آتش جهنم جایگاه عاق والدین
احترام به والدین در بسیاری از آیین‌های دینی مورد تاکید قرار گرفته و همواره توصیه شده تا آنها را محترم شمارند. در دین مبین اسلام و در آیات کریمه قرآن کریم بر احترام به والدین تاکید بسیاری شده و در آیات متعددی از احسان به آنان سخن رانده شده است و مجازات سختی نیز برای افرادی که نسبت به والدین خود کوتاهی کرده و احیانا آنها را مورد بی‌حرمتی قرار دهند در نظر گرفته شده است.
عاق والدین علاوه بر آنکه زندگی اخروی دشواری را برای فرزند عاق شده به ارمغان می‌آورد، در زندگی دنیوی نیز این قبیل افراد، زندگی سخت و صعبی را دارند. امام هادی(علیه السلام) در این زمینه می‌فرمایند: عاق و نارضایتی والدین، فقر و تنگدستی را به دنبال می‌آورد و انسان را به ذلت و خواری می‌کشاند. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی روایاتی بپردازیم که به عقوق والدین اشاره‌ای دارند.
پیامدهای شوم عقوق والدین در دنیا(۱)
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن حدیثی به این مضمون فرمود: هنگامی که ماه شعبان فرا می‌رسد خدای عزّ و جلّ دستور می‌دهد که درب‌های بهشت باز شوند و دستور می‌دهد که درخت طوبی شاخه‌های خود را از بهشت بر این دنیا بگستراند. سپس خدای عزّ وجلّ دستور می‌دهد که درهای جهنم باز گردد و دستور می‌دهد که درخت زقّوم شاخه‌های خود را از جهنّم بر این دنیا بگستراند. سپس منادی ندا می‌دهد:
ای بندگان خدا! اینها شاخه‌های درخت طوبی هستند. پس به آنها چنگ بزنید تا آن شاخه‌ها شما را به بهشت برسانند و اینها شاخه‌های درخت زقّوم هستند و از آن شاخه‌ها بر حذر باشید تا شما را به آتش جهنّم نکشانند.
سپس پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: شخصی که در این روز به والدین خود-یا یکی از آنها-نیکی کند -در حقیقت-به شاخه‌ای از درخت طوبی چنگ زده است و شخصی که رضایت والدین خود را کسب نماید-در حقیقت -به شاخه‌ای از درخت طوبی چنگ زده است.
سپس پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: شخصی که مورد عاق والدین یا یکی از آنها قرار بگیرد، در حقیقت به شاخه‌ای از درخت زقّوم چنگ زده است و هر شخصی به مقداری که امکان و توان آن را دارد رضایت والدین خود را کسب ننماید در حقیقت به شاخه‌ای از درخت زقّوم چنگ انداخته است.
سپس پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: و کسانی که به شاخه درخت زقّوم چنگ زده اند، آن شاخه‌ها آنها را به آتش جهنم می‌کشانند(۲).
آمرزش و مغفرت الهی شامل عاق والدین نمی‌گردد
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن حدیثی پیرامون فضیلت شب قدر به این مضمون فرمود: هنگامی که شب قدر فرا می‌رسد خداوند عزّ وجلّ به جبرئیل و دیگر ملائکه دستور می‌دهد که به طرف زمین سرازیر شوند و در این شب جبرئیل به همراه دیگر ملائکه به نمازگزاران و ذاکران و عبادت کنندگان در این شب سلام می‌کنند و بردعای آنها آمین می‌گویند و هنگامی که طلوع فجر فرا رسد، جبرئیل به ملائکه ندا می‌دهد: آماده بازگشت شوید، در این هنگام ملائکه به جبرئیل می‌گویند: خدای متعال در این شب با خواسته‌ها و حاجت‌های این امّت چه کرد؟
جبرئیل پاسخ می‌دهد: خدای متعال با نگاه رحمت به سوی آنها نگریست و از آنها درگذشت و گناهان آنها را بخشید. اما چهار گروه از این رحمت و بخشش محروم هستند. ملائکه می‌گویند: آن چهار گروه کدام هستند؟ جبرئیل در جواب می‌گوید: شخصی که دائم الخمر می‌باشد و شخصی که عاقّ والدین است و شخصی که صله رحم را قطع کرده است و شخصی که از فردی، کینه‌ای در دل دارد(۳).
