توماس ارپنیوس

توماس ارپنیوس (Thomas Erpenius) که به زبان هلندى وان ارپ نامیده مى شود، در سال ۱۵۸۴ در شهر کورکم هلند متولد شد.

وى دردانشگاه لیدن به تحصیل الهیات پرداخت و به یادگیرى زبان هاى شرقى به ویژه عربى اشتیاق نشان داد.

او با راهنمایى اساتید برجسته خویش مثل کازبون (مسؤول کتابخانه سلطنتى پاریس ) و هوبرتوس (استاد زبان عربى دانشگاه پاریس ) به خواندن کتاب هاى الاجرومیه ،الکافیه و العوامل اثر جرجانى پرداخت .

در این زمان ، به وى اتمام ترجمه کتاب الامثال پیشنهاد شد که پس از پایان یافتن آن ، به چاپ رسید و بارها تجدید چاپ گردید.

او براى تکمیل زبان عربى خویش به لهجه مغربى ، با تاجرى مغربى ، سفرى را به این کشور آغاز کرد و طى این مدت ، براى نخستین بار، عقاید اسلامى را دریافت و طى نامه اى ، آن را براى استادش کازبون نگاشت .

در سال ۱۶۱۳، مسأله کرسى زبان عربى در دانشگاه لیدن مطرح شد که اساتید وى ، ارپنیوس را به استادى این کرسى انتخاب کردند.

وى تا چهل سالگى این سمت را دراختیار داشت و طى مدت کوتاه زندگى خود، آثار بزرگى از خود برجاى گذاشت :
۱ـ نگارش Grammatica Arabica (دستور زبان عربى )، لیدن ، دانشگاه لیدن ، چاپ سال ۱۶۱۳؛ مشتمل بر این بخش هاست : املاء وآیین نگارش و انواع خط هاى عربى ، قواعد اداى حروف و اشکال قرائت قرآن ، تصریف افعال ، پیدایش اسامى و اعراب گذارى و جمع هاى بى قاعده و….

این کتاب طى دو قرن تنها متن درسى زبان عربى در اروپا بود و بارها تجدید چاپ و به زبان هاى دیگر اروپایى ترجمه شد.

فقط کتاب “دستور زبان عربى ” اثر سیلو تردوساسى در سال ۱۸۱۰ توانست جایگاه این کتاب را متزلزل نماید.
۲ـ “Locmani Sapientis Fabulae et Selecta Quaedam Arabu Adagia”، (ترجمه و شرح “امثال لقمان الحکیم و بعض اقوال العرب “)، لیدن ، چاپخانه زبان هاى شرقى ، ۱۶۱۵٫

این کتاب تا اواخر قرن نوزدهم جهت متون درسى زبان عربى استفاده مى شد.
۳ـ “Historia Josephi Patriarchae Exclorano Arabice”، (سوره یوسف و تهجى العرب )، لیدن ، چاپخانه زبان هاى شرقى ، ۱۶۱۷٫

این کتاب نیز براى آموزش زبان عربى نگاشته شد و درباره تاریخ زندگى حضرت یوسف ، براساس قرآن است.
ارپنیوس در ابتدا قسمت متن عربى و سپس ترجمه آن را به زبان هاى لاتینى آورده است .
۴ـ ترجمه و شرح کتاب “الاجرومیه ” اثر ابن آجروم مغربى و ترجمه و شرح کتاب “المأه عامل ” اثر جرجانى (سال ۱۶۱۷).
۵ـ ترجمه و شرح مجلد دوم کتاب “تاریخ المسلمین من صاحب شریعه الاسلام ابى القاسم محمد الى الدوله الاتابکیه “، اثر شیخ مکین جرجیس بن عمید ابوالیاس بن ابى مکارم بن ابى طیب ، لیدن ، چاپخانه زبان هاى شرقى ، ۱۶۲۵٫

در این کتاب تاریخ مسلمانان را از زمان تشکیل اولین دولت اسلامى در دوران پیامبر(ص ) تا دوران اتابکیان آورده است .

بیشتر بخش هاى آن را وقایع مربوط به ۴۹ حکمران اتابکى و حوادث مربوط به کلیساهاى شرقى تشکیل مى دهد.

ارپنیوس ، “تاریخ العرب ” اثر رودریکو ژیمنس را که رئیس اسقف هاى طلیطله بود، به این کتاب ضمیمه کرد. سیره پیامبر، تاریخ خلفاى راشدین ، دولت اموى ، درگیرى بین اعراب مسلمان و مسیحیان اسپانیا، خلافت قرطبه واشاره به حکومت مرابطون در اندلس از بخش هاى قابل توجه کتاب مذکور است .
۶ـ ترجمه انواع نسخ خطى درباره عهد جدید (انجیل ها و نامه هاى حواریون ) و عهد قدیم (تورات یا اسفار پنجگانه حضرت موسى ).