اضطراب و استرس ازدواج را چگونه از بین ببریم؟

ازدواج، یکی از شادترین رویدادهای دوران زندگی هر کسی است، با این حال، برای بسیاری از عروس ها و دامادها، امری پرتنش و اضطراب آور بوده و آنان استرس ازدواج را تجربه می کنند. اما علت و راه درمان استرس ازدواج چیست؟

استرس، واقعیت زندگی امروزی

استرس، اختاپوس عصر حاضر است. حتی اگر خیلی قدرتمند و صبور باشی! اما آیا راه نجاتی وجود دارد؟با توجه به زندگی ماشینی و توسعه و پیشرفت ثانیه ای آن در جامعه امروزی، وجود استرس، تبدیل به معضلی اجتناب ناپذیر گردیده است.

یادآوری این نکته که فشار بالای روانی ناشی از این زندگی ماشینی، همواره روی انسان اثر منفی می گذارد و عواطف و احساسات او را به صورت جدی جریحه دار کرده و مانعی نامرئی برای کنترل اختیارش به دست خویش می شود، بحثی است که به کرات در اغلب رسانه ها بدان پرداخته شده است.

به همین جهت هدف اصلی این نوشتار، بحث پیرامون «استرس ازدواج» بوده و ضمن تعریف و شرح عناوینی مشخص از استرس، ویژگی های افراد مبتلا به استرس ازدواج و علل آن، به راه های مقابله با این استرس اشاره می شود.

استرس چیست؟

استرس، حالتی است که در آن فرد مجبور به کاری می شود، یعنی هنگامی که فرد نتواند فشار روانی را که بر او واقع گردیده است تحمل نماید، دچار استرس یا تنش می شود. به عبارتی علمی تر، استرس، یعنی دوباره سازگار شدن فرد با شرایط و موقعیت های جدید. هر جا که تغییری در زندگی روی دهد، ما با یک استرس رو به رو می شویم.

ترس از عدم توانایی در تحمل شرایط پیش آمده، اضطراب و نگرانی را در وجود انسان شعله ور می سازد. به طور کلی می توان گفت که اضطراب و نگرانی، یک حس و حالت روحی ناخوشایند از نگرانی و تردید است که برای مدتی تعادل و ثبات روانی فرد را بر هم می زند. استرس یا هیجان و دلهره، در تمامی حالات زندگی و البته با توجه به ظرفیت و توان تحمل افراد، ممکن است به وجود آید.

ویژگی های افراد مبتلا به استرس

افراد مبتلا به استرس، به نظم بیش از حد، سخت کوشی و جدی بودن، بسیار پایبندند. اگر قراری داشته باشند، زودتر از طرف مقابل، در محل مورد نظر حاضر خواهند شد.

اگر قرار باشد کاری انجام دهند، با بی قراری به استقبال آن کار می روند. غذا را سریع تناول می کنند. در رانندگی، صحبت کردن، راه رفتن و در مجموع انجام کارهای روزانه، بسیار عجله دارند. به بیانی دیگر، افراد مبتلا به استرس، بسیار عجول و بی طاقت و نگران عمل می کنند.

در یک جمع بندی کلی از علائم استرس، می توان به موارد زیر به عنوان مهمترین نشانه های بالینی افراد دارای استرس ازدواج (دوره عقد، شب عروسی و پس از ازدواج) اشاره کرد:

۱-عصبانیت و پرخاشگری
2-احساس سردرگمی
3-عدم تمرکز و از این شاخه به آن شاخه پریدن
4-زودرنج شدن
5-تپش قلب
6-اختلال در خواب
7-اختلال در تغذیه
8-مشکل در تنفس
9-اختلال در دفع و ادرار
10-احساس افسردگی
11-احساس ناامیدی
12-شک و دودلی

علل و عوامل ایجاد استرس ازدواج

عوامل ریشه ای متعددی در قبل از ازدواج، می تواند اسباب بروز افسردگی، اضطراب و استرس ازدواج را فراهم آورد که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

۱-شکست عشقی قبلی در رابطه و یا ازدواج: داشتن یک تجربه تلخ معمولا می تواند بر شدت استرس و ترس شما از رویارویی دوباره با شرایط جدید بیفزاید.

۲-داشتن خانواده و شرایط خانواده نامطلوب: افرادی که خانواده های ناسازگار و یا متضاد با هنجارهای اجتماعی یا جایگاه اجتماعی پایین دارند، معمولا استرس این را دارند که خانواده شان را به طرف مقابل معرفی کنند و از این جهت، دچار استرس ازدواج می شوند.

