حضرت زینب (س) در خاندان عصمت و طهارت جایگاه و منزلتی عظیم الشأن دارد. رشادت های این بانوی مکرمه در رویداد کربلا و همراهی با برادرش حضرت سید الشهدا (ع) در برابر ظلم و ستم امویان، اندیشمندان مذاهب گوناگون اسلامی را به تحسین واداشته است. در ادامه نگاهی کوتاه خواهیم داشت به شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) در منابع شیعه و همچنین عظمت این بانوی مکرمه را از دیدگاه برخی اندیشمندان اهل سنت معرفی خواهیم کرد.
شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) در منابع شیعه
مقام والا و عظمت جایگاه حضرت زینب (س) امری مسلم و روشن در میان شیعیان است و هیچ کس در بزرگی مرتبه این بانوی رشیده تردیدی ندارد. بیان تمام فضائل و مقامات عقیله بنی هاشم نیازمند چندین جلد کتاب است، ما در اینجا تنها به برخی از روایات پیرامون بزرگی جایگاه حضرت زینب (س) اشاره می کنیم.
انتخاب نام حضرت زینب (س) توسط خداوند متعال
یکی از موضوعاتی که به خوبی جایگاه حضرت زینب (س) در میان خاندان اهل بیت (ع) را نشان می دهد، انتخاب نام آن حضرت توسط خداوند متعال است. امیرالمومنین (ع و صدیقه طاهره (س) همواره انتخاب نام فرزندان خود را به پیامبر گرامی اسلام (ص) واگذار می کردند.
در روایات آمده است که پس از تولد حضرت زینب (س)، حضرت فاطمه (س) دختر خود را نزد امیرالمومنین علی (ع) برد و از ایشان خواست که نامی برای نوزاد انتخاب نماید، امام علی (ع) در پاسخ حضرت فاطمه (س) می فرماید: من از رسول خدا (ص) در این کار پیشی نمی گیرم.
پیامبر (ص) به هنگام تولد حضرت زینب (س) در سفر بودند و سه روز طول کشید که به مدینه بازگشتند. پس از بازگشت از سفر، رسول الله (ص) مثل همیشه پیش از هر کاری به منزل صدیقه طاهره (س) می روند تا احوال دختر خود را جویا شوند.
با حضور پیامبر خدا (ص) امیرالمومنین (ع) از آن حضرت درخواست می کنند که نامی برای دختر تازه به دنیا آمده، انتخاب نمایند. رسول الله (ص) فرمود: «من از پروردگارم در این امر پیشی نمی گیرم.» در این هنگام جبرئیل نازل شد و سلام خداوند را ابلاغ داشت و عرض کرد: نام این مولود را «زینب» بگذار، چرا که این را در لوح محفوظ نوشته ایم.»[۱]
سپس پیامبر اسلام (ص) قنداقه حضرت زینب (س) را طلب کرد، وی را بوسید و فرمود: «به حاضران و غایبان امتم وصیت می کنم که حرمت این دختر را پاس بدارند، همانا وی مانند خدیجه کبری (س) است.»[۲]
این ماجرا نشان می دهد که جایگاه حضرت زینب (س) نزد خداوند متعال بسیار بلندمرتبه و بزرگ است که توسط فرشته وحی نام او را به پیامبر خود ابلاغ فرموده است. همچنین رسول الله در ادامه جایگاه حضرت زینب (س) را همچون مقام حضرت خدیجه (س) عنوان می کنند و از همه مسلمانان می خواهند که قدر و منزلت این بانوی مکرمه را همچون ام المومنین حضرت خدیجه (س) پاس بدارند.
معنای واژه زینب نیز بیانگر عظمت شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) می باشد. لغویون زینب را «زینه أب» به معنای زینت پدر دانسته اند.[۳] از آنجا که این نام توسط خداوند انتخاب شده، بدون شک حاکی از وجود شایستگی در این مولود مبارک است که توانسته زینت بخش شخصیت عظیم الشأن پدر بزرگوار خود امیرالمومنین (ع) باشد.
