شکست عشقی و جدا شدن از فردی پس از مدت ها رابطه عاشقانه و زندگی مشترک با او، یکی از سخت ترین رویدادهای زندگی است. پس از این تجربه تلخ، همه چیز خاکستری و ناراحت کننده به نظر می رسد و خاطرات دوران رابطه، سریال گونه در ذهن فرد مرور می شود.
این درد جدایی، احساسی شبیه به پایان دنیاست. در حقیقت شکست عشقی، یک نوع فروپاشی احساسی است که بعد از جدایی از فرد مورد علاقه، ایجاد می شود. شکست عشقی، در اغلب اوقات با احساسات دردناکی نظیر احساس شکست، خیانت، خشم و غم همراه است.
شکست عشقی، رویدادی دردناک
انسان، موجودی اجتماعی است و ارتباط با دیگران، برای او بسیار حائز اهمیت است و بر شکل گیری مسیر زندگی و ساختار شخصیتی او تاثیری مستقیم دارد. بیشتر افراد برای دستیابی به یک رابطه خوب حاضرند رنج زیادی را تحمل کنند چرا که اهمیت رابطه برای آنها بیش از رنج بردن است.[۱]
بنابراین وقتی کسی رابطه ای که برای او از اهمیت بالایی برخوردار است را از دست می دهد، در واقع قسمتی از وجودش را از دست داده و ممکن است در هدف و مفهوم زندگی اش، دچار چالش شود و تصور کند که دیگر آن فرد سابق نخواهد شد.
با این حال نباید فراموش کرد که لزوما همه شکست ها و ناکامی ها، به ضرر ما نیستند بلکه برخی از آن ها، تجربه بسیار ارزشمندی برای زندگی آینده ما محسوب می شوند و چه بسا از وارد آمدن آسیب های بیشتر به ما پیشگیری می کنند. خداوند در قرآن کریم می فرماید:
عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون؛[۲] چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آنکه خیرِ شما در آن است، و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شر شما در آن است، و خدا می داند و شما نمی دانید.
تفاوت های شکست عشقی در مردان و زنان
تفاوت های فردی و جنسیتی، باعث می شود تا زنان و مردان بعد از شکست عشقی، احساسی متفاوت را تجربه کرده و واکنش های متفاوتی از خود نشان دهند:
۱- شکست عشقی در زنان
به طور کلی زنان در مقایسه با مردان، تمایل بیشتری به فکر کردن در مورد آینده دارند. این مسئله ریشه در ساختار ذهنی آنان دارد.
این فعالیت ذهنی آنها باعث می شود تا روی روابط عاطفی خود حساب بیشتری باز کنند و هنگام انتخاب یک فرد برای رابطه و ازدواج، بیشتر از مردان به آینده رابطه فکر کنند و تجربیات گذشته خود را بسنجند.
از این رو، هنگام جدایی نیز درد عاطفی بیشتری را نسبت به مردان تجربه کرده و واکنش های بیشتری از خود نشان می دهند.
معمولا زنان بعد از شکست عشقی، دچار تند مزاجی، رفتارهای احساسی و هیجانی بدون تفکر می شوند. آنها، احساساتی نظیر بدبینی و بی اعتمادی نسبت به مردان، افسردگی و ناامیدی، احساس پوچی و بی ارزشی در زندگی، خود کم بینی و عزت نفس و اعتماد به نفس پایین را تجربه می کنند.
با این حال، راحت تر می توانند بر این احساسات غلبه کرده و زخم احساسی آنها زودتر از مردان و در مدت زمان کوتاه تری، بهبود می یابد.
۲-شکست عشقی در مردان
معمولا مردان بعد از جدایی و شکست عشقی، نشانه های شدیدی از خود نشان نمی دهند؛ به همین خاطر، ممکن است بعضی از زنان فکر کنند مردان بی خیال هستند!
حقیقت این است ذهن مردان در آینده نگری و توجه به گذشته به صورت همزمان، عملکرد ضعیف تری دارد. آنها در لحظه ای که از جدایی با خبر می شوند؛ احساسات شدیدی ندارند و حتی ممکن است حس آزادی خفیفی را نیز تجربه کنند!
مردان در ابتدا نسبت به زنان اندوه و درد کمتری حس می‌کنند اما در طولانی مدت، به زمان و تلاش بیشتری برای التیام نیاز دارند.
