اشاره:
با توجه به این نکته ، اسلام به زندگی مسالمت آمیز با اهل کتاب اشاره دارد، اما در عین حال جنگهای متعددی با یهودیان داشته است. این نوشته به علتهای جنگ مسلمانان با یهودیان را اشاره کرده و بیان نموده که خود یهودیان زمینه جنگ را فراهم می کرده اند و در حقیقت جنگهای پیامبر اسلام(صلی‌الله علیه و آله و سلم) با آنان دفاعی بوده است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) که براساس دعوت اهل یثرب به این شهر رفته بودند در بدو ورود به یثرب نام این شهر به خاطر حضور حضرت پیامبر اسلام(صلی‌الله علیه و آله) به مدینه النبی تغییر یافت و به مدینه مشهور گردید. در این شهر یهود در کنار اعراب غیر یهود و دو قبیله اوس و خزرج سکونت داشته و اکثریت ساکنان این شهر با آنان بود.(۱)
پیامبر پس از برقراری پیمان برادری بین مسلمانان انصار و مهاجر(۲) پیمان همزیستی مسالمت آمیز با یهود برقرار کرد. قبایلی از یهود که پیامبر با آنان پیمان بست عبارت بودند از بنی قینقاع، بنی نضیر و بنی قریظه، این سه قبیله در مدینه و حومه مدینه زندگی می کردند و کار کشاورزی و باغداری داشتند، مفاد این پیمان عبارت بود از:
۱. یهودیان با دشمنان پیامبر همکاری نکنند و به آنان ابزار و اسب و… و اسلحه و ابزار نظامی ندهند.
۲. هیچ اقدامی بر علیه پیامبر و مسلمانان انجام ندهند و به طور پنهان و آشکار حتی با اشاره و با زبان به آنان زیان نرسانند.
۳. اگر بر خلاف این پیمان عمل کردند پیامبر حق دارد با آنان هر گونه برخوردی را که صلاح دیدند بنمایند، مجازات پیمان شکنان عبارت بود از توقیف اموال، اسارت، وحتی کشته شدن که در متن قرارداد بین آنها و حضرت ، مقرر شده بود. طرف قرار داد پیمان و امضا کنندگان آن رئیس سه قبیله بنام مخیریق، حیی بن اخطب و کعب بن اسد بودند که آن را تایید و امضاء نمودند.
یهودیان مدینه دشمنی خود با مسلمانان را پنهان نکردند و پس از اندکی بر خلاف مفاد این پیمان چندین بار با مسلمانان مدینه درگیر شده و به آنان آزار می رساندند. آنان قبل از بعثت پیامبر از آمدن پیامبری از عرب بر اساس کتاب خود خبر می دادند و پیشگوئی می کردند.(۳) اما پس از آمدن پیامبر به مدینه به انکار آن حضرت پرداخته و گفتند وی پیامبر موعود تورات نیست، چنان که در قرآن به این مسئله اشاره شده.(۴)
بدین ترتیب آشکارا و از طرق مختلف کارشکنی و پیمان شکنی یهود و ناسازگاری آنان با پیامبر شروع شد، آنان از هر راهی برای اختلاف افکنی میان پیامبر و مسلمانان و قبایل اوس و خزرج استفاده می کردند.(۵)
با وجودی که تعهد داده بودند از آزار مسلمانان به هر نحو خودداری کنند، نه تنها به تعهدشان عمل نکردند بلکه شخص پیامبر را نیز مورد اذیت و آزار قرار می دادند. در قرآن نیز به این مسائل پرداخته شده است. با مراجعه به تفاسیر آیات مزبور می توان به عمق کینه یهود با پیامبر پی برد. نظیر آیه «تحریف یهود».(۶)