از این قبیل روایات می توان نتیجه گرفت که بلندی و عظمت جایگاه حضرت زینب (س)، از همان نخستین روزهایی که پا در دنیا می نهد، برای تمام دوستداران اهل بیت (ع) روشن و مشخص بوده است.
ثواب گریه بر حضرت زینب (س)
عظمت جایگاه حضرت زینب (س) از گریه رسول خدا (ص) به هنگام تولد ایشان نیز روشن می شود. در روایت آمده است که وقتی قنداقه حضرت زینب (س) در دستان رسول خدا (ص) بود، حضرت به شدت گریست و فرمود:
«مَن بَکى عَلى مُصابِ هذِهِ البِنتِ کانَ کَمَن بَکى عَلى أخَوَیهَا الحَسَنِ و الحُسَینِ؛[۴] هر کس بر مصیبت های این دختر گریه کند، مانند کسی است که بر برادرانش حسن و حسین گریه کند.»
جایگاه حضرت زینب (س) چنان است که گریه بر ایشان برابر است با گریه بر دو امامی که سید جوانان اهل بهشت[۵] هستند. شدت مصیبت های حضرت زینب (س) به اندازه ای سنگین بوده است که ایشان در تاریخ به «ام المصائب» مشهور شده اند. در زیارت نامه وداع آن حضرت می خوانیم:
«أللهم لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّی لِزِیارَهِ أم المصائب زینب بنت علی؛[۶] خدایا این زیارت را آخرین زیارت من از ام المصائب زینب دختر علی (ع) قرار نده.»
با وجود آن که صدیقه طاهره پس از رحلت رسول الله (ص) مصیبت های فراوانی متحمل شدند اما تاریخ از صدیقه طاهره (س) با لقب ام المصائب یاد نکرده است. روایت شده که حضرت زهرا (س)، مُشتی از خاک قبر پیامبر (ص) برداشت و آن را بر چشمان خود گذاشت و با سوز و آه چنین سرود:
مَا ذَا عَلَى الْمُشْتَمِّ تُرْبَهَ أَحْمَدَ أَنْ لَا یَشَمَّ مَدَى الزَّمَانِ غَوَالِیَا
صُبَّتْ عَلَیَّ مَصَائِبُ لَوْ أَنَّهَا صُبَّتْ عَلَى الْأَیَّامِ صِرْنَ لَیَالِیَا[۷]
کسی که قبر احمد را ببوید چه کند؟ باید تا پایان عمر دیگر عطری را نبوید.
بر من مصیبت هایی فرو ریخت که اگر آن ها بر روز روشن ریخته بود، شب تار می شد.
شدت مصیبت های حضرت زهرا (س) به اندازه ای بوده که اگر روز روشن آن ها را تحمل می کرد، تبدیل به شب سیاه می شد، با این وجود لقب ام المصائب برای صدیقه طاهره (س) به کار نرفته است. داغ جانگداز امام حسین (ع) و شهدای دشت کربلا و مصیبت های فراوانی که حضرت زینب (س) در کوفه و شام به آن ها دچار شد، هر انسانی را متاثر می کند و بی دلیل نیست که در طول تاریخ از ایشان با لقب ام المصائب یاد شده است.
عظمت و جایگاه حضرت زینب (س) در کلام امام سجاد (ع)
یکی از معصومین که از نزدیک نظاره گر مجاهدت ها و رشادت های حضرت زینب (س) بود، برادر زاده ایشان حضرت امام سجاد (ع) است. از این امام چندین روایت درباره عمه شان نقل شده که بیانگر عظمت جایگاه حضرت زینب (س) می باشد. در یکی از این روایات حضرت سجاد (ع) می فرماید:
«عَمَّتِی زِینَب مَا تَرکت تَهجدها طولَ دَهرها حتّی لیله حادی عشر من المُحَّرم؛[۸] عمه جانم زینب در طول زندگی اش نماز شبش را ترک نکرد، حتی شب یازدهم مُحرّم.»
