اشاره
دوست در زندگی انسان بسیار تأثیرگذار است. انسان باید در انتخاب دوست دقت نموده و هرکسی را نباید برای دوستی انتخاب کند. دوست خوب و بد را می تواند از صفات آن تشخیص دارد. دوست خوب یکی از نعمتهای الهی است که انسان می تواند از آن بهره مند شود. در احادیث اهل بیت(علیهم‌السلام) اوصاف دوست خوب بیان گردیده و توصیه شده که آدم باید دوستانی را برای خود فراهم نموده و از دشمن سازی پرهیز نماید. در این مقاله برخی از این حادیث نقل شده است.
(۱) امام على (علیه‌السلام):
خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛ بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.
(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۱۷، ح۹۵۳۵)
(۲) پیامبر (صلی‌الله علیه و اله):
مَن اَرادَ اللّه بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه خَلیلاً صالحِا؛ هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد نمود.
(نهج الفصاحه ص۷۷۶، ح ۳۰۶۴)
(۳) لقمان حکیم رحمه الله:
یا بُنَىَّ اتَّخِذ أَلفَ صَدیقٍ وَ أَلفٌ قَلیلٌ وَ لا تَتَّخِذ عَدُوّا واحِدا و الواحِدُ کَثیرٌ؛ فرزندم هزار دوست بگیر که هزار دوست هم کم است و یک دشمن مگیر که یک دشمن هم زیاد است.
(امالی (صدوق) ص۶۶۹ – بحارالأنوار ج۱۳، ص۴۱۴، ح۴)
(۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
اَلجَلیسُ الصّالِحُ خَیرٌ مِنَ الوَحدَهِ، و َالوَحدَهُ خَیرٌ مِن جَلیسِ السّوءِ؛ هم نشین خوب، از تنهایى بهتر است و تنهایى از هم نشین بد بهتر است.
(امالى(طوسى) ص۵۳۵)
(۵) امام على (علیه‌السلام):
مَن لَم یُقَدِّم فِى اتِّخاذِ الإِخوانِ الاِعتِبارَ دَفَعَهُ الاِغتِرارُ إِلى صُحبَهِ الفُجّارِ؛ هر کس در انتخاب برادران (دوستان) امتحان را مقدم ندارد، فریب خوردگى او را به مصاحبت با بدکاران مى کشاند.
(تصنیف غررالحکم و دررالکم ص۴۱۶، ح۹۴۹۵)
(۶) امام حسین (علیه‌السلام):
مَن اَحَبَّکَ نَهاکَ وَ مَن اَبغَضَکَ اَغراک؛ کسی که تو را دوست دارد، از تو انتقاد می کند و کسی که با تو دشمنی دارد، از تو تعریف و تمجید می کند.
(بحار الانوار(ط-بیروت)ج۷۵،ص۱۲۸)
(۷) امام صادق (علیه‌السلام):
لا یَنبَغى لِلمَرءِ المُسلِمِ أَن یُواخىَ الفاجِرَ و َلاَ الاحمَقَ و لاَ الکَذَّابَ؛ سزاوار نیست که مسلمان با بدکار و احمق و دروغگو رفاقت کند.
(کافى(ط-الاسلامیه) ج۲، ص۶۴۰)
(۸) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
ثَلاثَهٌ تُخلِصُ المَوَدَّه َ: إِهداءُ العَیبِ، وَ حِفظُ الغَیبِ، و المَعونَهُ فِى الشِّدَّهِ؛ سه چیز دوستى را یکرنگ مى سازد: هدیه کردن عیب هاى یکدیگر، پاسداری در غیاب(و بدگویى نکردن) و یارى رساندن در سختى.
(مجموعه ورام ج۲، ص۱۲۱)
(۹) امام على (علیه‌السلام):
اَلصَّدیقُ مَن کانَ ناهیا عَنِ الظُّلمِ و العُدوانِ مُعینا عَلَى البِرِّ وَ الحسانِ؛ دوست، کسى است که از ظلم و تجاوزگرى باز دارد و بر انجام خوبى و نیکى یارى کند.
(تصنیف غرر الحکم و دررالکلم ص۴۱۵،ح۹۴۷۷)
(۱۰) امام على (علیه‌السلام):
لِلعامَّهِ بِشرَکَ وَ مَحَبَّتَکَ و لِعَدُوِّکَ عَدلَکَ و إِنصافَکَ؛ گشاده رویى و محبتت را براى عموم مردم و عدالت و انصافت را براى دشمنت بکار گیر.
(خصال ص۱۴۷، ح۱۷۸)
(۱۱) امام على (علیه‌السلام):
حُسنُ الاخلاقِ یُدِّرُ الرزاقَ و یونِسَ الرِّفاقَ؛ خوش اخلاقى روزى ها را زیاد مى کند و میان دوستان انس و الفت پدید مى آورد.
(تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص۲۵۵، ح۵۳۸۲)
(۱۲) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
لَا تَزَالُ أُمَّتِی بِخَیْرٍ مَا تَحَابُّوا وَ تَهَادَوْا وَ أَدَّوُا الْأَمَانَه؛ امّت من تا هنگامى که یکدیگر را دوست بدارند، به یکدیگر هدیه دهند و امانتدارى کنند، در خیر و خوبى خواهند بود.
(عیون اخبار الرضا ج۲، ص۲۹)
(۱۳) امام على (علیه‌السلام):
اَلکَـیِّسُ صَدیقُهُ الحَقُّ وَ عَدُوُّهُ الباطِلُ؛ انسان زیرک، دوستش حق است و دشمنش باطل.
(تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص۶۸، ح۹۴۵)
(۱۴) امام صادق علیه السلام:
مَن غَضِبَ عَلَیکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ و لَم یَقُل فیکَ سوء فَاتَّخِذهُ لِنَفسکَ خَلیلاً؛ هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب کن.
(معدن الجواهر ص ۳۴)
(۱۵) امام علی (علیه‌السلام):
إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَه؛ به خشم درآوردن و شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.
(نهج البلاغه (صبحی صالح) ص۵۵۹)
(۱۶) امام علی (علیه‌السلام):
أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُم؛ عاجز ترین مردم کسی است که از بدست آوردن دوست عاجز بماند و از او عاجزتر کسی است که دوستان بدست آورده را از دست بدهد.
(نهج البلاغه (صبحی صالح) ص۴۷۰)
(۱۷) امام على علیه السلام:
جَلیسُ الخَیرِ نِعمَهٌ، جَلیسُ الشَّرِّ نِقمَهٌ؛ همنشین خوب نعمت و همنشین بد، بلا و مصیبت است.
(شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم ج۳، ص ۳۵۶، ح ۴۷۱۹ و ۴۷۲۰ )
(۱۸) امام على علیه السلام:
قارِن اَهلَ الخَیرِ تَکُن مِنهُم وَ بایِن اَهلَ الشَّرِّ تَبِن عَنهُم؛ با خوبان معاشرت کن تا از آنان باشى و از بدان دورى کن تا از آنان نباشى.
(نهج البلاغه(صبحی صالح) نامه ۳۱،ص ۴۰۲)
(۱۹) امام على علیه السلام:
لا تَصفُو الخِلَّهُ مَعَ غَیرِ اَدیبٍ ؛ دوستى با شخص بى ادب، صمیمانه نخواهد شد.
(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۳۴، ح۹۹۱۲)
(۲۰) امام صادق علیه السلام:
اَدَّبَنى اَبى بِثَلاثٍ … ونَهانى عَن ثَلاثٍ: قالَ لى: یا بُنَىَّ مَن یَصحَب صاحِبَ السّوءِ لا یَسلَم وَ مَن لا یُقَـیِّد اَلفاظَهُ یَندَم، وَ مَن یَدخُل مَداخِلَ السَّوءِ یُتَّهَم… وَ نَهانى اَن اُصاحِبَ حاسِدَ نِعمَهٍ وَ شامِتا بِمُصیبَهٍ، اَو حامِلَ نَمیمَهٍ ؛ پدرم مرا به سه چیز ادب آموخت و از سه چیز نهى ام فرمود . سه نکته ادب این بود که فرمود: فرزندم! هرکس با دوست بد بنشیند، سالم نمى ماند و هر کس گفتارش را کنترل نکند، پشیمان مى شود، و هر کس به جایگاه هاى بد وارد شود، مورد بدگمانى قرار مى گیرد (زیر سؤال مى رود) و آن سه چیز که مرا از آن نهى فرمود: دوستى با کسى که چشم دیدن نعمت کسى را ندارد، و با کسى که از مصیبت دیگران شاد مى شود و با سخنچین.
(تحف العقول ص۳۷۶)
(۲۱) امام على علیه السلام:
عَوِّد لِسانَکَ لینَ الکَلامِ وَ بَذلَ السَّلامِ، یَکثُر مُحِبّوکَ وَ یَقِلَّ مُبغِضوکَ؛ زبان خود را به نرمگویى و سلام کردن عادت ده، تا دوستانت زیاد و دشمنانت کم شوند.