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن حدیثی پیرامون فضیلت شب قدر به این مضمون فرمود: خدای متعال گناهکاران این امت را در شب قدر مورد رحمت و مغفرت قرار می‌دهد. مگر هشت گروه از آنها را و از جمله این هشت گروه شخصی است که مورد عاقّ والدین خود قرار گرفته باشد(۴).
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: به عاقّ والدین گفته می‌شود: هر کاری می‌خواهی بکن. تو مورد آزمایش قرار نخواهی گرفت و به شخصی که به والدین خود نیکی می‌کند گفته می‌شود: تو مورد آمرزش الهی قرار خواهی گرفت(۵).
امان الهی شامل عاقّ والدین نمی‌گردد
خدای متعال به حضرت موسی بن عمران(علیه السلام) فرمود: به بندگان من خبر بده: شخصی که مورد عاقّ والدین قرار دارد یا والدین خود را دشنام دهد مؤمن باشند یا کافر سپس بمیرد قبل از اینکه والدین او بمیرند، او امانی در نزد من نخواهد داشت(۶).
بلایای زمینی و آسمانی را موجب می‌گردد
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: اگر افراد امت من مرتکب این اعمال شوند، بلا بر آنها نازل می‌گردد. اگر فرزندان مورد عاقّ مادران خود قرار گیرند و به پدران خود جفا روا دارند. در این هنگام باید منتظر بادهای سرخ و فرو رفتن در زمین و سخ شدن باشند(۷).
تاری و تاریکی فضا را موجب می‌گردد
امام سجّاد(علیه السلام) به این مضمون فرمود: عقوق والدین از جمله گناهانی است که موجب تاری و تاریکی فضا می‌گردد(۸).
توفیق الهی را سلب می‌کند
امام رضا(علیه السلام) در ضمن حدیثی پیرامون پیامدهای شوم عقوق والدین به این مضمون فرمود: خدای عز وجلّ عقوق والدین را حرام نمود. زیرا این امر توفیق طاعت الهی را از انسان سلب می‌کند و موجب می‌گردد که فرزند والدین خود را آن چنان که شایسته است گرامی ندارد و موجب کفران نعمت و ترک شکر و سپاس می‌گردد و این امور باعث کم شدن نسل و نابودی دودمان می‌گردد و عقوق والدین موجب می‌گردد که پدر و مادر نسبت به فرزند و تربیت او بی‌رغبتی نشان دهند(۹).
خالی از سکنه شدن شهر و دیار را موجب می‌گردد
امام باقر(علیه السلام) به این مضمون فرمود: پناه می‌بریم از گناهانی که نابودی را تسریع می‌کند و اجل‌ها را نزدیک می‌سازد و باعث خالی شدن شهر و دیار می‌گردد. آن گناهان عبارتند از: قطع صله رحم و عقوق والدین و نیکی نکردن(۱۰).
خرابی شهرها را در پی دارد
شخصی از بزرگان در وصیت خود به فرزندانش گفت: عقوق والدین موجب نکبت می‌گردد و زیادی را به اندکی تبدیل می‌کند و باعث خرابی شهر و دیار می‌گردد.(۱۱)
خشم ملک الموت را موجب می‌گردد
حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: به درستی که ملک الموت بر چهره شخصی که به والدین خود نیکی می‌کند تبسّم می‌نماید و بر روی شخصی که عاقّ والدین است اخم نموده و بر او خشم می‌نماید(۱۲).
دعا را بر می‌گرداند
امام صادق(علیه السلام) به این مضمون فرمود: از جمله گناهانی که موجب می‌گردد تا دعا برگردد و به اجابت نرسد عقوق والدین است.(۱۳)
دعا را حبس می‌کند
امام صادق(علیه السلام) به این مضمون فرمود: عقوق والدین از جمله گناهانی است که موجب حبس دعا می‌گردد(۱۴).