بدون شک یکی از سخت ترین ساعات زندگی حضرت زینب (س)، شب یازدهم محرم است؛ شبی که پیش از آن حضرت شاهد به شهادت رسیدن تک تک نزدیکان خود به ویژه برادرش امام حسین (ع) بوده و پس از آن سپاه عمر بن سعد به کاروان اهل بیت (ع) حمله و به غارت خیمه ها مشغول شدند. دختران و زنان از ترس در بیابان پراکنده بودند و لحظات سختی بر عمه سادات به عنوان بزرگ کاروان می گذشت.
در چنین وضعیتی، حضرت زینب (س) باز هم از راز و نیاز شبانه با معبود خود و پروردگار عالم دست برنمی دارد. تمجید امام سجاد (ع) که خود سرور سجده کنندگان و عبادت کنندگان به شمار می رود، نشان دهنده علو درجه و جایگاه حضرت زینب (ع) در میان عابدان و مناجات کنندگان می باشد.
در روایتی دیگر امام سجاد (ع) جایگاه حضرت زینب (س) از نظر علم و دانش را بیان می کند. پس از آن که کاروان اسراء وارد کوفه می شود، حضرت زینب (س) خطبه ای کوبنده و غراء در مذمت کوفیان و مظلومیت شهدای کربلا ایراد می کند. حذیم بن شریک اسدی که از نزدیک شاهد خطبه حضرت زینب (س) بوده است در بیان فصاحت و بلاغت خطبه آن حضرت می گوید: «هرگز بانویی گویاتر از وی ندیدم، گویی به زبان علی (ع) سخن می راند.»[۹]
در انتهای این خطبه با شکوه که تمام مردم کوفه را به اضطراب و پیشمانی کشانده بود و دست ها بر دهن های خود می زدند و می گریستند، امام سجاد (ع) خطاب به عمه شان حضرت زینب (س) فرمود: «أَنْتِ بِحَمْدِ اَللَّهِ عَالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلَّمَهٍ فَهِمَهٌ غَیْرُ مُفَهَّمَهٍ؛[۱۰] شما عالمی بدون معلم و دانای بدون آموزگاری»
این جمله که از زبان شخصی معصوم در مورد حضرت زینب (س) بیان شده، نشان می دهد جایگاه حضرت زینب (س) از نظر علمی در جایگاه بسیار بلند و رفیع قرار گرفته است.
جایگاه حضرت زینب (س) در میان بنی هاشم
یکی دیگر از نشانه های عظمت شخصیت حضرت زینب (س) به کار بردن لقب «عقیله بنی هاشم» برای ایشان است. این صفت از آن جهت برای حضرت زینب (س) به کار می رود که ایشان توانست با عقل و درایت بی نظیر خود قافله خاندان اهل بیت (ع) را پس از اسارت، از کربلا تا کوفه و از کوفه تا شام و از شام تا مدینه اداره کند و نقش مهمی در افشاگری ظلم های خاندان بنی امیه و دفاع از قیام سیدالشهداء ایفا کند.[۱۱]
ابن اعثم کوفی در جلد پنجم کتاب مشهور «الفتوح»، به شرح برخی از ویژگی های شخصیتی و جایگاه حضرت زینب (ع) از زبان راویان واقعه کربلا پرداخته و به نقل از خزیمه اسدی نوشته است:
«زینب (ع) در برابر یزید ایستاده بود. به او نگاه کردم. به خدا قسم تا آن روز بانویی به فصاحت بیان و شجاعت زینب (ع) ندیده بودم. طوری سخن می گفت، گویی با زبان پدرش علی بن ابی طالب (ع) سخن می گوید».[۱۲]
در واقع جایگاه حضرت زینب (س) در میان بنی هاشم به گونه ای بود که آن حضرت را با پدرش امیر المومنین (ع) که در فصاحت بیان و عقلانیت سخن نظیری نداشت، مقایسه می کردند.
شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) در منابع اهل سنت
بسیاری از علما و نویسندگان اهل سنت، در آثار تاریخی شان، ضمن شرح وقایع قبل و بعد از واقعه عاشورا، به مقام و جایگاه حضرت زینب (س) و نقش پر رنگ ایشان در حوادث کربلا و پس از آن اشاره کرده اند. در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم:
۱. جلال الدین سیوطی
جلال الدین سیوطی، متوفای سال ۸۸۴ هـ.ش، از عالمان نامدار اهل سنت محسوب می شود که رساله ای به نام «رساله زینبیه» نگاشته و در آن به پاسداشت مقام و جایگاه حضرت زینب (س) می پردازد.
