مهارت همدلی به معنای درک و آگاهی از احساسات و عواطف دیگران است. مهارت همدلی به عنوان یکی از عناصر کلیدی هوش هیجانی در نظر گرفته می شود. همدلی راه ارتباطی بین خود و دیگران است؛ زیرا از این طریق می توانید آنچه دیگران تجربه می کنند را درک کنید و گویی خود آن ها را احساس می کنید.
همدلی بسیار فراتر از همدردی است که به عنوان دلسوزی برای دیگری در نظر گرفته می شود. همدلی در عوض خود را جای دیگری قرار دادن است. همدلی یعنی این که به درون وجود من بیایی و بکوشی از طرف من، درونم رو جستجو کنی و دنیای اطراف رو، آن چنان که من می بینیم، ببینی و بفهمی.
مهارت همدلی این نیست که با طرف مقابل همدردی کنید، پا به پایش گریه کنید، همدلی یعنی حس کردن خشم، ترس و سردرگمیِ دوست، فرزند، همسر؛ طوری که انگار حس خودت بوده؛ بدون این که بترسی، خشمگین شوی و یا سردرگم شوی.
همدلی یعنی این که بفهمید طرف مقابل، از چه چیزی در رنج است؛ چه مسئله ای او را ناراحت می کند و چطور می توانید خود را جای او بگذارید و احساس او را درک کنید. همدلی رابطه شما را با دیگران مستحکم می کند؛ اجازه می دهد آن ها را درک کنید و آن ها نیز شما را بفهمند.
همدلی کردن یعنی شناخت احساسات و هیجانات دیگران و دیدن دنیا از دریچه چشم آنها. اما مهارت همدلی راه و روش هایی دارد که برای اثرگذاری بیشتر، باید آن ها را رعایت کرد.
چرا باید مهارت همدلی داشته باشیم؟
مهارت همدلی ما را رشد می دهد و روحمان را عمیق تر می کند. وقتی احساسات دیگران را می شناسید، در واقع مثل این است که خودتان چنین احساساتی را تجربه کرده اید. مهمتر از همه این که اگر با کسی همدلی کنید، مشکلاتش را از دریچه ای دیگر خواهید دید و حتما راه حل هایی را ارائه می دهید که شاید به ذهن او خطور نکرده باشد.
مهارت همدلی، روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و باعث ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، در برابر انسان های دیگر می شود. وجود توان همدلی در فرد، علامت خودآگاهی، سلامت روان، ارزش قائل شدن برای خود و دوست داشتن خود (نه به معنای خودشیفتگی) است و نبود همدلی به معنی نقص در بلوغ هیجانی و شناختی است که منجر به ناتوانی در دوست داشتنِ دیگران می شود. همدلی از افراط و تفریط و تعصب داشتن در اعتقادات و نظرات جلوگیری می کند و باعث انعطاف پذیری در زندگی می شود.
عناصر مهم و کلیدی در مهارت همدلی
مهارت همدلی پنج عنصر اصلی دارد که شامل موارد زیر می باشد:
۱. درک دیگران
این عنصر احتمالا همان چیزی است که اکثر مردم از مهارت همدلی می دانند. درک دیگران به معنی درک احساسات و دیدگاه های آن ها و نشان دادن تمایل به نگرانی هایشان است.
بدین منظور به نشانه های احساسی توجه کنید یعنی شنونده خوبی باشید و به ارتباطات غیر کلامی دقت کنید. حساسیت نشان دهید، و دیدگاه های دیگران را درک کنید. بر اساس نیاز ها و احساسات افراد، به آن ها کمک کنید.
همه اینها نکاتی هستند که در صورت تمایل به انجام آن ها می توانید به خوبی دیگران را درک کنید. برخی ممکن است احساسات خود را برای نادیده گرفتن عواطف دیگران خاموش کنند.
۲. کمک به دیگران
کمک به دیگران به این معنی است که بر اساس نیازها و نگرانی های آن ها عمل کرده و به آن ها کمک کنید تا از حداکثر توان خود استفاده کنند.
برای رشد این مهارت باید افراد را به خاطر نقاط قوت و دستاوردهایشان پاداش دهید و تحسین کنید و بازخوردهای سازنده ای برای بهبود عملکرد آن ها ارائه دهید. همچنین در حد توان خود، به منظور پیشرفت افراد، به آن ها آموزش دهید.