۳-ترس از تغییر شرایط و وضعیت زندگی و گرفتن مسئولیت همسری: خیلی اوقات تغییر می تواند نگران کننده باشد. مخصوصا گرفتن مسئولیت های زناشویی می تواند بر شدت این ترس و درد بیفزاید و فرد درگیر استرس ازدواج شود.

۴-دیدن طلاق های متعدد در بین اطرافیان و در جامعه: دیدن آمار بالا طلاق در جامعه خواه ناخواه می تواند باعث ایجاد اضطراب و استرس ازدواج در هر فردی شود.

۵-نشان ندادن شخصیت واقعی خود به طرف مقابل: این موضوع بسیار مهمی است. بسیاری از افراد برای این که طرف مقابل را از دست ندهند، خود واقعی شان را نشان نمی دهند و به طرف مقابل اجازه نمی دهند تا خود واقعی شان را بشناسد.

۶-مخفی کاری: مخفی کاری و دروغ گویی نیز عامل دیگری است که ترس فرد از افشا شدن دروغ ها را افزایش می دهد و عاملی جهت ایجاد استرس ازدواج در وی می شود.

۷-نداشتن مهارت های همسرداری و ایجاد رابطه: متاسفانه هنوز بسیاری از زوج های جوان، از مهارت های ارتباطی برخوردار نبوده و حتی حاضر نیستند برای یادگیری این مهارت ها به مشاور مراجعه کنند. همین موضوع می تواند علاوه بر بروز استرس ازدواج، در ادامه زندگی نیز مشکل ساز شود.

۸-نداشتن شرایط لازم برای ازدواج: شرایط مادی، خانوادگی، تحصیلات، جایگاه اجتماعی و … می تواند برای همه افراد استرس ازدواج و دغدغه هایی را ایجاد کند.

۹-استرس به ارث رسیده از دوران کودکی: بروز استرس یا هیجانات بالا می تواند مربوط به دوران کودکی فرد باشد؛ چرا که شکل گیری و قوام شخصیت کودک به طور معمول، در چهار سال اولیه زندگی صورت می پذیرد.

چنانچه در میان این چهار سال، کودک را به لحاظ شیطنت های کودکانه ای که دارد، سرکوب نماییم و ترس را به او بشناسانیم و یا تنبیه مداومی را درباره اش به کار ببندیم، کودک را در ضمیر ناخودآگاهش، به استرسی ذخیره شده و پایدار دچار کرده ایم.

همچنین، مشاجره های خانوادگی و اوضاع نابسامان و نامطلوب اقتصادی و تزلزل موجود در خانواده نیز از دیگر عواملی هستند که کودک را دچار استرس پایدار خواهند نمود.

۱۰-مشکلات و گرفتاری های زندگی: هجوم ناراحتی ها، مسئولیت ها و معضلات گوناگون در سنین بالاتر را نیز می توان به عنوان یکی از عوامل ایجاد کننده اضطراب و استرس، از جمله استرس ازدواج دانست.

انواع استرس

به منظور آشنایی و درک بهتر استرس ازدواج، لازم است از انواع استرس شناخت بیشتری داشته باشیم. استرس های موجود در زندگی افراد، بسیار گوناگون و متنوع اند؛ بدین لحاظ می توان آنها را در یک طبقه بندی شدید تا خرد (کوچک)، مورد بررسی قرار داد:

۱- استرس های فاجعه آمیز یا شدید. شامل: حوادث و فجایعی همچون؛ جنگ، آتش سوزی، زلزله، تصادفات، سیل و اتفاقات و پدیده هایی از این دست که موجب تغییرات و دگرگونی های بسیار شدید در زندگی فرد می شود. زمان ناراحتی، این نوع استرس ها می تواند تا مدتهای مدید، ادامه داشته باشد.

۲- استرس های عادی زندگی. این نوع استرس، به طور معمول در زندگی همه افراد، رخ می دهد، مانند: ازدواج، تولد نوزاد، اشتغال، از دست دادن عزیزان، مشکلات مالی، بیماری، امتحان و کنکور و استخدام و… البته این دسته از استرس ها، اگرچه عظمت و شدت استرس های نوع اول را ندارند، اما بسیار بیشتر و تکراری تر اتفاق می افتند.

۳- استرس های خرد (کوچک). همان طور که از عنوان این نوع استرس مشخص است، شدت آنها می تواند بسیار کم و کوچک باشد، اما بروز و به وقوع پیوستن شان بسیار شایع و دایمی و فراوان است، مانند: دیر رسیدن برای انجام کاری، معطلی و انتظار در صف های مختلف، تحمل صداهای مزاحم (آلودگی صوتی)، نبود محیط مناسب برای تمرکز فکر یا درس خواندن و انجام تکالیف درسی و…

اگرچه استرس های خرد، استرس های معمول و ظاهراً قابل توجهی نیستند، اما از آنجا که تکرار و تحملشان دایمی می تواند باشد، قطعاً باعث تخریب روحی و بروز مشکلات زیادی در زندگی افراد خواهند شد.

تقسیم استرس بر اساس کیفیت

۱-استرس های منفی

این استرس ها، حوادث و رخدادهای ناخوشایندی هستند که موجبات ناراحتی افراد را با درجات متفاوت، به وجود می آورند. مانند: از دست دادن عزیزان، مشکلات خانوادگی، طلاق، بیماری و…

۲-استرس های مثبت

این نوع استرس، در اثر اتفاقات و رویدادهایی رخ می دهد که خوشایند و شادی آور و مثبت، تلقی می گردند. مانند: بچه دار شدن، ازدواج عزیزانی چون فرزند، خواهر، برادر، قبولی در کنکور و استخدام، خرید خانه، ازدواج خود فرد و موارد مشابه.

استرس در ازدواج

شاید یکی از بهترین تجارب به دست آمده در زندگی انسان، تجربه ازدواج باشد. ازدواج یکی از استرس های معمول و قابل تحمل در زندگی است. ازدواج از این نظر استرس محسوب می شود که موجب به وجود آمدن تغییر و تحول در زندگی دخترو پسر، می شود.

به گونه ای دیگر، دختری که تا قبل از ازدواج، فقط به تحصیل یا اشتغال در خارج یا داخل خانه مشغول بوده است و همه انتظار و توقع بسیار عادی از او می داشتند، ناگهان بعد از رخدادهایی چون ازدواج، می باید وقت خود را به کارهایی به جز همیشه اختصاص دهد؛ یعنی یک فعالیت چشمگیر اجتماعی. مضافاً بر این که به وظایف همسرداری بپردازد و کارهای دوران تجردش را محدود سازد.

همین طور درباره پسری که تا قبل از ازدواج، تحصیل یا کار می کرده و درآمدی برای مخارج یک نفر داشته، بعد از ازدواج باید متحمل هزینه های کمرشکن مسکن و مخارج خانه و خانواده و ده ها خرج غیرقابل پیش بینی شود و بیشتر اوقاتش را در کنار خانواده بگذراند و از معاشرت ها و دوستی های زمان تجرد، فاکتور بگیرد و چه بسا برای تأمین زندگی به شغل دوم روی بیاورد.

بدین ترتیب بسیار طبیعی است که تغییر و تحولات موجود، موجب بروز استرس ازدواج شده و تعادل و ثبات روانی و جسمی فرد را از حالت نرمال خارج کند و برهم زند.

کسانی که هیچ ذهنیت قبلی از استرس ازدواج ندارند و تصورشان از ازدواج، فقط یک رویای شیرین یا یک رویداد بدون استرس و ناراحتی است، ممکن است در برابر چنین تنگناهایی، دچار چالش شده و در شناخت علل و ریشه اصلی استرس ازدواج، مرتکب اشتباه محاسباتی شوند.

برخی از این قبیل افراد ممکن است فشار ناشی از این ناراحتی ها را ناشی از ورود همسرشان به زندگی به ظاهر آرام خود فرض کنند. بدیهی است در صورت چنین تفکری، سوءتفاهمات و اختلافات و ناراحتی های قابل توجه و چه بسا غیرقابل جبرانی بین زوجین به وقوع خواهند پیوست.

استرس ازدواج در سه مرحله ازدواج

در کشور ما و خاصه مناطقی از آن که بسیار سنتی به ازدواج و حواشی آن نگریسته می شود، در سه مرحله از مراحل ازدواج، بر عروس و داماد استرس ازدواج تحمیل می شود.

۱-خواستگاری و گرفتن تصمیم ازدواج

استرس ازدواج این مرحله، بیشتر مربوط است به پذیرفته شدن از طرف نفر مقابل و خانواده وی، مراسم خواستگاری، آغاز آشنایی، ملاک های این ازدواج، تصمیم گیری، امکان اشتباه، صداقت طرفین، شرط و شروط ها، تناسب و هماهنگی ها، فرهنگ طرفین و خانواده هایشان.

همچنین قرار گرفتن دختر و پسر مقابل هم برای گفت و گو و تشریح ملاک هایشان نیز می تواند اضطراب آور باشد. گاهی استرس ازدواج ناشی از این موارد، به حدی سنگین است که یکی از طرفین ممکن است از اقدام به ازدواج منصرف شود.