(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۳۵ ح۹۹۴۶)
(۲۲) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):
ألمَرءُ عَلَی دین خَلیلِهِ فَلیَنظُر أحَدُکُم مَن یُخالِلُ؛ آدمی بر آیین دوست خود است پس بنگرید با که دوستی می کنید.
(امالی (طوسی) ص۵۱۸ – بحارالانوار(ط-بیروت) ج۷۱ ص۱۹۲)
(۲۳) امام جواد (علیه‌السلام):
اِیاکَ وَ مصاحِبَهَ الشِّریرِ، فَاِنَّهُ کالسَّیفِ المَسلولِ یُحسِنُ مَنظَرَه وَ یَقبَحُ اَثَره؛ از همراهی و رفاقت با آدم شرور بپرهیز،زیرا که او مانند شمشیر برهنه است که ظاهرش نیکو و اثرش زشت است.
(عوالم العلوم و المعارف (مستدرک حضرت زهرا تا امام جواد علیهم السلام) ج ۲۳ (امام جواد)، ص ۲۸۸)
(۲۴) امام صادق (علیه‌السلام):
لا تُشـاوِر اَحمَق وَ لا تَستَعِنَّ بَکَذّابٍ وَ لا تَثق بِمَوَدَهِ مُلُوک؛ با احمق مشورت نکن و از دروغگو یارى مجو و به دوستى زمامداران اعتماد مکن.
(تحف العقول ص۳۱۶)
(۲۵) امام رضا (علیه‌السلام):
صدیقُ کلُّ امرئٍ عَقلُهُ و عَدُوُّهُ جَهلُهُ؛ دوست هرکسی عقل اوست و دشمن هر کس نادانی اوست.
(کافی (ط-الاسلامیه)ج۱، ص۱۱)
(۲۶) امام علی (علیه‌السلام):
لا یکونُ الصَّدیقُ صَدیقاً حَتى یَحفَظُ اَخاهُ فى ثَلاثٍ:فى نکبَتِه وَ غَیبَتِه وَ وَفاتِه؛ دوست اگر در سه مورد دوستش را حمایت نکند دوست نیست:در شدت و گرفتارى او، در غیبت وى و پس از مرگش.
(نهج البلاغه(صبحی صالح) ص۴۹۴)
(۲۷) امام محمد باقر (علیه‌السلام):
اِعرِف المَودَّهَ فِی قَلبِ اَخیکَ بِما لَه فِی قَلبِکَ؛ دوستی قلبی برادرت را از اندازه دوستی قلبی خودت نسبت به او بفهم.
(تحف العقول، ص ۲۹۵)
(۲۸) پیامبر اکر م (صلی الله علیه وآله ):
اِختَبِرُوا النّاسَ بِأخدانِهِم فَإنَّما یُخادِنُ الرَّجُلُ مَن یُعجِبُهُ نَحوُهُ؛ مردم را به دوستانشان بیازمایید؛ زیرا آدمى با کسى که از رفتارش خوشش بیاید، دوستى مى کند.
(مجموعه ورام ج ۲، ص ۲۴۹)
(۲۹) امام علی (علیه‌السلام):
اُبذُل لِصَدیقِکَ کُلَّ المَوَدَّهِ وَ لاتَبذُل لَهُ کُلَّ الطُّمانینَهِ؛ هر چه محبت داری نثار دوستت کن امّا هر چه اطمینان داری به پای او مریز.
(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۲۱، ح۹۶۶۵ – بحارالانوار(ط-بیروت) ج۷۱، ص۱۶۵)
(۳۰) امام علی (علیه‌السلام):
فِی الضَّیقِ یَتَبَیَّنُ حُسنُ مُواساهِ الرَّفِیقِ؛ خوب یارى رساندن به دوست، در تنگنا آشکار مى شود.
(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۲۴، ح۹۷۳۲)
(۳۱) امام عسکرى سلام الله علیه:
خَیرُ إخوانِکَ مَن نَسِیَ ذَنبَکَ، و ذَکَرَ إحسانَکَ إلَیهِ؛ بهترین برادر تو آن کسى است که گناه و خطاى تو را به خود، فراموش کند.
(اعلام الدین فی صفات المونین ص۳۱۳)
(۳۲) امام سجاد سلام الله علیه:
نَظَرُ المُؤمِنِ فی وَجهِ أخیهِ المُؤمِنِ لِلمَوَدَّهِ و َالمَحَبَّهِ لَهُ عِبادَهٌ؛ نگاه مؤمن به چهرۀ برادر مؤمن خود از روى دوستى و محبت به او، عبادت است.
(تحف العقول ص ۲۸۲)
منبع: سایت شهید اوینی.