۳. گرایش به خدمت رسانی
این خصوصیت، که از عناصر کلیدی مهارت همدلی است، در موقعیت های شغلی بیشتر نمایان می شود. چنین افرادی، خدمت رسانی به مشتری را در اولویت خود قرار می دهند و با هدف رضایتمندی و وفاداری مشتری، در جستجوی راه هایی برای بهبود خدمات می گردند.
افرادی که این رویکرد را دارند، برای مشتریان انرژی فزاینده ای در نظر می گیرند و نیازهای مشتریان را درک می کنند. این افراد در هر نوع کسب و کاری، یک مشاور قابل اعتماد برای مشتریان هستند و رابطه طولانی مدت بین مشتری و سازمان ایجاد کنند.
۴. اعمال تنوع
این عنصر از مهارت همدلی نیز بیشتر در موقعیت های شغلی کاربرد دارد. استفاده از تنوع به این معناست که برای افراد فرصت های متفاوتی را ایجاد کنیم و با به رسمیت شناختن توانایی های متنوع افراد و تجلیل از آن تونایی ها، جایگاه های لازم را به آنان اختصاص می دهند. اعمال تنوع به این معنا نیست با همه دقیقاً یکسان رفتار کنید، بلکه به این معناست که متناسب با نیازها و احساسات دیگران با آن ها تعامل کنید.
افرادی که این مهارت را در خود پرورش داده اند، بدون در نظر گرفتن سابقه و پیشینه دیگران، به همه احترام می گذارند و ارتباط خوبی برقرار می کنند. و به عنوان یک قاعده کلی، استفاده از توانایی ها متنوع را بسیار کاربردی تز از استفاده از یک نوع توانایی و همگن بودن تیم کاری می دانند.
افرادی که در به کارگیری تنوع خوب هستند، تعصب، نابردباری و کلیشه را زیر سؤال می برند و فضای کاری را فراهم می کنند که برای همه امن و قابل احترام باشد.
۵. آگاهی سیاسی
آگاهی سیاسی به معنی پاسخگویی به عواطف و احساسات گروهی و درک قدرت ارتباطات است که به مهارت همدلی منجر می شود. آگاهی سیاسی به افراد کمک می کند تا به طور مؤثرتری در روابط سازمانی قرار بگیرند و از موقعیت هایی که افراد دیگر در آن ها شکست خورده اند، آگاه شوند و در نتیجه، درس گرفته و از تکرار آن جلوگیری می کنند.
فواید و آثار مثبت همدلی با دیگران
مهارت همدلی، فواید و آثار مثبت زیادی با خود به همراه دارد که مهمترین آن ها عبارتند از:
۱. همدلی ارتباط بین فردی، افراد را تقویت می کند.
۲. احساس درک شدگی از سوی دیگران را افزایش می دهد و باعث رهایی از تنهایی، حمایت اجتماعی و علاقه اجتماعی می شود.
۳. احترام و اعتماد در بین افراد را افزایش می دهد.
۴. باعث افزایش مسئولیت پذیری در برابر دیگران می شود.
۵. بیماری های روان تنی، افسردگی و اضطراب را کاهش می دهد.
نشانه های برخوردار بودن از مهارت همدلی
برخی نشانه ها که نشان می دهند ما فردی همدل هستیم و از مهارت همدلی برخورداریم:
۱-در گوش دادن به صحبت های دیگران و درک احساسات آنها، خوب و موفق هستید؛
۲-مردم اغلب برای مشورت و حل مشکلاتشان به شما مراجعه می کنند؛
۳-زمانی که به حرف آن ها گوش می کنید حوصله تان سر نمی رود؛
۴-رویه شما، قضاوت و مقصر دانستن دیگران نیست؛
۵-شما عمیقاً به دیگران اهمیت می دهید؛
۶-اغلب احساس می کنید تحت تأثیر رویدادهای غم انگیز هستید؛
۷-شما سعی می کنید به دیگرانی که رنج می برند، کمک کنید؛
۸-گاهی اوقات در موقعیت های اجتماعی احساس خستگی یا فرسودگی می کنید؛
همچنین با طرح این پرسش ها از خود می توانید میزان مهارت همدلی کردن خود را محک بزنید:
۱-آیا توانایی علاقه مندی به دیگران را دارم؟
۲-تا چه اندازه تحمل افراد مختلف را دارم؟
۳-در رفتارم با دیگران پرخاشگری کمی دارم؟
۴-تا چه حد می توانم دوستیابی کنم؟
۵-آیا در زندگی، شخصی دوست داشتنی هستم؟
۶-آیا می توانم برای دیگران، احترام قائل شوم؟
انواع مهارت همدلی
انواع مختلفی از مهارت همدلی وجود دارد، که به می توان آن ها را تجربه کرد:
۱-همدلی عاطفی
همدلی عاطفی، شامل توانایی درک احساسات دیگران و پاسخ مناسب به آنهاست. چنین درک عاطفی ممکن است منجر به احساس نگرانی در مورد رفاه دیگران شود. همدلی عاطفی در اثر فعالیت های نورون های آینه ای مغز رخ می دهد؛ نورون های آینه ای باعث می شوند تا یک جاندار با رفتار جانداری دیگر ارتباط برقرار کند.