سیوطی در نوشتار خود، پس از بیان ویژگی های نَسَبی و شخصیتی حضرت زینب (ع)، می نویسد: «زینب (ع) در زمان جدش، رسول خدا (ص) پا به عرصه گیتی گذاشت و در دامن آن حضرت پرورش یافت. زینب (ع)، بانویی باهوش، توانا، دوراندیش و دارای قلبی پرقوت و صلابت بود».[۱۳]
این روایت سیوطی نشان می دهد که اهل سنت نیز از توجه و عنایت پیامبر اسلام (ص) به جایگاه حضرت زینب (س) آگاه بوده و ایشان را پرورش یافته در دامن پیامبر (ص) می دانند.
۲. ابن اثیر
شیخ عزالدین معروف به ابن اثیر جزری از بزرگان اهل سنت، در کتاب اسد الغابه، که درباره صحابه پیامبر (ص) نوشته است، حضرت زینب (ع) را از اصحاب پیامبر (ص) دانسته، سپس به خصوصیات و ویژگی های بارز حضرت نیز چنین اشاره می کند:
«زینب دختر علی (ع)، پیامبر (ص) را درک کرد (از صحابه بود) و در زمان پیامبر (ص) متولد شد. زینب زنی عاقل، خردمند و کامل بود و با برادرش حسین (ع) بود تا زمانی که برادرش شهید شد. بعد به عنوان اسیر به دمشق فرستاده شد و در مجلس یزید حضور داشت و سخنان آن دو (حضرت زینب و یزید) در تاریخ ثبت شده است و این دلالت بر عقل و قوت قلب (شجاعت) حضرت زینب (ع) دارد.[۱۴]
۳. ابن طیفور
جایگاه حضرت زینب (س) در میان ادبیان و سخنوران عرب نیز جایگاه روشن و غیر قابل تردید است. نفوذ کلام عقیله بنی هاشم، بسیاری از ادیبان و نویسندگان مسلمان و نیز پژوهشگران عرصه ادبیات عرب را واداشته است تا خطبه های بانوی کربلا را به عنوان نمونه ای کامل، ثبت و ضبط و به گردآوری آن ها مباهات کنند.
به عنوان نمونه، احمد بن ابی طاهر، مشهور به «ابن طیفور»، بخش مهمی از کتاب مشهور خود، «بلاغات النساء» را، به خطبه های حضرت زینب (ع) اختصاص داده و آن ها را در زمره بهترین خطبه های شنیده شده در تاریخ ادبیات عرب، برشمرده است.[۱۵]
۴. خیر الدین زرکلی
یکی دیگر از اندیشمندان و نویسندگان اهل سنت که به تمجید از شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) می پردازد، خیرالدین زرکلی است. وی در کتاب «الاعلام» بعد از ذکر جریان اسارت حضرت زینب (ع) پیرامون خصوصیات ایشان، می نویسد:«حضرت زینب (ع) دارای قلبی استوار و ثابت قدم، با مقامی بالا، سخنور فصیح بود»[۱۶]
۶. عمررضا کَحّالَه
عمررضا کَحّاله که از نویسندگان برجسته عرب به شمار می رود، در مورد جایگاه حضرت زینب (س) می نویسد: «سیده جلیله، ذات عقل راجح، و رأی و فصاحه، و بلاغه»؛ «حضرت بانوی جلیله، دارای عقل راجح، رای، فصاحت و بلاغت بود»[۱۷]
۷. محمد غالب شافعی
محمد غالب، دانشمند شافعی مذهب مصری از جمله عالمان اهل سنت است که در شماره ۲۷ مجله «الاسلام»، درباره فضایل و جایگاه حضرت زینب (ع)، مقاله ای مفصل و ادبی منتشر کرده است. وی در بخشی از این مقاله می نویسد:
