عشق و سماع در تصوف

بی‌تردید؛ سماع، رقص و پایکوبی در دین اسلام حرمت دارد و مبغوض خداوند متعال است. این مطلب از مراجعه به متون فقهی شیعه و سنی و احادیث معصومان به خوبی به دست می‌آید و سیره‌ی مسلمانان متشرع و متعهد بر اجتناب و پرهیز از این امور بوده و هست؛ چه اینکه در حیات جامعه‌ بشری. همچنین عشق مجازی نیز در شریعت اسلام امر نکوهیده است. در اینجا چند پرسشی است که صوفیه باید به آنا پاسخ بدهند.

صوفیه به مسئله عشق و سماع بسیار پای بند هستند در حدی که بدون پرداختن به این امور سیر و سلوک برای آنان ممتنع می شود. صوفیان بر طبق این پندار که «المجاز قنطره الحقیقه» عشق مجازی آن هم از نوع وضیع و حیوانی را از کمالات انسانی دانسته و سخت بر این امر پایبند هستند و دامنه این عشق را به عشق با پسران زیباروی گسترش داده به امید اینکه شاید به عشق حقیقی که عشق به خدا باشد برسند[۱]

انجام برنامه‌های نوازندگی و خوانندگی به سبک خاص صوفیانه یکی از کارهای مهم خانقاهی به شمار می‌آید. ابن الجوزی در این زمینه چنین می‌گوید: تصوف طریقه‌ای است که از زهد شروع می‌شود و به سماع و رقص منتهی می‌گردد و از میان عوام‌طالبان آخرت به آنها روی می‌آورند و طالبان دنیا به خاطر لهو و لعبی که در مجالس آنها می‌بینند به سوی آنها جذب می‌شوند. این طائفه وقتی که غناء و موسیقی را می‌شنوند به وجد می‌آیند و …[۲]

سؤالات:

۱. آیا کسی که غرق در عشق مجازی می تواند خود را از آن بیرون نموده و به عشق حقیقی برسد؟
۲. اگر چنین عشقی باعث کمال انسان می گردد چرا شارع مقدس به آن توصیه نکرده است؟
۳. رقص و سماع که در شریعت اسلام حرام دانسته شده چرا در تصوف از ارزش خاصی برخوردار است؟

  پی نوشت:

[۱] . شیرازی، صدر الدین محمد، اسفار، ۳ / ۱۷۱ و ۱۷۳، بیروت، دار احیاء التراث العربی، سوم، (۱۹۸۱ م)

[۲] . ابن الجوزی، جمال الدین، تلبیس ابلیس، ص ۱۶۱ و ۲۶۰، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۳۶۸ ق.

نویسنده:  حمید رفیعی