسم بن یحیی، عن جدّه الحسن بن راشد قال: قیل لأبی عبداللّه ـ علیه السلام: للمؤمنین من الاعیاد غیر العیدین والجمعه؟ قال، فقال: نعم لهم ما هو اعظم من هذا، یوم أقیم امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ فعقد له رسول اللّه ـ صلی اللّه علیه وآله ـ الولایه فی اعناق الرجال والنساء بغدیرخم، فقلت: وایّ یوم ذلک قال: الایّام یختلف، ثم قال: یوم ثمانیه عشر من ذی الحجه قال، ثمّ قال: والعمل فیه یعدل ثمانین شهراً، وینبغی ان یکثر فیه ذکر اللّه ـ عزّوجلّ ـ والصلاه علی النّبی ـ صلی اللّه علیه وآله ـ ویوسع الرجل فیه علی عیاله.۹امام رضا(علیه السلام) نیز در ضمن بیان فضیلت روز غدیر می فرماید:

ویوم الثار الصلاه علی محمد وآل محمد.۱۰

۶ ـ غسل

از امام صادق(علیه السلام) در ضمن حدیثی که قسمتی از آن را درباره نماز نقل کردیم چنین آمده است:

یغتسل عند زوال الشمس من قبل أن تزول الشمس مقدار نصف ساعه یسئل اللّه ـ عزّوجلّ.۱۱

۷ ـ حمد و ستایش پروردگار و سپاس او

علامه مجلسی چنین آورده است:

وجدت بخطّ بعض الأفاضل نقلاً من خط الشهید محمد بن مکی ـ قدّس اللّه روحهما ـ قال: روی عن النّبی ـ صلّی اللّه علیه وآله ـ أنّ من السنن أن یقول المؤمن فی یوم الغدیر مأه مرّه: الحمد اللّه الذی جعل کمال دینه وتمام نعمته بولایه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب.۱۲

در حدیث دیگری آمده است:

هو یوم عباده وشکر للّه وحمد له.۱۳

۸ ـ زیارت امیرالمؤمنین(علیه السلام)

امام رضا(علیه السلام) به احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی فرمود:

یا ابن أبی نصر، این ما کنت فاحضر یوم الغدیر عند امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ فان اللّه ـ تبارک و تعالی ـ یغفر لکل مؤمن ومؤمنه ومسلم ومسلمه ذنوب ستین سنه ویعتق من النار ضعف ما أعتق من شهر رمضان ولیله القدر ولیله الفطر….۱۴

مرحوم محدث قمی می فرماید:

سومین عمل در روز غدیر زیارت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)است که سزاوار است که انسان هر کجا باشد سعی کند خود را به قبر مطهر آن حضرت برساند و از برای آن حضرت در این سه روز زیارت مخصوصی نقل شده که یکی از آنها زیارت معروف به امین اللّه است که از نزدیک و دور خوانده می شود.۱۵

۹ ـ تعویذ

سید بن طاووس فصلی را به آن اختصاص داده و در آن تعویذ پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) را بیان کرده که عین عبارت او نقل می شود:

فصل، فیما نذکره من عوذه تعوّذ بها النبی ـ صلّی اللّه علیه وآله ـ فی یوم الغدیر، فتعوذ بها أنت أیضاً قبل شروعک فی عمل الیوم المذکور لیکون حرزاً من المحذور وهی: بسم اللّه الرحمن الرحیم خیر الاسماء بسم اللّه ربّ الآخره والاولی وربّ الارض والسّماء الذی لایضرّ مع اسمه کید الاعداء وبها تدفع کل الاسواء… ۱۶

ادامه دارد…

اشتراک گذاری