مردان بعد از یک شکست عشقی، معمولا در خود فرو می روند، میل به سکوت پیدا می‌کنند و دچار سردرگمی افکار می شوند. این مسئله، در ابتدا باعث کاهش توجه، تمرکز، انگیزه و در نتیجه افت عملکرد آنها می شود.
شایع ترین عوارض شکست عشقی در مردان، افزایش قابل توجه ساعات خواب، پرخاشگری و افسردگی، بی اعتمادی و بدبینی نسبت به روابط عاشقانه، تمایل به انجام رفتارهای پرخطر و سرکوب احساسات می باشد.
به طور کلی مردان از هر گونه عامل حواس پرتی و گذر زمان مانند تماشای فیلم، رفیق بازی، بازی های ویدئویی استقبال می کنند.
مراحل شکست عشقی در مردان و زنان
به طور معمول هر فرد پس از تجربه یک شکست عشقی و عاطفی سخت، مراحل مختلفی را می گذراند تا به آرامش و زندگی عادی قبلی خود بازگردد:
۱-شوک
شوکه شدن، اولین واکنش طبیعی افراد به شکست عشقی و جدایی از یک رابطه است. کسی که با جدایی و شکست عاطفی روبرو می شود، قبل از هر چیزی از خود می پرسد: چرا این اتفاق افتاد؟
او سعی می کند برای اتفاقی که افتاده، دلیل پیدا کند؛ اما استرس و اضطراب شدید، اجازه فکر و تمرکز لازم را به او نمی دهد. این مرحله ممکن است چند روز طول بکشد.[۳]
۲- انکار
در این مرحله، فرد اتفاقی که افتاده است را می فهمد ولی ذهن او در قالب مکانیسم دفاعی، شروع به انکار آن می کند تا از استرس و اضطراب شدید، رهایی یافته و به آرامش برسد.
در این مرحله، سوال های فرد، اساسی تر شده و با یادآوری خاطرات خوب، این حس را در درون خود تقویت می کند که امکان ندارد رابطه تمام شود. مرحله انکار نباید زیاد طول بکشد.
۳-خشم و انتقام
در این مرحله حس خشم و انتقام سر تا سر وجود فرد را فرا می گیرد و سعی می کند با اتخاذ تصمیماتی ناگهانی و بدون فکر و منطق، زخم شکست عشقی خود را التیام بخشد مثلا برای برانگیختن حسادت پارتنر خود، دست به کارهایی می زند.
۴-افسردگی
احساس خشم و انتقام به تدریج، جای خود را به غم و ناراحتی شدید می دهد و احساس ناامیدی و پوچی وجود او را فرا می گیرد و آینده در نظرش تیره و تار می شود. با دیده شک و تردید، به خوشی های آینده نگاه می کند.
۵-پذیرش و بازگشت به زندگی
پذیرش، نخستین قدمی است که فرد برای عبور کردن از شکست عشقی بر می دارد. در این مرحله او پذیرفته که شکست عشقی و جدایی برای وی اتفاق افتاده و فرد مقابل دیگر برنخواهد گشت.
این مرحله اهمیت زیادی دارد؛ زیرا فرد پس از کشمکش های طاقت فرسای درونی و فراز و نشیب های فراوان احساسی، سرانجام واقعیت را پذیرفته و به این جمع بندی رسیده که نباید انرژی و ذهن خود را صرف تغییر اوضاع و شرایط کند.
در این مرحله او دیگر آن احساس نیاز و عشق قبلی به طرف مقابل را در درون خود نمی بیند و با نگاه کردن به گذشته خود، دیگر احساس بدی نخواهد داشت و نسبت به کنترل خشم خویش توانمند است و توانایی فراموش کردن عشق قدیم و یافتن عشق و رابطه جدید را دارد.
او شکست عشقی را به عنوان یک تجربه قبول می کند و در همین نقطه است که متوجه می شود هنوز می تواند به آینده، اهداف و ارزش های خود، امیدوار باشد.
تحقیقات نشان می دهند که حدود ۱۱ هفته بعد از اتمام رابطه و شکست عشقی، احساس بهتر شدن سراغ فرد می آید. در هر صورت هیچ شرایط و غمی دائمی نیست و باید توجه داشت که فرایند فراموش کردن شکست عشقی و التیام زخم آن، در افراد مختلف، متفاوت است.