بنابراین پیامبر اکرم در ابتدا هرگز نه با آنان و نه با مشرکین دشمنی نداشت، بلکه آنان با پیامبری که قصد هدایت آنان را داشت ، دشمنی و مبارزه می کردند. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) بر اساس آیه قُلْ یا أَهْلَ الْکتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَی کلَمَهٍ سَوَاء بَینَنَا وَبَینَکمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِک بِهِ شَیئًا وَلاَ یتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ(۷) با همه برخورد مسالمت آمیز داشت اما آنان نه تنها آیات قرآن را انکار می کردند، بلکه در دشمنی با پیامبر از هیچ تلاشی فرو گذار نبودند، از اینرو بود که پیامبر مطمئن گردید که اینها هدایت نخواهند شد، بلکه در کار پیشرفت مسلمانان مانع تراشی کرده و با مشرکین مکه در نابودی مسلمانان همدست خواهند شد. جنگ احزاب از جمله این اقدامات بود که یهود بر خلاف پیمان خود با مشرکین همکاری نمودند تا کار پیامبر و مسلمانان را یکسره کنند، آنان در تجهیز مشرکان همکاری جسته و به آنان در کارهای اطلاعاتی و جاسوسی علیه مسلمانان کمک می کردند. پیامبر از طریق وحی و از طریق اطلاعات کسب شده توسط افراد خود از این اقدامات کاملا آگاه بود، و منتظر فرصتی بود تا با آنان بر اساس پیمانشان برخورد نماید، آنان علاوه بر جنگ احزاب در جنگ احد نیز اظهار داشتند که محمد در پی پادشاهی است، هیچ پیامبری این گونه شکست نخورده است.(۸)
قبیله بنی نضیر نیز توطئه ای برای کشتن و ترور پیامبر طراحی کردند. پیامبر برای حل مشکلی به اصرار خود آنان در میان آنان حاضر شده بود. در این هنگام شخصی را فرستادند که از پشت بام سنگی را بر سر پیامبر انداخته و حضرت را به قتل برساند که پیامبر از طریق وحی از این خبر آگاه شده و تصمیم گرفتند که با آنان برخورد کنند.(۹)
یهودیان در جنگ احزاب نیز مشرکان را بر علیه مسلمانان تحریک می کردند و عامل اصلی این جنگ آنان بودند.(۱۰) خودشان نیز در این جنگ با حضوری جدّی آشکارا در مقابل پیامبر و مسلمانان صف آرایی کردند.(۱۱) و هیچگاه دشمنی خود را نتوانستند مخفی نگهدارند و همواره از هر فرصتی برای ضربه زدن به اسلام و مسلمین استفاده کردند.
بنابراین پیامبر هرگز در ابتدا با یهود جنگ نکرد و قصد جنگ با آنان را نداشت. همواره آنان آغاز گر توطئه علیه پیامبر بودند و حضرت نیز همیشه منتظر وحی و دستور الهی بود تا کار را با آنان یکسره کند، و به توطئه های آنان پایان بخشد. آخرین اقدام مهم پیامبر در مقابل یهود جنگ خیبر و فتح قلعه های آن توسط امیر مومنان ـ علیه السلام ـ بود که به قلع و قمع آنان انجامید.(۱۲) و پس از آن دیگر یهود کاملا شکست خورده و از آسیب رساندن به اسلام مأیوس گردیدند. پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله) در هر برخوردی با دیگران ، در مرحله اول تابع وحی و خداوند بود و در مرحله دوم عملکرد و رفتار آنان برای پیامبر مهم بود. آیاتی که با خطاب «یا اهل الکتاب» آمدهمخاطب آن بیشتر یهود و در برخی موارد مسیحیان هستند. قرآن یهودیان را برادران منافقین نامیده و دستور داده که پیامبر اکرم آنان را از سرزمین اسلام اخراج نمایند.(۱۳)
پی نوشت:
- ر.ک: ابن شبه، تاریخ مدینه المنوره. پیشوائی، تاریخ اسلام، ص۱۹۱.
- سبحانی، جعفر، فرازهایی از تاریخ اسلام، ص۲۱۴.
- اعراف : ۱۵۷. بقره : ۷۶ ـ ۸۹ ـ ۱۰۱ و…
- حلبی، سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۰.
- ابن هشام، سیره، ج۲، ص۲۰۴ ـ ۲۰۵.
- نساء : ۴۶ ـ مائده : ۱۳.
- آل عمران : ۶۴.
- واقدی، مغازی، ج۱، ص۳۱۷، حلبی، سیره، ج۲، ص۵۴۹.
- واقدی همان، ج۱، ص۳۶۵ ـ ۳۶۶.
- پیشوائی، مهدی، تاریخ اسلام، ص۲۵۰.
- ابن سعد، طبقات، ج۲، ص۶۶.
- طبری، تاریخ، ج۲، ص۱۳۵.
- حشر : ۲ و ۱۱.
منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات
