چهل حدیث درباره توبه

۱. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

بابُ التّوبَهِ مَفتُوحٌ؛

درب توبه همیشه باز است. (الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص ۱۸)

۲. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

لِکُلِّ داءٍ دَواءٌ وَ دَواءُ الذَّنبِ اَلاِستِغفارُ؛

هر دردی دوا و درمانی دارد. داروی گناه، طلب آمرزش و استغفار کردن است. (ثواب‌الاعمال، ص ۳۶۵)

۳. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

التّوبَهُ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ وَ تَرْکٌ بِالْجَوارِحِ، وَ اِضمارٌ أنْ لایعُودَ؛

توبه عبارت است از: پشیمانی در دل، استغفار با زبان، ترک گناه در عمل و تصمیم بر عدم ارتکاب مجدّد آن. (فهرست غرر، ص ۳۹)

۴. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

اَلتّائِبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنْبَ لَهُ؛

کسی که از گناه توبه کرده مانند کسی است که گناهی نکرده است. (الشهاب فی‌ الحِکم و لآداب، ص ۱۸)

۵. امام جواد(ع):

تَأخیرُ التّوبَهِ إِغترارٌ؛

(سهل‌انگاری در توبه) و به تأخیر انداختن آن، یک خُدعه و عمل فریبکارانه است. (تحف‌العقول، ص ۴۸۰)

۶. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

لادینَ لِمُسوِّفٍ بِتَوبَتِه!؛

کسی که توبه را به تأخیر می‌اندازد و امروز و فردا می‌کند دین و ایمان ندارد! (فهرست غرر، ص ۴۰)

۷. امام حسن مجتبی(ع):

التَّقوی بابُ کُلِّ تَوبَهٍ؛

تقوا و پرهیزکاری درب ورودی هر گونه توبه و انابه است. (بحار، ج ۷۸، ص ۱۱۰)

۸. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

اَلتّوبهُ معَروضَهٌ فی‌الجَسَدِ مادامَ الروُّحُ فیها؛

تا زمانی که روح در بدن آدمی است هنوز جای توبه برایش باقی است. (بحار، ج ۶۳، ص ۲۲۰)

۹. امام رضا(علیه‌السلام):

لَیسَ شَیءٌ اَحبُّ اِلَی اللهِ مِن مُؤْمِنٍ تائِبٍ أَو مؤْمِنَهٍ تائِبَهٍ؛

چیزی در نزد خدا محبوب‌تر از یک مرد یا یک زن توبه‌کننده نیست. (سفینه، ج ۱، ص ۱۲۶)

۱۰. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

النَّدمُ تَوبَهٌ؛

پشیمانی از گناه، خود، توبه از گناه است. (تحف‌العقول، ص ۵۵ . الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص ۹)

۱۱. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

ما مِن عَبدٍ أَذنَبَ ذَنباً فَنَدِمَ عَلَیهِ اِلاّ غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن یستَغفِرَ؛

هر بنده‌ای که از گناهی که مرتکب شده پشیمان شود، پیش از آنکه استغفار کند خداوند گناهش را می‌آمرزد. (جامع‌ احادیث الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۳۸)

۱۲. امام رضا(علیه‌السلام):

تَعَطّروا بِالاِستغفارِ وَلا تَفضَحَنَّکُم رَوائِحُ الذُّنوبِ!؛

با استغفار کردن، خود را معطّر و خوشبو کنید تا رایحه (متعفن) گناه، شما را مفتضح ننماید! (جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۳۷)

۱۳. امام زین‌العابدین(علیه‌السلام):

مَن اَشفَقَ مِنَ النّارِ بادَرَ بِالتَّوبَهِ اِلی اللهِ مِن ذُنُوبِهِ و راجَعَ عَنِ المَحارِم؛

کسی که (براستی) از آتش دوزخ می‌ترسد بی‌درنگ از گناهانش به درگاه خداوند توبه می‌کند و از عمل حرام و نا‌بکار خود دست برمی‌دارد. (تحف‌العقول، ص ۲۸۹)

۱۴. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

اِنّ النّدَمَ عَلَی الشَّرِ یدعو اِلی تَرکِه؛

پشیمانی از کار بد، خود باعث ترک آن خواهد شد. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۵۹)

۱۵. امام هادی(ع):

التَّوبَهُ النَصوحُ أَن یکونَ الباطِنُ کَالظّاهِرِ و اَفضلَ مِن ذلِک؛

توبه خالصانه آن است که باطن شخصی با ظاهر او یکی باشد بلکه بهتر و والاتر. (سفینه، ج ۱، ص ۱۲۶)

۱۶. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

المُقِرُّ بِالذُّنوبِ تائبٌ؛

کسی که به گناهان خود اعتراف می‌کند، او دیگر توبه‌ کرده است. (فهرست غرر، ص ۱۲۶)