فاکتورهای مختلفی مانند مدت زمان رابطه، نوع تعامل طرفین و خاطرات آنها از هم، در پروسه بهبودی تاثیرگذارند.
رایج ترین اشتباهات بعد از شکست عشقی
۱-ازدواج و رابطه جدید بلافاصله بعد از شکست عشقی: این بدترین و یکی از شایع ترین کارهایی است که افراد پس از تجربه شکست عشقی، برای تسکین حال خود به آن دست می زنند و با توجه به عدم آمادگی روحی، عملا خود را در معرض یک شکست عشقی دیگر قرار می دهند.
تجربه نشان داده که این گونه روابط شتابزده، معمولا به نتایج خوبی منجر نمی شود و حتی باعث تشدید آسیب نیز خواهد شد. توصیه می شود دست کم شش ماه پس از جدایی و با احراز آمادگی، رابطه جدید شروع شود.
۲- نشخوار فکری و سوال های بی پاسخ هر روزه از خود: چرا رفت؟ چرا من؟ من چه مشکلی داشتم؟ چه اشتباهی کردم؟ آیا او هم به من فکر می کند؟ آیا او هم ناراحت است؟
پاسخ به این سوالات تکراری، نه تنها هیچ کمکی به بهبود حال فرد نخواهد کرد بلکه باعث درگیری دائمی ذهن و احساسات او با یک مسئله تمام شده می شود.
۳-نگرانی از آینده: نگرانی های فکری، حال فرد را بدتر می کند: نکند برای همیشه تنها بمانم؟! نکند نتوانم فرد مناسب دیگری پیدا کنم؟! احساسات منفی، باعث می شود منفی ترین و غیرواقع بینانه ترین افکار به ذهن فرد هجوم بیاورند.
درمان شکست عشقی و روش های آن
هر کسی بعد از تجربه شکست عشقی، باید به فکر بازیابی خود باشد تا بتواند راحت تر از این دوران عبور کند. پرسش اصلی این است که چگونه باید بعد از شکست عشقی شاد باشیم و به آرامش برسیم؟
تحمل و گذار از شکست عشقی در زنان و مردان، با تفاوت هایی همراه است؛ اما به طور کلی راهکارهایی برای بازگشت به زندگی پس از شکست عشقی وجود دارد که با انجام آن ها می توان از این دوران تلخ و غم انگیز، آسان تر عبور کرد:
۱-سوگواری کردن و غصه خوردن
بعد از تجربه از دست دادن عشق، غمگین بودن و گریه کردن، واکنشی طبیعی است و در هضم روحی این رویداد تلخ، به فرد کمک می کند. بنابراین از روبرو شدن با درد و اشک نترسید، به خود اجازه غصه خوردن بدهید و سعی کنید هیجانات خود را بروز دهید؛ اما یادتان باشد این سوگواری، برای همیشه نیست و باید مدت محدودی داشته باشد.
انسان نباید از چیزهای دنیایی و مادی که از دستش می رود ناراحت و محزون شود. در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) آمده است: حضرت عیسى (ع) به حواریین فرمود: بر آنچه از دنیا از دستتان رفت غم مخورید وقتی دین شما سالم است، همچنان که دنیا داران بر دین از دست رفته خود غم نمی خورند وقتى دنیایشان پابرجاست.[۴]
در حدیثی دیگر، از امام صادق (علیه السلام) در مورد زهد در دنیا سوال شد، فرمود: خداوند عز و جل آن را در یک آیه از قرآن تعریف کرده است: «لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ»؛[۵] تا تاسف نخورید بر آنچه از دست شما رفت و شاد نشوید به آنچه براى شما فراهم آمد.[۶]
بنابراین باید توجه داشت که انسان، با ارزش تر از آن است که روحیه و آرامش فکر و روان خود را این گونه به خاطر ناکامی در یک رابطه، از دست بدهد. شاید خیر و مصلحت شما در این بوده که با آن دختر ازدواج نکنید. بنابراین به خدا توکل کنید و کارهایتان را به او بسپارید که خودش خیر و مصلحت شما را بهتر می داند.