دعایی که متضمّن عقوق والدین باشد مستجاب نمی‌گردد
حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) به این مضمون فرمود: در روز جمعه زیاد دعا کنید و حوائج خود را از خدای عزّ و جلّ مسألت نمایید. زیرا در روز جمعه ساعاتی وجود دارد که دعا و مسألت در آن مستجاب می‌گردد. مگر دعائی که متضمّن و شامل قطع رحم یا گناه و یا عقوق والدین باشد(۱۵).
روزه عاق والدین قبول نمی‌گردد
امام صادق(علیه السلام) به این مضمون فرمود: روزه فرزندی که عاق والدین است، قبول نمی‌گردد تا هنگامی که به والدین خود نیکی نماید(۱۶).
زبان عاق والدین -در وقت احتضار-سنگین گشته و بند می‌آید
روزی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به نزد شخصی به نام حارث که در حال احتضار بود رفتند و به او فرمودند بگو: لا اله الاّ الله. اما زبان حارث بند آمده بود و از گفتن لا اله الّا الله عاجز ماند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) دانستند که بند آمدن زبان او در حال احتضار به خاطر آن است که او مورد عاقّ والدین خود قرار گرفته است.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز به همین خاطر مادر او را طلب نموده و از او خواستند تا از فرزند خود راضی گردد. آن مادر نیز شفاعت و درخواست پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را پذیرفتند و از فرزند خود راضی گشت. در این هنگام زبان حارث باز شد و کلمه لا اله الا الله را بر زبان جاری ساختو سپس از دنیا رفت(۱۷).
شرورترین افراد شخصی است که عاقّ والدین است
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: از جمله شرورترین افراد، اشخاصی هستند که مورد عاقّ والدین خود قرار دارند(۱۸).
حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: شرورترین فرزند، فرزندی است که مورد عاقّ والدین قرار دارد(۱۹).
شقاوت و بدبختی را در پی دارد
امام صادق(علیه السلام) فرمود: عقوق والدین، از جمله گناهان کبیره است زیرا خدای متعال، شخصی که عاقّ والدین است را گناهکار و شقی قرار داده است(۲۰).
شومی و بد یُمنی و گرفتاری را در پی دارد
امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: فرزندی که مورد عاقّ والدین است، شومی و بدیُمنی و گرفتاری را در پی دارد(۲۱).
عدالت عاقّ والدین ساقط می‌گردد
مردی به امام صادق(علیه السلام) می‌گوید: شخصی را می‌شناسم که مردم در نماز به او اقتدا می‌کنند و او امام جماعت آنها است و در رفتارهایش مشکلی وجود ندارد. اما او با پدر خود با خشونت و تندی سخن می‌گوید به حدّی که آنها را به خشم می‌آورد. آیا من می‌توانم پشت سر او نماز خوانده و به او اقتدا نمایم؟
امام صادق(علیه السلام) در جواب او به این مضمون فرمود: تا هنگامی که عاقّ والدین است، پشت سر او نماز نخوان(۲۲).
عمر عاق والدین کوتاه و کم می‌گردد
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: عقوق والدین عمر را کوتاه می‌کند(۲۳).
امام باقر(علیه السلام) به این مضمون فرمود: خدای متعال برای هر یک از بندگان خود دو گونه اجل مقرّر فرموده است: یک اجل نزدیک و یک اجل دور و هنگامی که بنده‌ای برای رضای خدا صله رحم نماید، خدای متعال عمر او را طولانی نموده و اجل دور را برای او مقرّر می‌فرماید. اما هنگامی که بنده‌ای عاق شود و مرتکب ظلم و ستم گردد، عمر او کوتاه گشته و اجل نزدیک برای او مقرّر می‌گردد(۲۴).
امام کاظم(علیه السلام) به این مضمون فرمود: شخصی قرار بود تا سه سال دیگر زنده باشد اما او با نیکی کردن موجب می‌گردد خدای متعال عمر او را سی و سه سال قرار دهد و شخصی که قرار بود سی و سه سال دیگر زنده باشد. اما چون عاق شده بود، عمر او کوتاه شده و به سه سال تقلیل می‌یابد(۲۵).