مثلا شما دوستتان را که تصادف کرده و آسیب دیده ملاقات می کنید، چه احساسی دارید؟ به احتمال زیاد شما از درد او ناراحت می شوید و حتی شاید باعث رنجش شما شود. هر چه دو نفر از لحاظ عاطفی به هم نزدیکتر باشند، این همدلی قدرتمندتر می شود. حتی احساسات بیش از حد می تواند باعث خستگی روانی و در نتیجه فرسودگی شغلی شود.
۲-همدلی جسمانی
این نوع همدلی شامل داشتن نوعی واکنش فیزیکی در پاسخ به چیزی است که شخص دیگر آن را تجربه می کند. گاهی اوقات افراد به صورت فیزیکی چیزی را که دیگری احساس می کند تجربه می کنند. مثلا وقتی می بینند که شخص دیگری احساس خجالت می کند، ممکن است شروع به سرخ شدن کنند یا ناراحتی معده بگیرند.
۳-همدلی شناختی
همدلی شناختی شامل توانایی درک وضعیت روانی دیگران و چیزی است که ممکن است در پاسخ به موقعیت فکر کند، می شود. این مربوط به چیزی است که روانشناسان از آن به عنوان تئوری ذهن یاد می کنند، یا تفکر در مورد چیزی که دیگران فکر می کنند.
۴-همدلی دلسوزانه
همدلی دلسوزانه، به عنوان یک رفتار همدلانه شامل احساس نگرانی از شرایط دیگران و تلاش برای کمک به آن ها با هدف رفع مشکل، شناخته می شود. مانند فردی که متوجه شرایط اقتصادی دشوار یکی از اطرافیان خود شده و برای حل یک مشکل بزرگ مالی، به او کمک می کند.
روش های تقویت مهارت همدلی و همدل شدن
۱-از قضاوت و ارزیابی های نابجای دیگران دوری کنیم.
۲-در هنگام ارتباط با دیگران با تمام وجود به حرف های طرف مقابل گوش کنیم.
۳-سعی کنیم نیازها و توانمندی های طرف مقابل خود را درک کنیم.
۴-افراد مختلف و مخالف را همان گونه که هستند بپذیریم.
۵-در لحظات مختلف سعی کنیم خود را جای دیگران بگذاریم.
۶-بدون هیچ قید و شرطی دیگران را دوست داشته باشیم.
۷-به دیگران فرصت دهیم تا احساسات خود را به راحتی بیان کنند.
۸- به احساسات خودمان آگاهی داشته باشیم (مهارت خودآگاهی) تا بهتر بتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم.
۹-تحت هیچ شرایطی تظاهر به همدلی نکنیم و به احساسات دیگران لطمه نزنیم.
۱۰-هنگام همدلی به حالات چهره و حرکات طرف مقابل و رفتارهای غیر کلامی او توجه کنیم.
۱۱- با درک احساسات طرف مقابل به او بفهمانیم برایش احترام قائل هستیم.
۱۲- هنگام بروز مشکل، احساسات خود را با کلمات دقیق و مناسب در میان بگذاریم.
۱۴-هنگام همدلی، احساسات خود را شمرده و دقیق بیان کنیم تا طرف مقابل احساس آرامش کند.
۱۵-با برقراری روابط صمیمانه در خانواده، روحیه همدلی اعضای خانواده را تقویت کنیم.
۱۶- در همدلی دیگران با ما، آن ها را مقصر ندانیم و سرزنش نکنیم.
۱۷- هنگام همدلی برای طرف مقابل دلسوزی یا ترحم نکنیم.
۱۸- مشکلات دیگران را کوچک و بی ارزش نپنداریم.
باید توجه داشت که مهارت همدلی، یکی از مولفه های هوش هیجانی است و با تمرین مهارت همدلی، هوش هیجانی یا EQ هم فعال تر می شود؛
همچنین به منظور افزایش مهارت همدلی به این نکات توجه داشته باشید:
۱-در مشکلات جدی پیش آمده، کمک تخصصی بخواهید، چون تنها همدلی کردن، کافی نیست.
۲-هنگام همدلی کردن با دیگران، روی فرد تمرکز کنید نه روی موقعیت و مشکل به وجود آمده.
۳-قرار نیست به همراه طرف مقابل در مشکلاتش غرق شوید، بلکه تنها باید او را درک کنید.
۴-با فرد مقابل خود، مخالفت، بحث و مقابله نکنید، تنها سعی کنید بفهمید درون او چه می گذرد.
۵-سعی کنید مشکل مشابهی را که برای خودتان پیش آمده، برای او بازگو کنید تا طرف مقابلتان احساس نکند فقط او دچار مشکل شده است.
تمرین هایی برای کسب و تقویت مهارت همدلی
۱-خود را در موقعیتی فرض کنید که احساس تنهایی می کنید. تمایل دارید اطرافیان چه کاری برای شما انجام دهند؟ چه جملاتی را به شما بگویند؟ این موقعیت را بنویسید و بعد آنچه را فکر می کنید ثبت کنید.
۲-خود را در موقعیتی تجسم کنید که احساس شکست می کنید. تمایل دارید اطرافیان چه کاری انجام دهند؟ چه کلماتی را به زبان بیاورند؟ موقعیت فرضی را بنویسید و سپس آنچه را فکر می کنید ثبت کنید.
۳-همدلی کردن، دارای حد و اندازه است، افراط در آن امکان سوء استفاده را فراهم می کند.
۴-همیشه اطرافیان خود را به خاطر رفتارهای همدلانه تشویق کنید.
۵-در برابر افرادی که موجب ناامیدی و دلسردی می شوند و یا احساسات همدلانه را جدی نمی گیرند، مقاومت کنید یا از آن ها دوری کنید.
موانع مهارت همدلی با دیگران چیست؟
برچسب زدن، قضاوت و پیش داوری، درشت نمایی مشکلات به وجود آمده و بر عکس آن، کوچک نمایی مشکلات دیگران که از نظر آن ها اهمیت زیادی دارد، مانع همدل شدن با دیگران می شود.
همچنین نصیحت کردن، سرزنش کردن مدام، غفلت و بی توجهی به دیگران و به رخ کشیدن توانمندی های خود نیز از جمله عوامل مهم دیگری است که مانع برقراری ارتباط درست با دیگران و درک احساسات آن ها از طریق مهارت همدلی می شود.
نکات تکمیلی پیرامون مهارت همدلی
۱-واقعا بزرگ شوید!
همدلی ما را رشد می دهد و روحمان را عمیق تر می کند. پیش فرض همدلی کردن، فهم و درک دیگران است، تا وقتی که تعریفی از احساس شکست یا دلتنگی نداشته باشید، نمی توانید طرف مقابلتان را همراهی کنید، اما وقتی این احساسات را می شناسید و در دیگران شناسایی می کنید، در واقع مثل این است که خودتان احساسات این چنینی را تجربه کرده اید.
علاوه بر این، اگر شما با کسی همدلی کنید، مشکلاتش را از زاویه ای دیگر خواهید دید و احتمالا راه حل هایی را ارائه می دهید که شاید به ذهن او خطور هم نکرده باشد.
۲-مشکلات خانواده را دوچندان نکنید.
اگر همیشه آماده نصیحت کردن و گوشزد اشتباهات خانواده به آنان هستید، این بار کمی سکوت کردن را تمرین کنید، برای اعضای خانواده به خصوص پدربزرگ و مادربزرگ، وقت بیشتری بگذارید و هنگامی که نیاز به همدلی دارند، با آنان همراه شوید. به طور مثال درک کنید پدرتان به خاطر ورشکستگی اخیرش از نظر مالی در بحران به سر می برد.
در بسیاری مواقع، کسانی که به همدلی نیاز دارند با یک درد دل ساده و تخلیه احساسات، حالشان بهتر می شود. این طبیعی است که شما نتوانید مادر یا پدرتان را کاملا درک کنید، اما وقتی خودتان را جای آن ها می گذارید، درک بهتری از اوضاع به دست می آورید.
۳-مشکلات را کوچک جلوه ندهید.
همدلی، روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، نسبت به انسان های دیگر منجر می شود. اگر مادر یا پدری هستید که قصد آرام کردن فرزندتان را دارید، سعی کنید خودتان را جای او بگذارید، به قول معروف شما چند پیراهن بیشتر پاره کرده اید و ممکن است مشکلات فرزندتان در نظر شما خیلی کوچک باشد، اما فراموش نکنید که خودتان هم با تجربه های سخت و آسان زندگی به این درک رسیده اید.
بنابراین وقتی فرزندتان دچار مشکلی می شود و توقع دارد او را درک کنید، با او همراه شوید. لطفا از آن طرف بام هم نیفتید یعنی مدام نگویید «وای چطور تحمل کردی؟ حالا می خواهی چه کار کنی؟ من اگر جای تو بودم نمی توانستم تاب بیاورم!»
۴-تجربیاتتان مال خودتان!
برخی افراد عادت کرده اند که به محض تمام شدن حرف های طرف مقابل، تجربه ای از همان جنس را تکرار کنند، نوعی مقابله به مثل پنهانی، جالب اینجاست که اگر خودشان هم تجربه ای این چنینی نداشته باشند در ذهنشان می گردند و بالاخره خاطره ای از خانواده، فامیل یا دوست می یابند که در پاسخ طرف مقابل بگویند. درست است که صحبت های این چنینی به قصد همدلی بیان می شود، اما در عمل به طرف مقابل نشان می دهد که اصلا حرف هایش شنیده نشده است.
۵-می توانید با کفش دیگران راه بروید.
اگر مادر یا پدری هستید که قصد آرام کردن فرزندتان را دارید، سعی کنید خودتان را جای او بگذارید، به قول معروف شما چند پیراهن بیشتر پاره کرده اید و ممکن است مشکلات فرزندتان در نظر شما خیلی کوچک باشد.
اگر می خواهید ببینید شما مهارت همدلی را بلدید یا خیر، بهتر است خیلی صادقانه ببینید این پنج مورد در زندگیتان چقدر وجود دارد. می توانید از یک دوست نزدیک، والدین یا همسرتان در این خصوص سوال کنید.
مواردی که در بررسی خودتان برای همدلی باید مد نظر بگیرید، از این قرار است: توانایی علاقه مندی به دیگران را دارم، تحمل افراد مختلف را دارم، در رفتارم با دیگران پرخاشگری کمی دارم، می توانم دوستیابی داشته باشم و شخص دوست داشتنی ای هستم، برای دیگران احترام قائل می شوم.
صادقانه جواب دهید و اگر در مهارت همدلی هنوز تبحر پیدا نکرده اید، کمی تمرین کنید و سعی کنید در زندگیتان فرد همدلی باشید.
۶-دل هایی نزدیک به هم
همدلی یعنی این که فرد بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد، درک کند. مهارت همدلی به فرد کمک می کند تا بتواند انسان های دیگر را حتی وقتی با آن ها متفاوت است، بپذیرد و به آنان احترام بگذارد. مهارت همدلی، روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، نسبت به انسان های دیگر منجر می شود.
انسان هایی که با هم همدلند می توانند سال های سال در یک محیط کاری مشغول باشند، حتی با هم رقابت کنند اما دچار مشکل نشوند. آنان که همدلی را بلدند با همسرشان کمتر دچار اختلاف می شوند و می توانند تفاوت هایشان را مدیریت کنند.
نتیجه گیری
مهارت همدلی، یکی از مهمترین مهارتهای زندگی است و عامل موثری در تقویت و روابط اجتماعی انسان محسوب می شود. مهارت همدلی داشتن یعنی درک دقیق و عمیق احساس دیگران و همراهی درست با آنها. تقویت مهارت همدلی نیازمند زمان و تمرین است و در این راستا می توان به ترک قضاوت و پیش داوری دیگران و دوست داشتن و احترام به آن ها به عنوان مهمترین مولفه های بنیادین در ایجاد و تقویت مهارت همدلی در خود اشاره کرد.
منابع اقتباس: جام جم؛ ایمپو؛ سلامت آنلاین