۲-تفریح، ورزش و انجام کارهای مورد علاقه
تفریح کردن، سفر رفتن و ورزش، به شما کمک می کند تا فکر آزادتری داشته و با آرامش لازم، اتفاقات را تحلیل کنید. بنابراین به قسمت های شاد زندگی تان توجه کافی کنید و به فعالیت های مختلف ورزشی و تفریحی نظیر دوچرخه سواری، شنا، ماهی گیری و پیاده روی بپردازید.
تمرین های تنفس عمیق و مدیتیشن نیز می تواند روش خوبی برای حفظ انرژی شما در مسیر درمان شکست عاطفی باشد. همچنین انجام کارهای مورد علاقه نظیر طراحی، نقاشی، خطاطی، کامپیوتر، نرم افزار و… می تواند در شما احساس شادی و رضایت از زندگی ایجاد می کند.
۳-رفت و آمد با اقوام و دوستان
از همراهی با اقوام و دوستان نزدیک خود لذت ببرید. شما هنوز کسانی را در زندگی خود دارید که می توانند روزهای زیبایی را برای شما رقم بزنند و حال و هوای شما را عوض کنند. خانواده و دوستان صمیمی شما، کسانی هستند که واقعا شما را دوست دارند و برای شادی شما هرکاری می کنند.
۴-طرح صحبت پیرامون شکست عشقی
در مراحل اولیه شکست عشقی، باید حتما هیجانات خود را بروز بدهید تا زودتر به آرامش روانی دست یابید. این هیجانات، غم و یا حتی خشمی هستند که در درون شما وجود دارند و اگر راهی برای نشان دادن خود پیدا نکنند، ممکن است تاثیرات بدتری روی شما بگذارند.
یکی از دلایلی که درد شکست عشقی در مردان، تداوم بیشتری نسبت به زنان دارد، این است که مردان به دلیل باورهای نادرست رایج، غالبا احساسات خود را درون ریزی نموده و کمتر نشان می دهند.
صحبت کردن با یک دوست مورد اعتماد، یکی از اعضای خانواده یا روانشناس و مشاور در مورد احساسات، می تواند به آرامش و تسکین روحی شما کمک شایانی کند. اگر به هر دلیل به چنین کسی دسترسی ندارید، احساسات خود را روی کاغذ بنویسید تا از این راه، انرژی منفی خود را تخلیه کنید.
توجه داشته باشید که طرح صحبت و درددل کردن با دیگران، در کوتاه مدت مفید است و دراز مدت، مشکل آفرین خواهد کرد.
۵-تمرکز بر اهداف
برای تحمل کردن شکست عشقی، باید توجه خود را از گذشته به آینده سوق دهید. توجه به گذشته، تنها برای درس گرفتن از آن اهمیت دارد؛ پس به گذشته خود به عنوان یک تجربه نگاه کنید و فکر نکنید گذشته بد شما، قرار است آینده شما را نیز نابود کند.
روی آرزوها و اهداف خود، متمرکز شوید و به ارزشمندی و توانمندی خود فکر کنید. برنامه ریزی و بهره گیری از مدیریت زمان و قرار گرفتن در مسیر پیشرفت، به شما حس خوبی می دهد و شما را به آینده امیدوار خواهد کرد.
۶-مثبت اندیشی
به طور کلی مدیریت افکار، در فرایند رهایی از آسیب های شکست عشقی، بسیار اثرگذار است.[۷] مثبت اندیشی، به عنوان یکی از ابزارهای مهم مدیریت افکار، در خلق یک زندگی شاد و لذت بخش، نقشی کلیدی دارد.
زندگی همه ما پر از لحظه های غم انگیز و اتفاقات ناخوشایند است؛ اما این خود ما هستیم که تصمیم می گیریم نیمه پر لیوان را ببینیم یا به نیمه خالی آن توجه کنیم. هرگاه افکار منفی به ذهنتان هجوم آورد، آن ها را با جملات مثبت جایگزین کنید. مهارت مثبت اندیشی، نیاز به تمرین و تلاش مداوم دارد.
۷-فاصله گرفتن از شریک قبلی
به منظور بازگشت سریع تر به زندگی قبلی، دست کم تا مدتی کوتاه باید از چیزهایی که بر روی زخم شما نمک می پاشند دور باشید. بنابراین سعی کنید تا هنگام حصول نسبی سلامت و آرامش روحی خود، تا جای ممکن از شریک قبلی خود دور شوید. این فاصله، به شما کمک می کند تا تصمیم های بهتر و با کیفیت تری بگیرید.