روزی مردی که به والدین خود نیکی می‌کرد به حال احتضار درآمد و هنگام مرگ او فرا رسید و در کنار این مرد نیکوکار، مردی که عاق والدین بود حضور داشت. در این هنگام خدای متعال به ملک الموت فرمود: ای ملک الموت! چقدر از عمر این مردی که عاق والدین است باقی مانده است؟ ملک الموت پاسخ داد: سی سال. در این هنگام خدای متعال به ملک الموت فرمود: سی سال باقی مانده عمر آن شخص عاق والدین را از او کم کرده و به عمر مردی که به والدین خود نیکی می‌کرد بیفزا(۲۶).
فقر و ناداری راموجب می‌گردد
امام هادی(علیه السلام) فرمود: عقوق والدین فقر و ناداری را به وجود می‌آورد و باعث ذلّت و خواری می‌گردد(۲۷).
قبول نشدن اعمال خیر عاقّ والدین
حضرت موسی بن عمران(علیه السلام) به خدای متعال گفت:ای خدا! فلان شخص که دوست من بود و شهید شد. اینک در کجا جای دارد؟ خدای عزّ وجلّ فرمود: او در آتش جهنّم است. حضرت موسی بن عمران(علیه السلام) به خدای عزّ وجلّ گفت: مگر به شهداء وعده ی بهشت ندادی؟ خدای عزّ وجلّ فرمود: بله. اما این شخص بر عقوق والدین اصرار داشت(۲۸). من اعمال شخصی را که عاقّ والدین است قبول نمی‌کنم.(۲۹)
قبیح ترین گناه بشمار می‌آید
حضرت امیرالمومنین(علیه السلام) فرمود: زشت ترین و قبیح ترین گناهان، قطع صله رحم و عقوق والدین می‌باشد(۳۰).
عقوق والدین کفر را موجب می‌گردد
در حدیثی به این مضمون آمده است که عقوق والدین منجر به کفر می‌گردد(۳۱).
کیفر و مجازات را در دنیا موجب می‌گردد
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: سه گناه است که عقوبت آنها -قبل از آخرت- در دنیا خواهد بود: عقوق والدین و سرکشی نمودن و در مقابل نیکی بدی کردن(۳۲).
گناه بزرگ بشمار می‌آید-عقوق والدین از گناهان کبیره محسوب می‌گردد
امام رضا(علیه السلام) فرمود: عقوق والدین از جمله گناهان کبیره است(۳۳)(۳۴).
گرفتاری و محنت را موجب می‌گردد
امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: فرزندی که مورد عاقّ والدین است، شومی و بدیمنی و گرفتاری را در پی دارد.(۳۵)
نسل را کم نموده و دودمان را نابود می‌سازد
امام رضا (علیه السلام) در حدیثی پیرامون آفات عقوق والدین به این مضمون فرمود: عقوق والدین موجب کم شدن نسل و قطع دودمان می‌گردد(۳۶).
نماز عاقّ والدین مورد قبول واقع نمی‌گردد
امام صادق(علیه السلام) به این مضمون فرمود: کسانی که عاقّ والدین هستند، نماز آنها قبول نمی‌شود و دعای آنها مستجاب نمی‌گردد(۳۷).
نفرین شدگان
پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ملعون و نفرین شده است شخصی که مورد عاقّ والدین خود قرار دارد(۳۸).
نفرین خدای عزّ وجلّ بر عاقّ والدین
امام مجتبی(علیه السلام) به این مضمون فرمود: عاق والدین، مورد لعن و نفرین خدا می‌باشد(۳۹).
نفرین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بر عاق والدین
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) چند گروه را مورد لعن و نفرین خود قرار دادند از جمله آن گروه، کسانی هستند که عاقّ والدین می‌باشند(۴۰).
نفرین ملائکه بر عاقّ والدین
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: دو ملک از ملائکه خدای عزّ و جلّ این گونه دعا می‌کنند: یکی از آنها می‌گوید:-خدایا-کسانی را که به والدین خود نیکی می‌کنند، حفظ فرما و دیگری می‌گوید:-خدایا -بر کسانی که عاقّ والدین هستند غضب کن و آنها را نابود ساز(۴۱).
ادامه دارد…
