اولین مسلمان
اولین مسلمان نخستین فردی است که به پیامبر اسلام ایمان آورده است. اولین مسلمان بودن، افتخار و فضیلت به شمار می آمده است. شیعیان حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را اولین زنِ مسلمان و امام علی (علیه السلام) را اولین مردِ مسلمان می دانند. این مطلب در منابع تاریخی اهل سنت نیز آمده است.
بر اساس گزارش هایی که در برخی از منابع اهل سنت آمده، ابوبکر نخستین مرد مسلمان معرفی شده است، رسول جعفریان، تاریخ نگار معاصر شیعه، طرح چنین ادعایی از سوی برخی از اهل سنت را برخاسته از درگیری های مذهبی مسلمانان دانسته که منشأ تاریخی ندارد.
اهمیت و جایگاه
نخستین مسلمان به اولین نفری اشاره دارد که به پیامبر اسلام ایمان آورد. اولین مسلمان بودن افتخار و فضیلت محسوب می شد.[۱] بر اساس برخی منابع، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اولین مسلمان بودن امام علی (علیه السلام) را فضیلتی برای او دانسته است.[۲] برخی صحابه که ادعای اولین مسلمانی داشته اند نیز به این مسئله مباهات کرده اند.[۳]
خدیجه (سلام الله علیها) نخستین زن مسلمان
مورخان درباره اینکه حضرت خدیجه(س) نخستین زن مسلمان است، اختلافی ندارند.[۴] برخی از آنان از وی به عنوان نخستین مسلمان (از زنان و مردان) نیز یاد کرده اند.[۵] ابن‌اثیر مورخ اهل سنت، اجماع مسلمانان را بر این دانسته که حضرت خدیجه اولین ایمان آورنده به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است.[۶]
به گفته احمد بن ابی یعقوب تاریخ نگار قرن سوم، حضرت خدیجه اولین زن ایمان آورنده و حضرت علی (علیه السلام) اولین مرد ایمان آورنده به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است.[۷]
علی (علیه السلام) نخستین مرد مسلمان
براساس روایات، پیامبر اسلام، امام علی (علیه السلام) را اولین مسلمان، اولین مؤمن[۸] و اولین فردی که او را تصدیق نمود، توصیف کرده است.[۹] شیخ طوسی روایتی از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده که امام علی (علیه السلام) را اولین ایمان آورنده به پیامبر اسلام معرفی می‌کند.[۱۰] گفته شده شیعه بر این اجماع دارد که امام علی (علیه السلام) اولین مرد مسلمان بوده است.[۱۱] امام علی (علیه السلام) نیز در سخنانش بر پیشتازی اش در اسلام و اینکه نخستین مسلمان بوده است تصریح کرده است.
علامه مجلسی[۱۲] و حسین بن حمدان خصیبی[۱۳] نویسنده شیعه قرن چهارم، امام علی (علیه السلام) را اولین مسلمان دانسته اند. همچنین محمد بن جریر طبری،[۱۴] شمس‌الدین ذهبی[۱۵] و دیگران[۱۶] از مورخان اهل سنت نقل‌هایی بر اولین مسلمان بودن امام علی (علیه السلام) نقل کرده اند.
گزارش های دیگر
برخی اهل سنت نقل‌های را ذکر کرده اند که براساس آن ابوبکر[۱۷] یا زید بن حارثه اولین مسلمان بوده اند.[۱۸] مقریزی تاریخ نگار اهل سنت در کتاب «اِمتاع الاَسماع» ابوبکر را اولین مسلمانی دانسته که اهلیت حمایت و کمک به پیامبر اسلام را داشته است.[۱۹]
ابنحجر در کتاب «الاِصابه» اولین مسلمان از کودکان را امام علی (علیه السلام)، از زنان خدیجه، از موالی زید بن حارثه و از بندگان را بلال حبشی دانسته او ابوبکر را اولین مرد آزاد می داند که مسلمان شد.[۲۰] با این حال محمد بن جریر طبری از محمد بن سعد نقل کرده که ابوبکر پس از ۵۰ نفر اسلام آورد.[۲۱]
به گفته رسول جعفریان، تاریخ نگار معاصر شیعه، اینکه برخی منابع تاریخی، ابوبکر را نخستین مسلمان دانسته اند، از لحاظ تاریخی، زمینه‌ای نداشته و برخاسته از نزاع‌های مذهبی میان مسلمانان است.[۲۲]
ترتیبِ اسلام‌آورندگان
ابن‌اثیر، مورخ اهل سنت، خدیجه (سلام الله علیها)، علی (علیه السلام)، زید بن حارثه و ابوبکر[۲۳] و علامه مجلسی، علی (علیه السلام)، خدیجه (سلام الله علیها) و جعفر بن ابیطالب را به ترتیب، نخستین ایمان آورندگان به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی کرده اند.[۲۴]
پی نوشت ها
- مروجی طبسی، «امیرمؤمنان (علیه السلام) و پیشتازی در اسلام»، ص۷۲.
- ابن‌عقده کوفی، فضائل أمیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، ۱۴۲۴ق، ص۲۴.
- ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۶۹.
- حسینی، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، ص۴۸.
- بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۱؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۵؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۴۶؛ ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۱۰؛ صالحی دمشقی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۷.
- یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۳.
- ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۶.
- صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۴.
- شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۴۳.
- حسینی، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، ص۴۸.
- مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۱۰۲.
- خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۵۰.
- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۰.
- ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲۸.
- ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۹۰.
- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۵؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۶۵.
- بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۰.
- مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۴.
- ابنحجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۴.
- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۶.
- جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۳۵.
- ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۰-۱۳۱.
- مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۱۰۲.
فهرست منابع
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن‌خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابیطالب علیهم‌السلام، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشه، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.
- ابن‌عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین علیه‌السلام، محقق و مصحح: عبدالرزاق محمدحسین حرز الدین، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا، قم، انتشارات دلیل، ۱۳۸۰ش.
- حسینی، سید کرم حسین، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، مجله صراط، شماره۱۰، آبان۱۳۹۲ش.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم، تحقیق محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مروجی طبسی، محمدجواد، «امیرمؤمنان (علیه السلام) و پیشتازی در اسلام»، مجله فرهنگ کوثر، شماره۷۵، پاییز۱۳۸۷ش.
- مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع، تحقیق: محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ اول، بی‌تا.
منبع: ویکی شیعه
