کیفیت به وجود آمدن القاعده

۱۴۰۱-۰۱-۲۷

113 بازدید

اشاره:

القاعده یک گروه تروریستی بین المللی است که در دوران جنگ شوروی در افغانستان توسط «اسامه بن لادن» در شهر پیشاور تأسیس شد؛ گروهی که در قالب شبکه های نظامی گوناگون فراملی و به عنوان یک جنبش اسلامی سنی فعالیت می کند که هدف خود را مبارزه با تأثیرات و دخالت های غیرمسلمانان بر دنیای اسلام و گسترش اسلام در جهان می داند. این نوشته کیفیت به وجود آمدن القاعده را بیان نموده است.

سه نفر در ایجاد القاعده نقش اساسی و محوری داشته است که عبارتند از «عبدالله عزام»، «اسامه بن لادن» و «ایمن الظواهری» که به ترتیب دخالت آنان در این شکلگیری این سازمان بیان میشود:

در دوران جنگ افغانستان با اتحاد جماهیر شوروی شخصی به نام«عبد الله عزام»، فلسطینی تلاش نمود که جوانان با احساس عرب را برای جهاد به افغانستان تشویق نماید وی با خطابه‌ها و دعوت‌های خود از مسلمانان برای خیزش به منظور دفاع از مسلمانان مظلوم افغانی باعث شد تا جوانانی از سراسر جهان به این کشور سرازیر شوند.[۱]

«عبد الله یوسف عزام» به تدریج به عامل اصلی برای جمع آوری کمک‌ها از جوامع اسلامی جهان تبدیل شد و دفتری برای خود در پیشاور پاکستان تاسیس کرد که مبدأ اعزام به اردوگاه‌های آموزشی در افغانستان بود. یکی از جوانانی که آن زمان راهی پاکستان شد، «اسامه بن لادن»، جوان سعودی تحصیل کرده و متمول و وهابی بود. وی مدت کوتاهی در کنار نیروهای داوطلب عرب در افغانستان جنگ کرد، اما در کنار آن با نسخه برداری از الگوی «عبد الله عزام»، دفتر ویژه‌ای برای خود در پیشاور تاسیس کرد تا با جمع آوری کمک‌های مردمی از نظام عبدالله عزام حمایت کند. عبدالله عزام خود سلفی بوده است و اعتقادات سلفیگری را در کتاب خود بیان نموده است.[۲] بنا به گفته «استفان شوارتز» عزام روحیات کاملاً وهابی داشته است.[۳]

پس از اخراج شوروی از افغانستان دیگر نیازی به حضور مبارزان عرب در افغانستان نبود، اما ارج و قربی که اسامه بن لادن در سایه ثروت شخصی‌اش نزد مبارزان داشت، باعث شد وی همزمان با خروج نیروهای شوروی به بهره گیری از ظرفیت‌ها و قدرت مبارزان عرب خارجی در افغانستان بپردازد او در این راستا سازمان القاعده را مسقلاً تأسیس نمود و تلاش کرد، این سازمان به مرکز و پایگاهی برای آموزش کامل مبارزان عرب برای اجرای عملیات‌های جهادی در هر نقطه دیگری از جهان تبدیل شود. طولی نکشید که افرادی ناشناس اقدام به ترور عبد الله عزام در پیشاور کردند و این مساله راه قدرت گرفتن سازمان القاعده را هموارتر کرد.

وجه نامگذاری سازمان القاعده برگرفته از توصیف این سازمان در یکی از متن‌های آن است که تشکیلات القاعده را «قاعده الجهاد» (اساس و بنیان نبرد اسلامی) توصیف می‌کند. این درحالی است که خود اعضا این سازمان آن را«جبهه بین‌المللی جهاد علیه یهودیان و صلیبیان» می‌نامند.[۴]

پس از روی کار آمدن طالبان در افغانستان اسامه بن لادن زیر چتر حمایتی «طالبان» و «ملا عمر» قرار گرفت و ائتلافی قوی میان القاعده و طالبان شکل گرفت و القاعده اقدام به احداث اردوگاه‌های آموزشی در شرق افغانستان برای آموزش نیروهای مسلح به منظور جنگ با هندی‌های کشمیر و نیز آموزش نیروها برای حمایت از طرح‌های طالبان به منظور افزایش امنیت افغانستان کرد.[۵]

در سال ۱۹۹۶ میلادی اسامه بن لادن و سازمان وی برای اولین بار فتوای جنگ علیه آمریکایی‌های اشغالگر در سرزمین حرمین شریفین را دادند. فتوای دوم اسامه بن لادن در فوریه سال ۱۹۹۸ میلادی صادر شد و وی خواستار توسعه بیشتر اهداف سازمان القاعده و افزایش قدرت این سازمان گردید.

اسامه بن لادن در آن زمان خواستار تاسیس «جبهه اسلامی جهانی برای جهاد علیه یهودیان و صلیبیان» شد. این فتوا «جهاد علیه یهودیان و صلیبیان» نام داشت و رهبران متعدد گروه‌های اسلامگرای سلفی از جمله «ایمن الظواهری»، از رهبران «جهاد» در مصر آن را امضا کرده بودند.

ایمن در سال ۱۹۵۱ در شهر معادی در نزدیکی قاهره در یک خانواده نسبتاً مرفه زاده شد. او یک خواهر دوقلو به نام هبا و یک برادر کوچکتر به نام محمد دارد. درسن ۲۳ سالگی و در رشته پزشکی از دانشگاه قاهره با درجه خیلی ممتاز (جید جداً) فارغ‌التحصیل شد. از او به عنوان دانشجویی درسخوان که از ورزش‌های خشن بیزار بوده است، یاد شده است. خواهر دوقلوی او هبا که در موسسه ملی سرطان در قاهره پروفسور است، او را ساکت و خجالتی توصیف می‌کند.

او در ۱۴ سالگی به اخوان المسلمین پیوست. او پس از اعدام سیدقطب به اتهام خیانت به عضویت گروه حرکت جهاد اسلامی مصر درآمد. پس از ترور انور سادات، رئیس جمهور مصر، وی و همفکرانش در یک سری عملیاتهای پلیسی و امنیتی در مصر دستگیر و محاکمه شدند. در دادگاه از آنجا که وی مسلط به زبان انگلیسی بود به عنوان سخنگوی زندانیان جهاد اسلامی مصر انتخاب شد. سخنرانی‌های آتشین وی در دادگاه باعث جلب افکار عمومی نسبت به وی شد. پس از آزادی از زندان وی از مصر خارج و به جهادیون عرب که در افغانستان مشغول جنگ با ارتش سرخ شوروی بودند پیوست.

پس از ملحق شدن «ایمن الظواهری» با «اسامه بن لادن» در حقیقت دو جریان تندرو از اخوان المسلمین مصر و وهابیت عربستان با هم یک جبهه واحدی را تشکیل دادند و در زیر چطر سازمان مخوف القاعد اقدام به فعالیت نمودند، از رفتار و عملکرد این گروه روشن میشود که افکار غالب بر این جریان عقیده تکفیری وهابیت است و پیوستن گروه اخوان المسلمین بر دیدگاههای تکفیری وهابیت تأثیر گذار نبوده است بلکه خود نیز در این گروه استحاله شد. گر چند پس از مرگ بن لادن رهبری جریان به ایمن الظواهری سپرده شد و او هدایت گروه را به عهده گرفت ولی تا کنون تغییری در سازمان از نگاه فکری دیده نمیشود.

در نتیجه اعضای تأثیرگذار و مهم سازمان «القاعده» از نظر فکری سلفی–جهادی و پیرو ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب هستند.[۶]