تاریخ زندگانی حضرت خدیجه (س)

اشاره:

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) اولین همسر پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) و مادر گرامی حضرت فاطمه سلام الله علیها است. همچنین حضرت خدیجه اولین زنی بود که به نبوت پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله علیه و آله) ایمان آورد. در این نوشته به صورت مختصر به زندگینامه ان حضرت اشاره شده است.

حضرت خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزّی بن قصی بن کلاب از تیره بنی اسد قبیله قرشی مخزوم بود. نام مادر او فاطمه دختر زائده بن اصم بود.

از زندگی او تا قبل از ازدواج با پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خبرهای چندانی در دست نیست ولی همه اخبار حاکی از آن است که وی زنی ثروتمند بود و در تجارت مکه نقش فعالی داشت. همچنین به پاکی و شرافت شهره بود از این رو او را طاهره می‌خواندند.(۱)

خدیجه قبل از ازدواج با محمد(صلی‌الله علیه و آله) ابتدا با عتیق بن عائذ مخزومی ازدواج نمود و از او صاحب پسری به نام هند شد. پس از مرگ عتیق با مالک بن نباش تمیمی ازدواج کرد و از او نیز صاحب پسری به نام هند و دختری به نام هاله شد، برخی ازدواج با مالک (ابوهاله) را مقدم بر ازدواج با عتیق می‌دانند.(۲)

حضرت خدیجه قبل از ازدواج با محمد(صلی‌الله علیه و آله) با توجه به ثروت فراوانی که داشت با تأمین سرمایه تجاری بسیاری از مردم در سود تجارت آنان شریک می‌شد. در این میان با توجه به شهرت محمد(صلی‌الله علیه و آله) در دوره جوانی به امانتداری و صداقت، محمد (صلی‌الله علیه و آله) نیز در یک سفر تجاری با سرمایه خدیجه و به همراه غلامش میسره به تجارت شام رفت.

با اخباری که خدیجه از طریق میسره در خصوص اخلاق و سیره محمد(صلی‌الله علیه و آله) در طول این سفر کسب کرد به ازدواج با او مشتاق شد(۳)و اشتیاق خود را به این ازدواج توسط عمویش به اطلاع محمد(صلی‌الله علیه و آله) رساند(۴) آن حضرت نیز به همراه حمزه(س) به خواستگاری خدیجه ـ که در این زمان۴۰ سال داشت ـ رفت. البته بنابر نقلی محمد(صلی‌الله علیه و آله) به نزد خویلد پدر خدیجه (س) رفت(۵) و با جلب نظر او با خدیجه ازدواج نمود.

با شروع زندگی خدیجه در کنار محمد(صلی‌الله علیه و آله) زندگی او دچار تحوّل شد، زیرا از این پس در کنار شوهری بود که حتی در میان قریش به پاکی و درستی معروف بود و همه به صداقت و حسن خلق او ایمان داشتند. پس خدیجه از این پس ثروت خود را در اختیار حضرت قرار داد تا آنها را در راه کمک به تهیدستان و مستمندان مصرف نماید.

با بعثت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خدیجه (س) به عنوان اولین ایمان آورنده، آن حضرت را در تمام مراحل رسالت یاری نمود.(۶) ابن اثیر به نقل از ابن اسحاق آورده است که: خدیجه نخستین مسلمان بود پس خدا بدین امر بار اندوه رسولش را سبک کرد. وقتی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) با خدیجه راز دل می‌گفت، خدیجه از اندوه او می‌کاست و او را تصدیق می‌کرد و کار مردم را بر او آسان می‌کرد.(۷) ابن حجَر آورده است که از امتیازات خدیجه آن بود که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) را همیشه گرامی می‌داشت و سخن او را قبل و بعد از بعثت تصدیق می‌کرد. خدیجه چون احساس کرد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نسبت به زید بن حارثه تمایل خاصی دارد او را به حضرت بخشید.(۸) نیز آمده است که وقتی مسلمانان بنی هاشم در مکه مورد تحریم اقتصادی و اجتماعی مشرکان قریش قرار گرفتند و در محله شعب ابی طالب جمع شدند تا در کنار هم مشکلات این تحریم را سپری نمایند، خدیجه تمامی اموال خود را در طول سه سال بین آنان انفاق کرد.(۹)