کنجکاوی و جاسوسی کردن کارهای طرف مقابل، یکی از رفتارهای رایجی است که افراد پس از جدایی عاطفی انجام می دهند. این کار اصلا به نفع شما نیست و باید آن را متوقف کنید.
اگر هم مجبور به برقراری ارتباط هستید، بهتر است از این پس با او بسیار مودبانه و جدی برخورد کنید. از تعامل طولانی با او پرهیز کنید و سعی کنید شرایطی را فراهم کنید تا دیدار کمتری با او داشته باشید.
۸-کشف و آشنایی با افراد و موقعیت های جدید
درست است که شما رابطه و فرد بزرگی را از دست داده اید، اما زندگی ادامه دارد و دنیا پر از شگفتی هایی است که هنوز کشفشان نکرده اید. به دنبال تجربیات جدید باشید و با قرارگیری در موقعیت های نو، فرصت زندگی دوباره به خود بدهید.
دوستان جدیدی پیدا کنید و به تفاوت هایی که انسان ها با هم دارند توجه کنید. گروه های جدید دید شما را نسبت به زندگی باز می کنند و فرصت های فوق العاده و ارزشمندی را در مسیر زندگی شما قرار می دهند.
۹-دریافت مشاوره و کمک حرفه ای
اگر متوجه شدید که غم و اندوه شما فراتر از توان و قدرت تحمل شماست، حتما به یک روانشناس مراجعه کنید و به صورت حرفه ای از او برای مقابله با احساسات دردناک خود کمک بگیرید. طی دو یا سه جلسه مشاوره می توانید به برخی از ابزارها و راهکارهای مقابله ای مفید و جدید دست یابید و آن ها را به کار بندید.
نتیجه گیری
شکست عشقی، یک نوع فروپاشی احساسی است که بعد از جدایی از فردی که دوستش دارید ایجاد می شود. اگر درمان شکست عشقی به خوبی انجام نشود، می تواند عواقب و آثار منفی زیادی با خود به همراه داشته و زندگی و روابط آینده شما را به طور جدی تهدید کند.
به طور معمول هر فرد پس از تجربه یک شکست عشقی، پنج مرحله شوک، انکار، خشم، افسردگی و پذیرش را باید بگذراند تا به زندگی عادی گذشته خود بازگردد. در دوره درمان شکست عشقی نیز انجام سوگواری، مثبت اندیشی، رفت و آمد با اقوام و دوستان و تفریح و ورزش بسیار موثر بوده و به روند بهبودی عاطفی فرد کمک شایانی می کند.
نویسنده: حسین فاضلی
پی نوشت ها
[۱] . گلسر، تئوری انتخاب، ص ۶۵
[۲] . بقره/۲۱۶
[۳] . رک: آبرامز اسپرینگ، پیوند زخم خورده، ص۳۹-۴۰
[۴] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۶ ص ۱۹۳
[۵] . حدید/۲۳
[۶] . شیخ صدوق، امالی، ص ۶۱۶
[۷] . جهت مطالعه بیشتر پیرامون مدیریت افکار به کتاب رهایی از زندان ذهن، اثر سوتکر و مک کی مراجعه نمایید.
منابع
- قرآن کریم
- شیخ صدوق، ابن بابویه محمد بن علی؛ الامالی؛ تهران؛ انتشارات کتابچی؛ چاپ ششم؛ ۱۳۷۶ ش
- شیخ حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ قم؛ موسسه آل البیت (ع) ؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۹ ق
- گلسر، ویلیام؛ تئوری انتخاب (درآمدی بر روانشناسی امید)؛ ترجمه دکتر علی صاحبی؛ تهران؛ انتشارات سایه سخن؛ چاپ سی و سوم؛ ۱۳۹۹ ش
- سوتکر، کاترین؛ مک کی، متیو؛ رهایی از زندان ذهن؛ ترجمه ساره حسینی عطار؛ امید خواجه محمود آبادی؛ مشهد؛ انتشارات شمشاد؛ چاپ یازدهم؛ ۱۴۰۰ ش
- جنیس آبرامز و مایکل اسپرینگ؛ پیوند زخم خورده؛ ترجمه مرجان فرجی؛ تهران؛ انتشارات رشد؛ چاپ چهارم؛ ۱۴۰۱ ش