«یکی از بزرگترین بانوان اهل بیت (ع)، از نظر حسب و نسب و از بهترین بانوان طاهره که دارای روحی بزرگ و مقام تقوی و آینه تمام نمای رسالت و ولایت است، حضرت سیده زینب (ع) دختر علی بن ابی طالب است. او را به نحو کامل تربیت کرده بودند و از علم و دانش خاندان نبوت، سیراب شده بود؛ به حدی که در فصاحت و بلاغت، یکی از آیات بزرگ الهی محسوب می شد و در حلم، کرم، بینایی، بصیرت و تدبیر کارها، در میان خاندان بنی هاشم و بلکه عرب، مشهور بود و جمال، جلال، سیرت، صورت، اخلاق و فضیلت را، یک جا در خود جمع کرده بود. شب ها در حال عبادت و روزها، روزه بود و به تقوا و پرهیزکاری شهرت داشت».[۱۸]
۸. علی احمد شبلی
علی احمد شبلی نیز از دیگر نویسندگان اهل سنت است که کتابی زیبا با عنوان «الصدیقه زینب شقیقه الحسین» درباره جایگاه حضرت زینب (س) نگاشته است. او مقام حضرت زینب (س) را چنین توصیف می کند:
«زینب دختر زهراء و امام علی رضی الله عنهم در خانه نبوت تولدی مبارک داشت و رشدی کریمانه و پاک که خداوند امور او را بر عهده داشت و جد بزرگش و پدر و مادرش به او توجه و عنایت داشتند تا اینکه زبان باز کرد، پدرش به تعلیم و تربیت و تهذیبش پرداخت. پس علم، حکمت، دین، فقه، ادب و روایت حدیث و اخبار را یاد داد و از روح و جان خودش شجاعت و پایداری و یقین محکم را به دخترش منتقل کرد پس عقل و فکری والا، رای و ایده ای دلسوزانه، قدرت، استواری و ایمان به او داد.[۱۹]
۹. عایشه بنت الشاطی
در میان آثاری که توسط نویسندگان و پژوهشگران اهل سنت درباره زندگی، شخصیت و جایگاه حضرت زینب (ع) به رشته تحریر درآمده است، بی تردید، کتاب «زینب بطله الکربلا» اثر عایشه عبدالرحمان، معروف به بنت الشاطی، نویسنده و پژوهشگر نامدار مصری، جایگاهی ویژه و کم نظیر دارد و یکی از معتبرترین کتاب هایی است که به قلم یک نویسنده غیر شیعی درباره مقام حضرت زینب (س) نگاشته شده است.
در بخشی از کتاب بنت الشاطی می نویسد:
«عقیده من آن است که، زینب وظیفه بزرگ خود را پس از این مصیبت آغاز کرده؛ زیرا او از طرفی باید زنان اسیر بنی هاشم –که مردانشان را از دست داده اند- سرپرستی کند، و از طرفی باید با جانبازی از جان جوانی بیمار (علی بن حسین زین العابدین) دفاع کند.
علاوه بر این، وظیفه ای بزرگتر بر دوش زینب بود؛ زینب وظیفه داشت نگذارد این خون مقدسی که ریخته شد، به هدر رود. گمان ندارم مبالغه باشد و یا زیاده روی کرده باشم اگر بگویم، زینب کسی بود که پس از وقوع این کشتار، آن را مصیبتی جاوید و فراموش نشدنی قرار داد.
زینب ولی در آن مدت کوتاهی که پس از فاجعه کربلا زندگی کرد، توانست در دل های شیعیان، آتش خون و اندوهی را بیفروزد که تا امروز زبانه بکشد و خاموش نگردد و کسانی را که اهل بیت پیغمبر (ص) را تسلیم دشمنان کردند، به بدبختی و خواری و سوزش پشیمانی بیندازد.»[۲۰]
نتیجه گیری
براساس منابع شیعه نام حضرت زینب (س) توسط خداوند انتخاب شده و پیامبر (ص) گریه بر ایشان را برابر با گریه بر حسنین (ع) دانسته است. همچنین طبق سخنان امام سجاد (ع) جایگاه حضرت زینب (س) در میان عابدان و عالمان جایگاهی والا و برجسته به شمار می رود. متفکران بسیاری از اهل سنت مقام حضرت زینب (س) را به جهات گوناگون از جمله شجاعت، سخنوری، تقوا و علمیت مورد تمجید قرار داده اند.
