اهمیت و ضرورت ورزش برای کودکان و توصیه های لازم

۱۳۹۴-۱۱-۲۸

374 بازدید

فهرست محتوا

ورزش، نیاز ضرورى کودک اسلام و ورزش کودکان ورزش کودکان از دیدگاه دانشمندان افکار غلط نسبت به بازى لزوم نظارت اولیاء بر بازى کودکان ورزش در سال هاى ابتدایى دبستان چگونگى فعالیت هاى ورزشى کودکان

ورزش کودکان (۱)

ورزش، نیاز ضرورى کودک

یکى از نیازهاى طبیعى و فطرى کودک، ورزش است. کودکان به طور طبیعى و فطرى به ورزش، بازى و تحرک، علاقه نشان مى دهند. ورزش و بازى براى رشد کودک، امرى بسیار ضرورى است و شرط زنده ماندن کودک است.

از همان ابتدا که کودکان با صداى وسائل بازى آرام مى گیرند، نشستن و راه رفتن مى آموزند، نسبت به ورزش علاقه و تمایل نشان مى دهند. به همان اندازه که سن کودک بالا مى رود، علاقه به بازى نیز در او بیشتر مى شود و در سال هاى پیش از دبستان، بهترین وسیله سرگرمى کودک به شمار مى رود. ورزش و بازى چون واکسیناسیون به موقع، براى کودک لازم و ضرورى است و بسیارى از مسائل آموزشى را کودک در کنار ورزش فرا مى گیرد. لذا ورزش کودکان اهمیت زیادى دارد.

اسلام و ورزش کودکان

از آنجا که مکتب اسلام، مکتبى غنى به شمار مى رود و به تمام ابعاد وجودى انسان توجه خاص نموده است، در اینجا نیز جایگاهى خاص براى ورزش و بازى کودکان در مکتب مقدس اسلام در نظر گرفته شده است و اسلام نسبت به این نیاز طبیعى، بى توجه نبوده است.

امام صادق (علیه السلام) طى روایتى فرمودند: بچه را تا هفت سال آزاد بگذارید تا بازى کند.[۱]

و در روایتى مى خوانیم: رسول خدا (صلّى الله علیه و آله و سلم) از جایى عبور مى کرد، دید کودکان، مشغول خاک بازى هستند، بعضى از اصحاب خواستند آنها را از بازى کردن نهى کنند، پیغمبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) فرمود: بگذارید بازى کنند، خاک پرورشگاه کودکان است.[۲]

در قرآن کریم نیز در داستان حضرت یوسف (علیه السلام) به این معنا مى‌توان پى برد که بازى و تفریح، یک ضرورت فطرى است و پیامبران الهى با این ضرورت فطرى، هیچ گاه مخالفت نمى کردند.

لذا برادران حضرت یوسف (علیه السلام) وقتى مى‌خواستند او را از پدر جدا کنند، موضوعى را مطرح کردند که پدرشان با توجه به پیامبرى و بینش الهى نتواند با خواسته آنها مخالفت کند. لذا بیان کردند: اى پدر فردا یوسف را با ما به صحرا بفرست تا در چمن و مراتع بگردد و بازى کند.[۳] و حضرت یعقوب (علیه السلام) نیز این جهت ایرادى نگرفت و موافقت کرد که یوسف (علیه السلام) با برادران خود به صحرا برود.

اسلام، ورزش را تأیید کرده و به آن سفارش فرموده است.

ورزش کودکان از دیدگاه دانشمندان

دانشمندان روانشناس نیز ورزش را براى کودکان، ضرورى و لازم مى‌دانند. از جمله این دانشمندان، ابوعلى سینا (ره) است که معتقد است اطفال تا ۶ سالگى از تمایلات خود پیروى می کنند و بر اولیاء آنان است که همواره اطفال را از آنچه که به آن تمایل دارند، محروم نکنند و‌ آنچه را که باعث محروم شدن کودکان مى شود، بر او تحمیل ننمایند.