۲-جشن ازدواج و مراسم مرتبط با آن

در صورتی که مراسم خواستگاری به خیر بگذرد و پسر و دختر آمادگی شان را برای تشکیل یک زندگی مشترک اعلام نمایند، نوبت به مراسم بله برون و موارد مرتبط با عقد و ازدواج، از قبیل تعیین مهریه و مخارج عقد و عروسی می رسد که اگر نامعقول مطرح شوند، چه بسا موجب منتفی شدن مسئله گردند. استرس ازدواج برآمده از این مرحله نیز بعضا بسیار زیاد و آزاردهنده می باشد.

حال چنانچه دختر و پسر و خانواده هایشان به توافق دست یافته و عقد صورت گیرد، آن هم با این قرار که طرفین فوری وارد زندگی مشترک نشوند نیز، استرس های خاص خود را دارد.

به عنوان مثال، نحوه ارتباط عروس و داماد، که ظاهراً نه صورتی از تجرد دارند و نه صورتی از تأهل با توجه به فرهنگ خانواده ها. انتظارات به وجود آمده بین طرفین، همین طور تهیه مسکن، تهیه جهیزیه، تفاوت های سلیقه ای و فرهنگی طرفین و موارد ناشی از آنها.

برگزاری مراسم جشن عروسی نیز استرس ازدواج زیادی را برای عروس و داماد و خانواده های آنان به همراه دارد که ممکن است در برخی مواقع، منجر به سوءتفاهم و قضاوت های غیرمنطقی شده و طرف مقابل را به قصور و کوتاهی در اعمال و برخورد و… متهم کردن، بینجامد.

چنانچه تمایل و اشتیاقی به زندگی داریم باید بپذیریم که زندگی، خاصه زندگی مشترک که مورد بحث ماست، یعنی قبول یک سری بایدها و نبایدها. بایدها و نبایدهایی که فقط با مقداری امید، علاقه، خوش بینی و گذشت و اراده ای راسخ، تبدیل به مواردی مطبوع و قابل تحمل شده، تا جایی که ورود هرگونه استرس منفی و مثبت کوچک و بزرگی را به زندگی ما ممنوع می سازند!

۳-زندگی زیر سقف مشترک

مهمترین و اساسی ترین مرحله استرس آور، همین مرحله است که معمولاً نسبت به آن توجه چندانی صورت نمی گیرد، چرا که بسیاری بر این باورند که آشنایی های زمان نامزدی و دوران عقد، برای شناخت دو طرف کافی بوده است.

این در حالی است که موضوع کاملاً بر خلاف این تصور است؛ چرا که تا قبل از شروع زندگی زیر یک سقف مشترک، معاشرت ها، حول محور مسائلی تقریباً عادی نظیر گردش و تفریح و گفت و گوهای نه چندان جدی صورت می گرفته، در حالی که با رفتن زیر یک سقف مشترک، تفاوت ها و شباهت ها، به واقعی ترین شکل ممکن نشان داده می شوند.

نوع ارتباط زن و شوهر، پس از ازدواج، با خانواده هایشان نیز حائز اهمیت است. این که مرز و حریم مشخصی وجود داشته باشد که نه صمیمیت قبل از ازدواج دختر و پسر با خانواده هایشان را به خطر اندازد و نه آن که خانواده ها را تشویق به تعیین تکلیف و دخالت در زندگی آنها کند.

مقابله با استرس ها، راه نجات

وقتی صحبت از مقابله با مطلق استرس و از جمله آن استرس ازدواج به میان می آید، یعنی به کار بستن یک سری تمهیدات، فعالیت ها و اقداماتی که فرد به واسطه آنها، استرس هایش را درمان کرده و از میان برشان دارد یا این که این استرس را تا سرحد ممکن کاهش داده یا با آن، راه سازگاری پیش گرفته و به قول معروف، کنار آید. مقابله با استرس ها، انواع متفاوتی دارد.

به طور کلی دو نوع مقابله با استرس وجود دارد: مقابله های عملی و مقابله های ذهنی. هر یک از این مقابله ها شامل موارد سالم و ناسالم است.

۱-مقابله های سالم عملی

تصمیم جدی برای عمل به یک کار مفید، انجام فعالیتی خاص، راهنمایی گرفتن، مشورت کردن، برنامه ریزی در زندگی، جمع آوری اطلاعات در زمینه های مورد نیاز، مطالعه کردن، استفاده از روش حل مسئله، فکر کردن، سنجیدن، ارزیابی و نقد موقعیت، درجه بندی مشکلات، زمان بندی فعالیت ها و درخواست کمک از دیگران.