۱۷. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

طوبی لِمَن بکَلی عَلی خَطیئتِهِ وَ أَمِنَ النّاسُ شَرَّهُ؛

خوشا به حال کسی که به خاطر گناهانی که مرتکب شده گریه می‌کند (و پشیمان است) و مردم دیگر از شر و آزار او در امان هستند. (الفقیه، ج ۴، ص ۴۰۵)

۱۸. امام محمدباقر(علیه‌السلام):

کُلَّما عادَ المؤمِنُ بِالاِستغفارِ وَالتَّوبَهِ عادَاللهُ عَلَیهِ بِالمَغفِره؛

هر بار که مؤمن توبه و استغفار خود را تجدید کند خدا نیز مغفرت و آمرزش خود را برای وی تجدید می‌نماید. (سفینه، ج ۱، ص ۱۲۷)

۱۹. مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

الذُّنوبُ اَلدّاءُ وَ الدّواءُ اَلاستِغفارُ وَ الشِفاءُ أَن لاتَعُودَ؛

گناهان درد است و دوای آن استغفار، و شفا و بهبودی عدم ارتکاب مجدد آن است. (جامع‌ احادیث الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۲۸)

۲۰. امام رضا(علیه‌السلام):

مَن أَصََرَّ عَلی‌المَعاصی و طَلبَ العَفوَ مِن رَبِّهِ وَ لَم یتُبْ فَقَدِ اسْتَهزَأَ بِنَفسِهِ!؛

کسی که بر ارتکاب گناه پافشاری می‌کند و از آن دست‌بردار نیست و (در عین حال) از خدای خود طلب عفو و بخشش می‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است! (مواعظ عددیه، ص ۲۰۰)

۲۱. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

لَو عَمِلْتُمُ الخَطایا حتّی بَلَغَ الی السّماءِ ثُمَّ نَدِمتُم لَتابَ اللهُ عَلَیکُم؛

شما اگر آنقدر گناه کرده‌اید که تا به بلندی آسمان رسیده سپس از کرده خود پشیمان شدید خداوند توبه شما را می‌پذیرد. (لئالی‌الاخبار، ج ۱، ص ۳۶۴)

۲۲. امام محمدباقر(علیه‌السلام):

اِنَّ اللهَ غَفورٌ رَحیمٌ یقبَلُ التَّوبَهَ وَ یعفو عَنِ السَّیئاتِ فَاِیاکَ أَن تُقَنِّطَ المؤمنینَ مِن رَحمهِ‌الله؛

خدا مسلّماً آمرزنده و مهربان است، توبه بنده را می‌پذیرد و از گناهانش درمی‌گذرد و تو برحذر باش، مبادا که مؤمنان را از رحمت خدا مأیوس کنی. (سفینه، ج ۱، ص ۱۲۷)

۲۳. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

اِذا تابَ العَبدُ تَوبَهً نَصوحاً أَحَبَّهُ اللهُ فَسَتَرَ عَلَیهِ فی‌الدُّنیا والآخره؛

وقتی بنده توبه خالصانه می‌کند خدا هم او را دوست می‌دارد و عیوبش را در دنیا و آخرت می‌پوشاند. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۶۲)

۲۴. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

اِنَّ اللهَ یحِبُّ العَبدَ المُفَتِّنَ التَّوّابَ وَ مَن لَم یکُن ذلِکَ مِنهُ کانَ أَفضَل؛

خداوند بنده‌ای که به گناه آلوده بوده و مرتب در حال توبه است دوست می‌دارد. البته آن کس که گناه نکرده از او افضل و بالاتر است. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۶۸)

۲۵. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

انّ المُؤمِن لَیذنِبُ الذَنبَ فَیذَکْرُ بَعدَ عِشرینَ سَنَهً فَیستَغفِرُاللهَ مِنهُ فَیغفِرُلَه؛

مؤمن یک زمانی گناهی می‌کند و بعد از بیست سال آن را به یاد می‌آورد، از خداوند طلب مغفرت و بخشش می‌کند، خدا نیز او را مورد عفو و آمرزش خود قرار می‌دهد. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۷۱)

۲۶. مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ؛

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد. (فهرست غرر، ص ۱۲۷)

۲۷. مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

نَحنُ نُرید اَلاّ نَموتُ حتّی نَتوبَ وَ نَحنُ لانَتوبُ حتّی نَموتَ!؛

ما می‌خواهیم تا وقتی که نمردیم توبه کنیم در حالی که ما تا وقتی که نمردیم توبه نمی‌کنیم! (شرح حدیدی، ج ۲۰، ص ۳۲۹)

۲۸. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

ثلاثهٌ لاتُرَدُّ لَهُم دَعوَهٌ: اَلسَّخِی وَ المَریضُ والتّائِبُ؛

سه نفرند که دعایشان رد نمی‌شود (و مستجاب است): آدم سخاوتمند و شخص مریض و کسی که از گناهش توبه می‌کند. (مواعظ عددیه، ص ۱۰)

۲۹. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

لاتُؤَخِّرِ التَّوبَهَ فَاِنَّ المَوتَ یأتی بَغتَهً؛

توبه را (هیچ‌وقت) به تأخیر مینداز که لحظه مرگ بی‌خبر و ناگهانی می‌رسد. (جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۳۷)

۳۰. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

طوُبی لِمَن وَجَدَ فی صَحیفَهِ عَمَلِهِ یومَ القیامَهِ تَحتَ کُلِّ ذَنبٍ استَغفِرُالله؛

خوشا به حال کسی که در نامه عملش روز قیامت، زیر هر گناهی که کرده یک استغفار ببیند. (تفسیر مقتنیات، ج ۱، ص ۸۹)

۳۱. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم):

اِنّ اللهَ یقبَلُ تَوبَهَ عَبدِهِ ما لَم یغَرغِرْ؛

خداوند توبه بنده‌اش را تاجان به گلو نرسیده قبول می‌کند. (شهاب‌الاخبار، ص ۳۶۶)

۳۲. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

إنّ العَبدَ أَذا أَذنَبَ ذَنْباً اَجَّلَهُ اللهُ سَبْعَ سَاعاتٍ فَاِنِ استَغَفَراللهَ لَم یکْتبْ عَلَیهِ شَئٌ وَ اِن مَضَتِ السّاعاتِ و لَم یستَغفِرهُ کُتِبَ عَلَیهِ سَیئهٌ.

بنده هر گاه گناهی مرتکب شود خداوند تا هفت ساعت او را مهلت می‌دهد چنانچه توبه کرد چیزی برای او نوشته نمی‌شود واِلّا تنها یک گناه برایش ثبت می‌گردد. (لئالی‌الاخبار، ج ۱، ص ۳۷۲)

۳۳. مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

ما اَهدَمَ التَوبَهَ لِعَظیم الجُرمِ!؛

به راستی که توبه کردن تا چه اندازه گناهان عظیم و بزرگ را ویران و منهدم می‌کند! (فهرست غرر، ص ۴۰)

۳۴. امام موسی‌بن‌جعفر(ع):

التّوبَهُ النَّصُوحُ أنَ یتوبَ العبدُ مِنَ الذّنبِ ثُمَّ لایعودُ اِلَیهِ؛

توبه خالصانه آن است که وقتی بنده از گناه توبه کرد دیگر مرتکب آن گناه نشود. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۶۵)

۳۵. مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

ما کانَ اللهُ لِیفتَحَ لِعَبدٍ بابَ التَّوبَهِ وَ یغلِقَ عَنهُ بابَ المَغفِرَهِ؛

هرگز چنین نیست که خداوند درِ توبه را به روی کسی باز کند ولی درِ آمرزش و مغفرت خود را به روی او ببندد. (نهج‌البلاغه، کلمه ۴۳۵)

۳۶. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

لاکبیرهَ مَعَ الاِستغفارِ وَ لاصغیرهَ مَعَ الإصرار؛

کسی که استغفار از گناه می‌کند دیگر گناه کبیره ندارد و (از طرفی) آن کس هم که از گناه کوچک دست برنمی‌دارد دیگر گناهش صغیره نیست (بلکه گناه کبیره است). (جامع احادیث الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۴۴)

۳۷. مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

طوبی لِعَبدٍ یستَغفِرُاللهَ مِن ذنبٍ لَم یطّلِعْ عَلَیهِ غَیرُهُ؛

خوشا به حال بنده‌ای که در نزد خدا از گناهی توبه می‌کند که غیر از او کسی بر آن مطّلع نیست. (جامع احادیث‌الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۳۲)

۳۸. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبٌ لاتُغْفَرُ اِلا بِعَرَفات؛

بعضی از گناهان است که جز در صحرای عرفات (ایام حج) آمرزیده نمی‌شوند. (جعفریات ملحق بقرب‌الاسناد ص ۱۱۴)

۳۹. امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

آیهُ قَبُولِ الَحَجِّ تَرکُ ما کانَ عَلَیهِ العبدُ مُقیماً مِنَ الذُّنوب؛

علامت قبولی حج دست کشیدن از گناهانی است که بنده قبلاً بدان‌ها آلوده بوده است. (جعفریات ملحق بقرب‌الاسناد ص ۱۱۵)

۴۰. امام رضا(علیه‌السلام):

اَلمُؤمِنُ اِذا أحسَنَ اِستَبْشَرَ و اذا أَساءَ اِستَغفَر؛

مؤمن کسی است که وقتی کار خوبی می‌کند شاد و خوشحال می‌شود و زمانی که گناهی مرتکب گردد استغفار و (از خداوند) طلب آمرزش می‌نماید. (بحار، ج ۷۱، ص ۲۵۹)

منبع: شکوفه های حکمت