ابن نوح سیرافی عالم رجالی ومحدث

عالم رجالی ومحدث قرن های ۴ و ۵ ق

ابوالعباس احمد بن علی .بنابرانتساب او به سیراف، شاید خاستگاه اصلی او سیراف از شهرهای فارس بوده باشد. با توجه به تاریخ دیدارابن نوح سیرافی با برخی از استادان بصری آن قرن هم چون ابوعبدالله محمد بن احمد صفوانی در۳۵۲ ق و هم چنین مکاتبه ای با حسین بن علی بزوفری در آن سال ، که نجاشی خبر آن را در اختیار قرار داده است (ص ۵۹)، می توان حدود ولادت او را ثلث اول قرن ۴ ق برآورد کرد . مشایخی که او از محضرشان بهره برده ؛ به جز برخی چون شریف حسن به حمزه (- ۳۵۸ق) ، غالباً در شمار متوفیات ثلث آخر همان قرن اند مثل ابوغالب زراری و ابن قولویه و ابن داوود قمی که هر سه تن در۳۶۸ ق از دنیا رفته اند .از دیگر استادان اویند حسین بن علی بن بابویه (- ۳۷۸ ق)، شیخ صدوق (- ۳۸۱ق) ، احمد بن محمد بن یحیی عطار، احمد بن ابراهیم بن ابی رافع (نجاشی ، ص ۵۹ – ۶۰ ، ۱۲ ؛ شیخ طوسی ، رجال ، ص ۵۰۸ ؛ شیخ طوسی ، الغیبه ، ص ۲۲۶) .

در بین شاگردان ابن نوح سیرافی بیش از همه باید به نجاشی ، صاحب کتاب رجال ، اشاره که بسیار از او بهره برده و در جای جای اثرش از استاد یاد کرده است . اما غیر از او باید از حسین بن ابراهیم قمی نام برد که روایت شیخ طوسی از ابن نوح به واسطۀ این راوی صورت گرفته است. منابع به اثری ازابن نوح با عنوان اخبارالوکلاء الاربعه یا اخبارالابواب اشاره کرده اند که در مجموعۀ آثار الغیبه مورد استفاده بوده و شیخ طوسی هم در الغیبه از آن استفاده کرده است (ص ۱۷۸). او هم چنین در مقام فقیهی عالم در برخی مباحث مورد اختلاف آثاری تألیف کرده است که از آن جمله است کتاب القاضی بین الحدیثین المختلفین، التعقیب والتعفیر، المصابیح .

در بیان جایگاه ابن نوح سیرافی در تاریخ و فرهنگ شیعه باید به دو امر مهم توجه داشت: یکی نقش او در انتقال اطلاعات مبسوطی در بارۀ عصرغیبت صغری ونواب اربعه است ودیگرنقش اودرمبحث کتاب شناسی ورجال امامی . درمبحث نخست باید گفت که درمنابع به شاگردی ابن نوح سیرافی نزد ابونصرهبه الله بن محمد بن احمد بن ابراهیم نوبختی ، یکی ازافراد شاخص خاندان نوبختی ، اشاره شده است .آنچه ابن نوح دراخبارالوکلاء الاربعه آورده غالباً روایاتی است که ازابونصرهبه الله اخذ کرده است .این اثرارزشمند به ریزمباحثی دربارۀ عصرغیبت صغری اشاره می کند (نجاشی ، ص ۴۴۰) که ازمنظراعتقادی وتاریخی دارای اهمیت فراوانی است .دومین مصداق نقش اساسی ابن نوح سیرافی درتاریخ فرهنگ شیعه آن است که او ، درمقام کتاب شناس ورجال شناس سرشناس آن قرن ، دانش خود را به نجاشی انتقال داد . حتی بنا برسندی ابن نوح اجازۀ  روایت انبوهی ازآثارامامی را که دراختیارداشته به نجاشی داده بود . علاوه برآن ، جایگاه خاص ابن نوح درنقش حلقۀ مهمی درزنجیرۀ روایی آثارپیشینیان درجای جای رجال نجاشی مشاهده می شود . براساس داده های منابع ، نجاشی غالباً پرسش های خود درمباحث رجالی و روات را به صورت نامه نگاری

ازابن نوح می پرسیده وپاسخ می گرفته است (حرعاملی ، وسائل الشیعه ، ج ۳۰ ، ص ۳۰۸ ؛ نوری ، مستدرک ، ج ۴ ، ص ۳۹۰) .

فهرست منابع:

1. نجاشی ، احمد (۱۴۰۷ ق) .«الرجال ، به کوشش موسی شبیری زنجانی ، قم .
2. شیخ طوسی ، رجال شیخ طوسی ، محمد بن حسن (۱۳۵۶ق) . الفهرست ، به کوشش محمد صادق آل
3. شیخ طوسی ، محمد بن حسن (۱۳۵۶ق) . الفهرست ، به کوشش محمد صادق آل بحرالعلوم ، نجف ، چاپ مرتضویه .
4. شیخ طوسی (۱۴۱۱ق) . الغیبه ، به کوشش عبادالله طهرانی وعلی احمد ناصح ، قم .
5. مستدرک
6. ازابن نوح می پرسیده وپاسخ می گرفته است (حرعاملی ، وسائل الشیعه ، ج ۳۰ ، ص ۳۰۸ ؛ نوری ،
7. نوری ، حسین  (۱۴۱۵) . « المستدرک ، قم ، مؤسسه آل البیت (ع) ، ج ۳ ، ۵ .
8. حرعاملی ، (بی تا) . وسائل الشیعه ، به کوشش ابوالحسن شعرانی ، بیروت ، داراحیاء التراث العربى .

منبع: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران