اشاره:
عقیده شیعه امامیه در مسئله امامت مبتنی بر دوازده امام است. در متون شیعه بر اسامی امامان دوازده گانه از سوی پیامبر اسلام تصریح شده است اما در متون حدیثی اهل سنت هر چند از اسامی آنان نام برده نشده ولی به صورت کلی دوازده امام و دوازده امیر و خلیفه عنوان شده است که همه آنان جانشینان پیامبر گرامی اسلام هستند. هرچند علمای اهل سنت به این مطلب اعتقاد دارند اما هنوز در مصداق امامان دوازده گانه متحیر مانده و از آن سخن نمی گویند. در این نوشته کوتاه به این احادیث از متون اهل سنت اشاره شده است.
احادیثی که در متون اهل سنت از زبان مبارک پیامبر اسلام- صلی الله علیه و آله و سلم منعکس شده که دلیل واضح بر این است که امامان و جانشینان برحق پیامبر اسلام- صلی الله علیه و آله و سلم- دوازده نفر هستند. از این رو بر اساس عقیدۀ شیعه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ جانشینان خاصی را به اراده خداوند متعال برای هدایت بشر تا روز واپسین که ایمان به آنان مایه کمال و سعادت اخروی می باشد به امتش معرفی نموده است. در کتاب های شیعه این روایات که بعضی از آنها متضمن اسامی شریف آنان باشد به حد تواتر می رسد. اما در کتاب های اهل سنت نیز تحت عنوان دوازده خلیفه، دوازده امیر و امثال این عناوین نقل گردیده است. بنابراین این شیعه نیست که مسئله دوازده امام را از خود ساخته و بافته باشد. در اینجا به خلاصه ای از ترجمۀ این احادیث اشاره می شود:
در یک دسته از این روایات عنوان دوازده خلیفه ذکر شده است. این دسته از روایات به صورت مکرر در مسند احمد، صحیح مسلم و سنن ابی داود بیان گردیده و مضمون همۀ آنها چنین است که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: اسلام پیوسته با دوازده خلیفه که همۀ آنان از قریش اند عزیز خواهد بود.[۱]
در دسته دیگر از این روایات عنوان دوازده امیر آمده است. این روایات با تعبیرات مختلفی در کتاب های اهل سنت آمده اند و مضمون آنها چنین است که پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: پیوسته این دین بر کسی که آنرا دشمن دارد غالب است و هیچ مخالف و مفارقی به آن ضرر نمی زند تا اینکه دوازده امیر از امت من را پشت سر بگذرانند که همگی آنان از قریش اند، یا کار مردم پیوسته بگذرد تا اینکه دروازده امیر بر آنان حکومت کنند که همۀ آنها از قریش اند.[۲]
در دسته سوم از این روایات، پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ تعداد خلفاء بعد از خود را مساوی با تعداد نقباء بنی اسرائیل بیان نموده است. از عبدالله بن مسعود روایت شده است که ما از پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ پرسیدیم که خلفاء بعد از تو چند نفراند. رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: دوازده نفر به تعداد نقباء بنی اسرائیل می باشند. هم چنان از پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده است که فرمود: همانا تعداد خلفاء بعد از من به تعداد نقباء موسی ـ علیه السلام ـ می‌باشد. در مجمع الزوائد ج ۵، صفحۀ ۱۹۰، به صورت مستقل یک باب بنام «خلفاء اثنی عشر» به این مسئله اختصاص داده شده است.[۳]
هیچ مذهب دیگر اسلامی از این این امتیاز برخوردارد نیست. تنها مذهب شیعه است بر طبق احادیث نبوی از دو.ازده امام یا دوازده خلیفه و امیر پیروی می کند.
پی نوشت:
[۱] . امام احمدبن حنبل، مسند احمد،ج ۵صص۹۰، ۹۳، ۹۸ و ۱۰۰، بیروت، دار صادر، بی تا ؛ مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، ج۶صص۳ و ۴، بیروت، دارالفکر، بی تا؛ سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود،ج۲ص ۳۰۹، بیروت، دارالفکر، چ۱، ۱۴۱۰ ق.
[۲] . احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۵ صص ۸۷، ۹۰، ۹۲، ۹۴، ۹۵، ۹۸، ۱۰۱؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۸ص ۱۳۷، بیروت، دارالفکر، بی تا.؛ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، ج۳ص ۳۴ ، حدیث ۲۳۲۳، بیروت دارالفکر، ۱۴۰۳ ق؛ طبرانی، سلمیان بن احمد، المعجم الکبیر. ج۲صص ۱۹۰ ـ ۲۵۵، قاهره، مکتبۀ ابن تیمیه، بی تا، و المعجم الاوسط، ج۱ص ۲۶۳ و ج۴ ص ۱۸۹ ، دارالحرمین.
[۳] . مسند احمد، ج۱ص ۳۹۸؛ حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک، ج۴ص ۵۰۱، بیروت، دارالمعرفۀ ۱۴۰۶ ق؛ هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد، ج ۵ص۱۹۰، بیروت، دارالمکتب العلمیه، ۱۴۰۸ ق؛ عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری، ج۱۳ص۱۸۳، بیروت، دارالمعرفۀ للطباعۀ والنشر، چ۲، بی تا؛ المبار کفوری، تحفۀ الاحوذی فی شرح الترمذی، ج۶ص۲۹۴، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، چ۱. ۱۴۱۰ ق؛ المتقی هندی، کنزالعمال، ج۱۲ص۲۳ حدیث ۳۳۸۵۷ و ۲۳۸۵۸، و ج ۶ص ۸۹ حدیث ۱۴۹۷۱، بیروت، موسسۀ الرسالۀ و المعجم الکبیر، ج۱۰ص ۱۵۸.
نویسنده: حمیدالله رفیعی