ابن سینا (ره) سلب آزادى و جلوگیرى از جنب و جوش و بازى کودکان را زمینه اى براى افسردگى آنها مى داند و نتیجه این افسردگى‌هاى بى‌موقع و زودرس سبب مى شود رغبت هاى کودکان از بین برود و آنها بیمار شوند.

خواجه نصیرالدین طوسى (ره) ورزش و بازى را وسیله اى براى رفع خستگى از فعالیت هاى جدى مى داند، او شرط بازى را آزادى عمل اطفال مى داند و ممانعت از بازی هاى غم انگیز را وظیفه والدین مى شمارد به این معنا که اولیاء نباید بگذارند کودک به بازی هاى غم انگیز بپردازد. از نظر خواجه نصیر (ره)، بازى، وسیله اى براى بروز توانایی هاى کودک، برانگیختن شور و نشاط در کودک و وسیله اى براى رسیدن کودک به سلامت جسم و روح است.

ویلیام استرن مى نویسد: بازى، یک غریزه براى رشد و نمو استعدادها بوده و یا تمرین مقدماتى براى اعمال آتى مى باشد.[۴]

«آنتوان سمیرنوویچ ماکارنکو»، مربى برجسته روسیه مى گوید: کودک در هر بازى هر طور باشد، وقتى که بزرگ شد، در کارها هم همان گونه خواهد شد زیرا در هر بازى خوب، قبل از هر چیز، کوشش کار و کوشش فکر وجود دارد. بازى خوب، شبیه کار خوب است. در بازى، احساسات و آرزوهاى کودک ظاهر مى شوند. به کودکانى که بازى می کنند بنگرید، ببینید چگونه در نقشى که براى خود انتخاب کرده اند، واقعى هستند. احساسات کودکان در بازى، احساسات واقعى و اصیل است و بزرگترها نباید هیچ وقت به آنها بى اعتنا باشند.[۵]

افکار غلط نسبت به بازى

برخى اولیاء، از کودکان خود انتظار دارند که مانند بزرگسالان زندگى کنند. حرکت بچه گانه و بازى نداشته باشند و همیشه آرام و مطیع و سر به زیر باشند و اگر کودکى ساکت و آرام بنشیند و بازى نکند، این کار او را نشانه ادب و تربیت وى می شمارند.

از نظر اسلام و روانشناسان امر تربیت، کودکانى که بازى نمی کنند، خمود و سر به زیر و ساکت هستند، کودکانى با ادب به شمار نمى روند، بلکه این خصوصیات، علامت کسالت جسمى و ضعف روحى این کودکان است. لازمه رشد و تعادل جسمى و روحى کودک، بازى کردن است.

امام موسى بن جعفر (علیهما السلام) می فرمایند: شایسته است که کودک به هنگام خردسالى، بازیگوش باشد تا در بزرگسالى، صبور و شکیبا گردد.[۶] و پیامبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) طى روایتى می فرمایند: شیطنت و لجاجت کودک به هنگام خردسالى، نشانه زیادى عقل او در بزرگسالى است.[۷]

لزوم نظارت اولیاء بر بازى کودکان

بر اولیاء فرض و لازم است که در مورد انواع بازی ها و ورزش هاى کودکان شناخت کامل داشته باشند و آگاهى خود را به وسیله مطالعه کتب مختلف روانشناسى، دینى، اخلاقى قوى نمایند، تا بتوانند در بازی ها، کودکان را به روش درست بازى و ورزش راهنمایى کنند. در عین حال که ورزش و بازى بر کودکان لازم و ضرورى است، وظیفه والدین و مربیان این است که سعى کنند کودکان را به سوى ورزش ها و بازی هایى هدایت کنند که فکر روح، جسم و شخصیت آنها را ساخته و آنها را براى زندگى اجتماعى سالم و مفید آماده سازد.

ورزش هایى که به کودکان یاد داده مى شود، باید چنان باشند که به تربیت قواى فکرى و نظم روحى آنها منتهى گردد. بدین معنى که اخلاق آنها کامل شود، عادت هاى درست از قبیل انضباط، اطاعت از قانون، حس تعاون و همکارى، را فرا بگیرند، حس ابتکار در آنها بیدار شده و استعدادهاى آنها شکوفا گردد و به مرحله رشد و نمود و تعالى برسند.

کودک در خانه و مدرسه، تحت تعلیم قرار مى گیرد و خوب و بد را مى‌شناسد امّا درونى شدن و تثبیت این تعالیم اخلاقى، هرگز به میزان فراگیرى کودک در هنگام بازى قوى نیست. کودک در حین بازى تحت تعلیم بهتر و ثابت ترى قرار مى گیرد و آموزش حین بازى، تا پایان عمر در ذهن کودک باقى می ماند.

بازی هاى مورد علاقه کودک مى‌تواند تا حدّ زیادى معرّف جهت عاطفى، اخلاقى کودک باشد، لذا بازى کودک باید تحت نظارت مربى باشد. بازى، واقعاً بازى نیست، درس زندگى کودک است و نمایشى از سیر تکاملى، فکرى کودک به شمار مى رود، لذا مربى باید بازى کودک را هدایت و بر آن نظارت کند.

مربى باید بازى را متناسب سن، خصوصیات فردى و جنسى کودکان انتخاب کند، در غیر این صورت ارزش تربیتى نخواهد داشت و اختلالاتى نیز در رشد کودک به وجود خواهد آورد. اگر کودک نتواند بازى موردنظر مربى را انجام دهد، خشن و عصبانى شده و پرخاشگر مى شود، لذا بازى باید متناسب با افراد باشد.

باید به کودک آزادى داده شود تا بر طبق دلخواه خود بازى کند، باید به او فرصت داد تا فکر و هوش خود را به کارگیرد و از اسباب بازی ها استفاده کند و اگر مشکلى برایش پیش آمد خود در حل آن جدیت به کار برد. امّا اگر نتوانست مشکل خود را حل کند، مربى باید به او کمک کند تا مشکلش را مرتفع نماید.

مربى باید مراقب اسباب بازی هاى او باشد و به کودک سفارش کند که در حفظ و نگهدارى آنها بکوشد و مواظب باشد که آنها را خراب نکند و اگر خراب کرد فورى آن را دور نیندازد، بلکه آنها را تعمیر نماید و بعد از تمام شدن بازى اسباب بازی هاى را در جاى مخصوص و منظمى قرار دهد. از همین جا کودک نظم و تربیت را یاد مى گیرد.

ورزش در سال هاى ابتدایى دبستان

کودک در سال هاى اول دبستان، از نظر جسمى، نیاز بیشترى به فعالیت دارد و نمى‌تواند بیش از چند دقیقه در یک جا ثابت بماند و یا توجه خود را به یک مسئله خاص معطوف کند. اگر در حین آموزش در سال هاى اول نسبت به ورزش و بازى کودکان بى توجه باشیم، موجب دلزدگى کودک از درس و آموزش هاى جدی تر در سال هاى بعد او را فراهم کرده‌ایم. اگر کودک به اندازه کافى ورزش نکند، موجب فقر حرکتى و در نتیجه کاهش رشد از لحاظ جسمانى مى شود.

خستگى، فکر و فشار بیش از حد در آموزش دوران کودکى و کم بودن ساعات ورزش، عوارض زیان آور و ناگوار بر جاى مى گذارد که مهمترین آنها، اختلال در رشد قواى جسمى و روانى است.

درس خواندن، به تنهایى کافى نیست، بلکه بازى و فعالیت هاى فکرى، روحى و بدنى کودک نیز یکى از راه هاى مفید و مناسب براى پرورش استعدادها و قواى ادراکى آنهاست.