۲-مقابله های ناسالم

سرقت، فرار از منزل، توسل به زور و تهدید و استفاده از آنها، خشونت و پرخاش، بزهکاری، استفاده از نیرنگ و حیله برای رسیدن به هدف، بی بندوباری.

۳-هیجان مدار سالم

دعا و نیایش، تخلیه احساسات (گریه کردن و بیان درست و اصولی خشم)، گفت و گوی درونی مانند دلداری و آوردن استدلال و منطق برای خود، توجه به افکار خوب و خوشایند (مثبت اندیشی)، توکل بر خداوند و اعتقاد به حکمت او (آنچه او می داند و ما نمی دانیم)، صبر و طاقت، درد دل کردن با دوستان و آشنایان.

۴-هیجان مدار ناسالم

اعتیاد و پناه بردن به آن، بدگویی، خشونت و پرخاشگری، تخریب اموال دیگران، شکستن و پرتاب اشیاء، انجام رفتارهای ناگهانی و بعد پشیمانی، درماندگی و نومیدی، دست کشیدن از تلاش و کوشش، خواب و رویا را انتخاب کردن، پناه بردن به خرافات و فال و فالگیری.

در انتها بد نیست بدانیم هنگامی که صحبت از مقابله با استرس به میان می آید، همیشه این خود ما هستیم که می توانیم به بهترین نحو ممکن و با استفاده از موارد مفیدی که در بخش مربوط به مقابله های سالم (عملی و ذهنی) عنوان شد، در جهت دور کردن یا از بین بردن استرس ها در زندگی مشترکمان، تلاش کنیم.

البته همان طور که عنوان شد، کمک، راهنمایی و استفاده از وجود دیگران، در توفیق یافتن ما علیه استرس ها به ویژه استرس ازدواج بسیار مؤثر خواهد بود.

به خاطر بسپاریم همیشه برای مواجهه یا از بین بردن مشکلات و ناراحتی ها، قدم اول تعلق به خود ما دارد؛ چرا که ما برای زندگی خود و فرد مقابلمان است که عزم را جزم کرده و قدم اول تا قدم آخر را برمی داریم.

قدم هایی که در هر فاصله شان، ممکن است به ده ها مشکل دیگر بربخوریم، مشکلاتی که زمینه ساز انواع و اقسام فشارهای روحی و روانی اند، فشارهایی که برای رسیدن به اصل زندگی و شیرینی های موجود در آن و نیز تکامل و آب دیده شدن افراد، همیشه اجتناب ناپذیر بوده و خواهند بود.

راهکارهایی برای پیشگیری، کنترل و مهار استرس ازدواج

در راستای پیشگیری، کنترل و مهار استرس ازدواج می توان از این راهکارها بهره جست:

۱-مشورت کنید. شما می توانید برای اطمینان از انتخابتان با افراد با تجربه یا روانشناس های مختلف و حتی روانشناس های آنلاین مشورت کنید.

۲-از ابتدا با طرف مقابل رو راست و صادق باشید و خود واقعی تان را نشان دهید.

۳-از دروغگویی و مخفی کاری به طور جدی پرهیز کنید.

۴-زمان مناسبی را صرف آشنایی با طرف مقابل کنید.

۵-رابطه احساسی تان از خانواده مخفی نکنید.

۶-برای حل مشکلات مادی از خانواده راهکار و کمک بخواهید و یا همین حالا شروع به برنامه ریزی نمایید.

۷-روی رشد شخصی و تقویت مهارت های ارتباطی خود کار کنید.

۸-در رابطه با طرف مقابل حریم و حد خود را مشخص کرده و از او بخواهید به حریم شما و محدودیت های تان احترام بگذارد.

۹-چشم تان را روی نواقص و ویژگی های منفی طرف مقابل نبندید.

نتیجه گیری

ازدواج، تحولی بزرگ در زندگی هر کسی است و با تغییر نقش همراه است؛ به همین علت بسیاری از عروس و دامادها با استرس ازدواج روبرو می شوند. استرس ازدواج در سه مرحله خواستگاری، مراسم ازدواج و زندگی زیر سقف مشترک قابل مشاهده است. شیوه های مقابله سالم عملی، صداقت، دوراندیشی و برنامه ریزی برای آینده، کمک گرفتن از مشاور و افراد باتجربه، تقویت رشد فردی و مهارتهای ارتباطی از مهمترین راهکارهای پیشگیری و مهار استرس ازدواج می باشند.

منابع: همشهری؛ دکتر لینک