پی نوشت ها
[۱] قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص ۳۵
[۲] جزائری، خصائص الزینبیه، ص ۴۲.
[۳] فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۱، ص ۸۰.
[۴] قزوینی، زینب الکبری من المهمد الی اللحد، ص ۳۵.
[۵] پیامبر (ص) فرمود: «اَلْحَسَنُ وَ الْحُسَینُ سَیدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّه»، طوسی، الأمالی، ص ۳۱۲.
[۶] مراجع من العلماء الاعلام، مجموعه وفیات الائمه، ص ۴۸۴.
[۷] مجلسی، بحارالانوار، ج۷۹، ص ۱۰۶.
[۸] مراجع من العلماء الاعلام، مجموعه وفیات الائمه، ص ۴۴۱.
[۹] مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص ۱۶۲.
[۱۰] مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص ۱۶۳.
[۱۱] قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص ۴۰.
[۱۲] ابن اعثم، الفتوح، ص ۱۲۱.
[۱۳] سیوطی، رساله زینبیه، ص ۱۴۹.
[۱۴] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۷، ۴۵۹.
[۱۵] ابن طیفور، بلاغات النساء، ص ۳۵۲.
[۱۶] زرکلی، الاعلام، ج۳، ص ۶۷.
[۱۷] کحاله، اعلام النساء فی عالم العرب و الاسلام، ج۲، ص۹۱.
[۱۸] قاسمی، انقلابی ترین بانوی تاریخ، ص ۵۷.
[۱۹] شبلی، الصدیقه زینب شقیقه الحسین، ص ۱۱۸.
[۲۰] بنت الشاطی، السیده زینب بطله الکربلا، ص ۱۷۰.
منابع
- ابن ابی طاهر، احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، قم، الشریف الرضی، بی تا.
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دار الصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن طیفور، احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، قاهره، مطبعه مدرسه والده عباس الأول ، ۱۹۰۸م.
- بنت الشاطی، عایشه عبدالرحمن، السیده زینب بطله الکربلا، بیروت، دارالهلال، ۱۴۰۶ق.
- جزائری، سید نور الدین، الخصائص الزینبیه، بیروت، دار الحوراء، ۱۴۲۵ق.
- رحمانی همدانی، احمد، فاطمه الزهرا سلام الله علیها بهجه قلب المصطفی، بیروت، مؤسسه النعمان، ۱۴۱۳ق.
- زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- سیوطی، جلال الدین، رساله زینبیه، قاهره، درالکتب الاسلامیه، ۱۴۱۲ق.
- شبلی، علی احمد، الصدیقه زینب شقیقه الحسین، بیروت، دارالهادی، ۱۴۲۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الآمالی، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، درالکتب العلمیه، ۱۳۷۴ش.
- قاسمی، علی، انقلابی ترین بانوی تاریخ، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۰ش.
- قزوینی، سید محمد کاظم، زینب الکبری من المهد الی اللحد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۷ق.
- کحاله، عمر رضا، اعلام النساء فی عالم العرب و السلام، بیروت، موسسه رساله، ۱۳۷۹ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مراجع من العلماء الأعلام، مجموعه وفیات الائمه (ع) و یلیه وفاه السیده زینب، بیروت، دارالبلاغه، ۱۴۱۲ق.
- وجدی، محمد فرید، دائره المعارف القرن العشرین، چاپ اول، بیروت، دارالفکر، ۱۹۷۱م.
منابع اقتباس
- زحمتکش، زهرا، شخصیت و نقش حضرت زینب در قیام امام حسین در منابع اهل سنت، معارف حسینی، ش ۲۲، ۱۴۰۰، ص ۱۱۰ـ۸۰.
- زمانی، احمد، آیینه زهرا (س) به مناسبت پنجم جمادی الاولی سالروز ولادت زینب کبری، فرهنگ کوثر، ش ۱۸، ۱۳۷۷ص ۳۰ـ۱۷.
Comments are closed.