عفیف کندی می‌گوید: در جاهلیت به مکه آمدم و چون خواستم برای خانواده ام عطر و لباس تهیه نمایم به نزد عباس بن عبدالمطلب رفتم به کعبه نگاه کردم که دیدم جوانی به طرف کعبه آمد و رو به کعبه ایستاد، پس نوجوانی و زنی به دنبال او آمدند و در کنار و پشت او ایستادند و چون او به رکوع و سجود رفت آنان نیز چنین کردند، چون از عباس در خصوص آنها پرسیدم، گفت: محمد، علی و خدیجه هستند.(۱۰)

هم چنین آمده است که چون جبرئیل بر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نازل شد و وضو گرفتن و نماز خواندن را به حضرت آموخت، پیامبر نیز به خدیجه آموخت پس خدیجه وضو گرفت و نماز خواند.(۱۱)

تمام فرزندان پیامبر ـ غیر از ابراهیم ـ از خدیجه بودند.(۱۲) برای خدیجه ۴ دختر به نام‌های رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه و یک پسر به نام قاسم و بنابر نقلی دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله نام برده‌اند.(۱۳)

پس از آنکه محاصره مشرکان علیه مسلمانان در اول سال دهم بعثت پایان یافت، خدیجه (س) که مشقات فراوانی را متحمل شده بود در سن ۶۵ سالگی مریض شد. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) در آخرین لحظات بر بستر خدیجه حاضر شد و او را به همنشینی با مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم و کلثوم دختر موسی در بهشت بشارت داد.(۱۴)

سرانجام آن حضرت در رمضان سال دهم وفات نمود، چند روز پس از آن ابوطالب نیز رحلت کرد. چون خبر رحلت ابوطالب نیز به پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) رسید فرمود: دو مصیبت بر من در این ایام وارد شده است و من نمی‌دانم که کدام یک از این دو برایم سخت تر است.(۱۵)

از رسول خدا نقل شده که حضرت جبرئیل نزد من آمد و گفت که از سوی پروردگار و از سوی من به خدیجه سلام بده و او را به خانه ای از زبرجد در بهشت که هیچ سر و صدا و رنجی در آن نیست بشارت بده.(۱۶)

به همین خاطر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) : درباره مقام و شأن حضرت خدیجه می‌فرماید: بهترین زنان عالم مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه است. خدیجه افضل زنان بهشت است. (۱۷) وقتی مردم کافر بودند خدیجه به من ایمان آورد، وقتی مرا تکذیب می‌کردند او مرا تصدیق می‌کرد، وقتی مرا محروم کردند او مالش را در اختیار من قرار داد. (۱۸)

پی نوشت:

1. ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، تهران، اسماعیلیان، ج ۵، ص ۴۳۴. ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق: عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العملیه، اول ۱۴۱۵ هجری، ج ۸، ص ۹۹.
2. ابن اثیر، ج ۵، ص ۴۳۴.
3. ابن اثیر، ج ۵، ص ۴۳۵، ابن حجر، ج ۸، ص ۹۹.
4. ابن اثیر، ج ۵. ص ۴۳۵.
5. یعقوبی، تاریخ، نشر فرهنگ اهل بیت ـ علیه السّلام ـ، ج ۲، ص ۲۰ – ۲۱.
6. ابن حجر،ج۸،ص۱۰۰. ابن اثیر،ج۵، ص۴۳۴ .
7. ابن اثیر،ج۵، ص ۴۳۷ .
8. ابن حجر،ج۸، ص۱۰۲ .
9. یعقوبی، ج۲، ص۳۱ .
10. ابن حجر، ج۴، ص ۴۲۵ .
11. یعقوبی، ج۲، ص ۲۳ .
12. یعقوبی، ج۲، ص ۸۴ ، ابن حجرج۸، ص۱۰۰ .
13. ابن حجر، ج۸، ص ۱۰۰، یعقوبی، ج۲، ص ۲۰ .
14. یعقوبی، ج۲، ص ۳۵.
15. ابن اثیر، ج۵، ص ۴۳۹ ، یعقوبی، ج۲، ص ۳۵ .
16. ابن حجر، ج۸، ص ۱۰۲ .
17. ابن اثیر، ج۵، ص ۴۳۸ .
18. ابن حجر، ج۸، ص ۱۰۳، ابن اثیر، ج۵، ص ۴۳۸ .

منبع: سایت اندیشه قم.